|
| |
VIII. In vervolg.
Terwijl de Heer de H... de vlijt beminde, stond hij doorgaens vroeg op, en duldde niet, dat iemand van zijn Huisgezin lang te bedde bleef. Hij deed dan ook wel eene wandeling in het veld, wanneer het een schoone morgen was, en dan moest hem altijd dat kind vergezellen, 't welk den dag te voren bij uitstek zoet en vlijtig geweest was.
De morgen na dien dag, op welken het te voren verhaelde gesprek was voorgevallen, was bij uitstek schoon. Hij ging dan ter deure uit, en Huibert kreeg verlof, om met hem te gaen wandelen. De wandel
| |
| |
liep na eenen nabijgelegen berg, van welken men de geheele Stad en een groot deel der omliggende velden kon overzien. Hier gingen zij nederzitten. Het gezicht was onvergelijklijk schoon. De vruchtboomen stonden in vollen bloei. De landen, die nog voor weinig tijds geheel dor en kael waren, begonnen te groenen. De zon ging op; de stilte verdween; alles werd levendig; een Choor van nachtegaelen, vinken, leeu wrikken en basterdnachtegaelen begroette de opkomende zonne met heure zangen. Van alle zijden kwamen geheele kudden van schaepen en runderen aenloopen. Zij huppelden en sprongen van vreugde over het schoone gras, dat zij rondsomme zagen. De akkerluiden kwamen voor den dag, en bearbeidden hunne akkers. Eenige zongen morgenliederen. De weg begon te wemelen van menschen, die deels op wagens graenen, hout, of vaten met buitenlandsche waeren nae de stad brachten, deels boter, kaes, eijëren, hoenders en duiventer poorte henen droegen. Huibert was vol vreugde. De traenen rolden uit zijne oogen. Hij omhelsde zijnen vader en zeide:
H. O Vader! welk een schoone morgenstond!
| |
| |
V. Ja wel een schoone morgenstond, mijn jongen!
‘Hoe gloeit hier op de toppen
Terwijl de druppelen daeuw op plant en bloemen-knoppen,
Als zoo veel paerels, pralen
Langs bosch, en veld, en dalen!
Hoe klinken ons de klanken
Van 't juichend vog'lenchoor
Nu van rondsom in 't oor,
Daer al, wat leven heeft, zijn' Schepper schijnt te danken!
Dien danktoon niet vervangen?’
H. Ik danke u, mijn waerde vader! ik danke u, dat gij mij dezen schoonen morgenstond hebt laten zien
V. Hoe wenschlijk ware het, dat veel meer menschen dien zagen, en zich met ons verheugden, met ons den lieven God aenbaden, die ons deze vreugde bezorgd heeft! - dat ook de kinderen van Neef v. S.....daer in deelden!
| |
| |
H. Ja die! ... die slapen nog wel vier uuren.
V. Is het mogelijk? Slapen zij dan alle dagen zoo lang?
H. Ja, alle dagen. Ik ben wel eens na negen uuren bij hen gekomen, dat ze nog ongewasschen en ongekemd omliepen.
V. Toen zult gij wel gedacht hebben: ‘Ach! dat ik het ook zoo goed had!’
H. Neen: zekerlijk niet! lieve vader! ik kreeg toch nooit den schoonen morgenstond te zien, als ik zoo lang wilde slapen.
V. Maer waerom slaept gij niet zoo lang?
H. Ja, dan zou ik eens zien, hoe gij mij bekijven zoud!
V. En waerom zou ik u bekijven?
H. Dan zouden wij met ons werk niet gereed komen.
H. Ziet gij dan, Huibert! hoe goed de arbeid is? Deze leert ons, vroeg opstaen, en den schoonen morgenstond genieten.
H. Ja vader! maar ik dacht: men kan ook wel vroeg opstaen, al behoeft men niet te arbeiden.
V. Maer wat zoud gij dan uitvoeren?
H. Dan zou ik gaen wandelen. Dan zou ik heden op dezen heuvel - morgen in het ginsche boschje gaen. Ik zou den berg nu
| |
| |
eens aen den eenen dan aen den anderen kant omwandelen, of mij alleenlijk in de laegte verlustigen, en langs de rivier gaen. Ai! zie, Vaderlief! hoe aertig zij door de velden henen kronkelt!
V. Goed! wij hebben in het jaer driehonderd en vijfenzestig dagen; als gij nu daer van astelt die morgens, wanneer het regent, of mist, of onaengenaem en koud weêr is, zult ge naeuwlijks vijf en zestig morgenstonden overhouden, die zoo schoon en helder zijn als de tegenwoordige. Wilt gij dan ook gaen wandelen, als het regent, mist, of onaengenaem koud is?
H. Neen, daer zou mij de lust schielijk toe vergaen.
V. Wat wilt gij dan doen op de overige driehonderd dagen?
H. Dat wete ik zelve niet.
V. Nu dan, Huibert! bedenk het zelve, hoe gij te moede zoud zijn, als gij eens in 't geheel niet wist, wat gij van vier tot elf uuren doen zoud.
H. Die tijd zou mij waerlijk vrij lang vallen.
V. Is het dan niet beter, dat gij vlijtig arbeidt?
| |
| |
H. Ja, als het mij maer niet zoo zuur viel.
V. Zou dan het ledigloopen u ook niet zuur vallen?
H. Dat zou ik niet meenen.
V. Evenwel zie ik duidlijk, dat gij verdrietig zijt, als gij niets te doen hebt; dan wrijft gij de oogen, geeuwt, en valt nu op den eenen dan op den anderen stoel lustloos neder. Hoe komt dat dan?
H. Men moet wel verdrietig worden, als men niet weet, wat men doen zal!
V. Zie dan hier uit, dat gij ongelijk hebt! God heeft de menschen zoo gemaekt, dat ze altijd wat te doen willen hebben. Als ze dan niet weten, wat ze doen zullen, worden ze verdrietig. Bespaert gij u al dat verdriet niet, door te arbeiden?
H. Maer men behoeft juist niet te arbeiden; men kan ook spelen.
V. Gij weet, dat ik het spelen u niet verboden hebbe; laet ons zien, wat of u meer genoegen geeft - de arbeid, of - het spel. Gij zult niet meer arbeiden, maer gij moet altijd spelen, en toon mij dan, dat het spel u meer genoegen geeft dan de arbeid. Want ik wensche, dat
| |
| |
mijne kinderen recht in hun schik zijn.
H. Dat zal mij niet zwaer vallen, te bewijzen:
V. Bewijs het dan!
H. Geef toch maer eens acht op mij, als ik spele; dan lache ik, dan zinge dan springe ik - en schurke van vreugde; - dat gaet toch zoo niet bij den arbeid.
V. Ik hebbe evenwel dikwijls gezien, dat gij over het werk met uwen broeder gescherst en gelachen hebt.
H. Ja, maer niet zoo als bij het spelen.
V. Goed! maer gij speelt ook alle dagen; kunt gij mij nu iets aenwijzen, dat gij door het spel te wege gebracht hebt?
H. ik weet niets.
V. Kunt gij even zoo ook niets opgeven, 't welk gij door den arbeid te wege bracht?
H. o Ja! zeer veel. In onzen tuin staen wel drie dozijn boompjes en planten, die ik zelve ingeënt, geplant of geteeld hebbe. Mijne tuinbedden staen deels vol bloemen, deels vol keukengroente.
V. En hebt gij niets in huis, dat gij vervaerdigd hebt?
H. Zeer veel. Ik heb een geheel kistje
| |
| |
vol allerleië stukken, die ik gedraeid hebbe, en veelerlei werk van bordpapier vervaerdigd.
V. Dit alles zult gij misschien met verdriet aenzien, en, daerbij staende, denken: - ‘Ja - wat hebbe ik al zweetdroppelen daer bij laten vallen! -- dit heeft mij een paer wrange uuren gekost!’
H. Gij scherst, vader! - neen - hoe zuur het mij ook eens gevallen mogt zijn - zoodra ik in mijn kistje zie - of zoo vaek ik voor mijne zusters een ruiker kan afsnijden, - of mijne moeder wat groenten in de keuken kan brengen, - dan ben ik zoo vergenoegd, dat ik al de moeite, welke ik daer van gehad hebbe, geheel vergete.
V. Wenschte gij dan nu wel, dat gij alle die uuren mogt gespeeld hebben, welke gij in den tuin verwerkt, of op de draeibank, of met het beärbeiden van het papier doorgebracht hebt?
H. Zekerlijk niet; - want dan zou ik alle die goede dingen niet hebben.
V. Het spel vermaekt u dus, zoo lang het duurt; maer de arbeid geeft u nog vreugde, nadat die voorbij is. Gij kunt na
| |
| |
vijftig jaeren nog vreugde hebben van de boomen, die gij geplant en geënt hebt. Wat geeft u dan meer vreugde, het spel of de arbeid?
H. Vaderlief! ik zie, ik ben gevangen. De arbeid geeft meer vreugde.
V. Dus zult gij dan moeten voortwerken. Want als ik u zou zeggen: ‘Hendrik! laet den arbeid blijven! breng uwen tijd door met speelen!’ dan zou ik u immers in uw genoegen benadeelen?
H. Ja waerlijk!
V. Dat ik u het speelen niet geheel beletten wil, ziet gij daer uit, dat ik u toestae, zoo wel de kinderen van Neef V.S..... als andere te nodigen. Moet gij niet toestaen, dat ik u zelfs somtijds vergunne, met elkander te worstelen?
H. o Ja! gij zijt een lieve vader! gij staet er zelfs wel eens bij te lachen, als de een den ander in den grond werpt. - Dat is eerst plaisierig!
V. En waerom hebt gij zoo veel lust om te worstelen?
H. Om dat ik altijd boven ligge. Ja, vader! ik heb wel eens beide de zoonen van Neef V.S..... in den grond gewor- | |
| |
pen. Zie maer! dan stoote ik den eenen een paer schreden te rug - omvat den ander, en zet hem een beentje, -- pof - daer ligt hij -- en daerna gae ik op den eersten los, en smijte hem op zijnen broeder! -
V. Ei Hendrik! - is dat waer?
H. Waerlijk, vader! en als gij mij niet gelooft, kunt ge het nog van daeg wel met eigene oogen zien.
V. Ik wil het wel geloven, want gij hebt mij nimmer voorgelogen. Maer waer mag dat wel van daen komen?
H. Omdat ik sterker ben. Zie eens, vader! zie eens! hoe sterke spieren ik aen den arm hebbe! - maer, als gij nu daer tegen de armen eens zaegt der V.S... s zoud gij u verwonderen, dat die zoo dun zijn. Ik vreze somwijl, dat ik die breken zal, als ik hen aengrijpe.
V. Maer mogelijk zijn ze ook zoo oud niet als gij?
H. Niet zoo oud? ik ben eerst twaelf jaer; de jongste is even zo oud als ik, maer de oudste is al veertien; bedenk het maer eens, dat hij te Paesschen reeds van de school afgenomen is.
| |
| |
V. Misschien krijgt gij beter te eeten?
H. Neen, vader! ik wil u kost niet verachten, maer Neef V.S... s zoonen hebben het in de week ruim zoo goed als ik op de feestdagen. Altijd staen 'er schotelen met gebak op de tafel.
V. Nu dan wete ik waerlijk niet, van waer dit komt - of zou de arbeid u ook sterker maken?
H. Dat kan immers niet zijn; want de arbeid maekt ons moede en krachtloos.
V. Denkt gij dat? Hendrik! ei lieve, wie konnen gezwindst loopen?
H. De hardloopers.
V. En waer komt dat van daen?
H. Om dat zij altijd loopen.
V. Hebt gij niet wel menschen gezien, die boven alle andere menschen recht sterkgespierde armen hebben?
H. Ja ja! vader! daer is meester Pieter, de Smit! als gij eens let op zijne armen, - waerlijk ze zijn zoo dik en stevig als hier mijn schenke!
V. en waer mag dat wel van daen komen!
H. De man staet den ganschen dag voor het aembeeld, en arbeidt daer met een hamer, dien ik naeuwlijks tillen kan.
| |
| |
V. Dus kon het dan wel zijn, dat de arbeid sterk maekt, terwijl die leden blijkbaer meest toenemen, die het meest gebruikt worden. En van waer krijgen ze die sterke voeding?
H. Wel ligt van eeten en drinken.
V. En wanneer smaekt u het eeten en drinken best?
H. Als ik ten minsten een paer uuren gewerkt hebbe.
V. Dus zou het te meer waer konnen zijn, dat de arbeid sterk maekt. Want de arbeid maekt de spijzen smaeklijker, en doet een behoorlijke mate van voedsel van te meer nut zijn voor den aenwinst in krachten.
Wat wilt gij nu liever, zwakke of sterke armen hebben?
H. Wel vader! vooral geen zwakke armen! want dan konden mij alle jongens de baes worden.
V. Dus behoeve ik u niet van den arbeid aftetrekken, zonder welken gij even zoo zwak zoud worden als Neef V.S... s kinderen.
H. Maer vader! veele luiden hebben mij gezegd, dat gij een rijk man zijt, waerom moeten wij dan arbeiden?
| |
| |
V. Gij praet als een kleen zotje. Kunt gij dan met al mijn geld maken, dat gij den schoonen morgenstond geniet, als gij tot negen uuren slaept? Kan een hand vol dukaeten u zoo veel genoegen geven, als een dozijn boomen, die gij geteeld en geplant hebt? - smaekt een schotel vol confituuren, die gij met geld betaelt, wel zoo goed als een komkommersalade, die op uwe beddekens gegroeid is? - kan ik u met al mijn geld sterke armen geven?
H. Zekerlijk niet!
V. Waer toe hebbe ik dan het geld? Is het, om mijne kinderen gelukkig of om hen ongelukkig te doen worden?
H. Zekerlijk, om hen gelukkig te maken.
V. Maer wie is dan wel gelukkiger, - iemand, die de zon ziet opgaen, en al het schoone van den vroegen morgenstond geniet, - of iemand, die in zijne dampige kamer ligt te sluimeren en te droomen?
H. O! vader! vraeg toch niet langer! wat is al het droomen en sluimeren bij het genot van éénen schoonen morgen?
V. Wie is dan ook gelukkiger, - die zeggen kan: ‘heden hebbe ik dat spel gespeeld, - dat gebraed gegeten - dien
| |
| |
wijn gedronken!’ - of een, die kan zeggen: ‘ik heb heden dat en dat werk verricht?’
H. Voorwaer, de laetste is de gelukkigste.
V. Zoo is dan ook hij gelukkiger, dien het eeten en drinken wel smaekt, en die sterke armen heeft, dan een andere, die zonder eetlust aen tafel komt, en zwak is.
H. Dat kan ik niet ontkennen.
V. Als ik dan mijne kinderen niet wilde laten werken, omdat ik rijk ben, maekte ik hen dan niet ongelukkig door mijne rijkdommen?
H Ja, vaderlief! ik zie het nu wel, dat gij gelijk hebt; ik wil nu gaern arbeiden, en ook mijne broeders en zusters daer toe aenmoedigen.
V. Maer gij wilt toch ook wel nog eens rijk worden?
H. Ja, wel. Arbeid en rijkdom konnen toch wel met elkander bestaen.
V. Ik denke daer veel op, hoe ik best een zeker Capitael voor mijne kinderen oplegge.
H. o! Wat zijt gij goed!
V. Ik wete maer niet, hoe ik het aenleg- | |
| |
gen zal, dat gij kinderen daer op eenigzins staet kunt maken.
H. O! vader! gij kunt het immers door den Koophandel winnen?
V. Deze weg is de onzekerste. Bij den Koophandel moet men borgen, en als nu de eene dan de andere schuldenaer bankeroet gaet, wat dan gedaen?
H. Als gij dan het geld op renten uitzet?
V. Dit is even onzeker als in den Handel. De ambagtsluiden en boeren konnen even zo wel, 't zij met of buiten schuld, arm worden als de Koopluiden.
H. Nu dan koopt gij huizen, om die te verhuuren.
V. En deze verbranden soms.
H. Dan land - land, - dat verbrandt niet.
V. 't Is waer, dat verbrandt niet. Maer, wanneer 'er oorlog komt, moet men meer van het land opbrengen dan men 'er van ontvangt. Kent gij den Heer Molenaer? - die heeft in den laetsten oorlog, wegens de zwaere belastingen, het eene stuk land vóór het andere na moeten verkoopen, en is daer door arm geworden.
| |
| |
H. Dan wete ik waerlijk niet, hoe gij iets voor ons zult verzamelen, dat duurzaem is.
V. Ik zal het u zeggen. - Ik zorge best voor ulieden, door u aen den arbeid te gewennen.
H. Hoe meent gij dit?
V. Als gij arbeidzaam zijt, kunt ge doorgaens wel zoo veel winnen, als gij nodig hebt. Geen mensch kan u de arbeidzaemheit ontroven. Geen mensch kan op uwe arbeidzaemheit een schatting leggen. Gij kunt nae Engeland, nae Frankrijk, nae Pruisen, nae Rusland trekken, uwe arbeidzaemheit medenemen, en niemand zal u daer van vracht afnemen, of 'er tol voor doen betalen, of aftogtgeld voor vorderen.
H. Wat is aftogtgeld?
V. Dat is een belasting, die men geven moet van zijne goederen, als men nae andere Landen trekt. In veele Landen moet men tien, in andere vijf van elke honderd agterlaten.
H. Nu verstae ik u. Als ik rekenen, schrijven, planten en graven of tuinieren, en op den draeibank of in papier werken
| |
| |
kan, dat kan mij niemand afnemen, en ik ben daer voor geene schatting onderhevig.
V. Recht zoo. Ik zal u dit met een voorbeeld bewijzen. ‘Zeker rijk edelman, verzocht eene Freule ten huwlijk, die even zoo rijk was. Haer vader antwoordde: “ik wil u mijne dochter gaern geven; maer hebt gij ook iets geleerd, om haer daer van te konnen onderhouden?” - “Wat is dat voor een vraeg?” zeide de jonge Edelman; “ik hebbe immers, gelijk gij weet, drie adelijke goederen.” - Wissewasjes! (antwoordde de vader der Freule’ -) ‘“deze goederen konnen afbranden, konnen verwoest worden. In 't kort, als gij mijn dochter hebben wilt, moet gij eenig handwerk leeren.” Wat zou hij doen? de jongeling had de Freule lief! - hij ging dus heen, en werd een mandenmaker, omdat dit handwerk nog gemaklijkst te leeren was. En nu kreeg hij de Freule, zoo dra hij in de tegenwoordigheit van haeren vader een net mandje vervaerdigd had. Hij lachte verscheidene jaeren over de grillen van den ouden
| |
| |
Edelman. Maer naderhand verging hem dat lachen wel.
Daer ontstond een oorlog; - de vijanden vielen in dat Land, - verwoestten zijne velden, namen bezit van zijne Sloten, en dwongen hem, met de zijnen de vlugt te nemen. Nu was hij Edelman zonder geld of goed. - Behoesten en honger drukten hem. Toen de nood ten top steeg - viel hem in, dat hij het mandenmaken geleerd had. Hij begon dus dit handwerk te oefenen, en kon dit dies te gemaklijker doen, daer hij in een groot Gewest woonde, waer zijn aenzienlijke staet onbekend was. Zijn Gemaelin hielp hem in dit werk, en zijne kinderen verkochten de manden, die hij gemaekt had. Op deze wijze onderhield hij zijn huisgezin tamelijk wel, tot dat de vreedzaeme tijden wederkwamen, dat hij bezit kon nemen van zijue goederen.’
In laeter tijd ging het bijna even zoo met de kinderen vanden zoo arbeidzaemen vader, die zelve een ongelukkig bankeroet maekte, en 'er bleef naeuwlijks zoo veel overig, dat hij weder eenen kleenen Koop- | |
| |
handel kon ondernemen. Evenwel leeden zijne kinderen niets daer bij; zijne dochters werden door rijke en verstandige mannen gezocht, omdat deze met zekerheit wisten, dat zij goede huishoudsters krijgen zouden; en de zoonen brachten het door naerstigheit en vlijt in korten tijd zoo verre, dat ze voornaeme Kooplieden werden in een der beroemdste Koopsteden.
|
|
Auteursrechtvrij