Opwaartsche Wegen

[p. 115]

Biografische gegevens redacteuren

Hein de Bruin (IJlst 22 maart 1899-Amsterdam 10 juni 1947)

Na lagere school werkzaam op het kantoor van zaadhandel Sluis en Groot te Enkhuizen. In 1920 naar Amsterdam, waar hij werkt voor de afdeling Duitse correspondentie op het hoofdkantoor van de Incassobank. Avondstudie MO-Duits niet voltooid. Debuteert in 1928 als dichter in Opwaartsche Wegen. Schrijft naast poëzie, gebundeld in onder meer Het ingekimde land (1932; uitgebreide herdruk met voorwoord door W. Hazeu, 1976), Hernieuwd herdenken (1941) en De brief (1942), een roman, getiteld Wat blijft (1934), en een aantal novellen, waaronder Schalm en scharnier (1936), Man en macht (1938) en 't Rad der geboorte (1941). Bewerkte bijbelstof in een herdichting van het boek Job (1943) en in het ‘schouwspel’ Paulus in Efeze (1946). Vertaalde Juliaan en Madallo (1947) van Shelley. Werkte mee aan diverse protestantse tijdschriften. Redacteur van Opwaartsche Wegen (maart 1932-augustus 1936; maart 1939-augustus 1940), De Werkplaats (1937) en Elckerlyc (1938-1939). Veel bestuurlijke activiteiten, onder meer secretaris van de Christelijk Letterkundige Kring Amsterdam en hoofdbestuurslid van het Verbond van Christelijk Letterkundige Kringen. Vanaf 1946 korte tijd werkzaam bij het Nationaal Instituut te Amsterdam. Maakte in 1947 een eind aan zijn leven.

Anthonie Cornelis de Bruin (Groot-Ammers 20 maart 1907-Katwijk 12 mei 1940)

Werkzaam als spraakleraar te Amsterdam. Bestuurslid van de Rotterdamse afdeling van het Verbond van Christelijk Letterkundige Kringen en daarna lid van het hoofdbestuur van het Verbond. Schreef proza, kritieken en essays. Publiceerde een roman, getiteld Tussen hemel en aarde (1937). Redacteur van Opwaartsche Wegen van november 1936 tot februari 1940. In de eerste oorlogsdagen per ongeluk door een nerveuze Nederlandse schildwacht doodgeschoten.

Arjan Johannes van Dijk (Bolsward 8 september 1890-Groningen 25 augustus 1944)

Werkzaam als chef algemene zaken bij het Algemeen Handelsblad. Lid van de nsb en na de gelijkschakeling van het Algemeen Handelsblad in 1941 onderdirecteur. Leider van de vakgroep Uitgeverspersoneel van het Persgilde. Redacteur van Bloesem en Vrucht (1919-1920), Opgang (1922-1923) en Opwaartsche Wegen (maart 1923-februari 1932). Mede-oprichter van de Bond van Christelijk Letterkundige Kringen. Stelde met Jan H. de Groot de bloemlezing Stille opvaart (1930) samen. Op de Afsluitdijk in zijn auto door een Spitfire gemitrailleerd.

Jacob Haantjes (Renkum 1 september 1899-Goes 3 augustus 1956) Na Christelijke hbs te Leeuwarden voorbereiding voor het staatsexamen op het internaat Ruimzicht te Doetinchem. Studie Nederlands te Utrecht, waar hij in 1929 promoveert op een dissertatie over de Friese dichter Gysbert Japicx. Werkt als essayist mee aan Opgang en Opwaartsche Wegen en publiceert sporadisch proza onder het pseudoniem H. Enema. Redacteur van Opwaartsche Wegen van maart 1926 tot december 1934 en van De Werkplaats van januari 1936 tot december 1937. Van 1925 tot 1930 lector aan de universiteit van Londen, waar hij in contact komt met Zuidafrikaanse studenten. Zijn belangstelling voor de Zuidafrikaanse letterkunde en cultuur uitte zich in tal van artikelen en enkele boekpublikaties, waaronder Afrikaans proza (1930) en Kroniek van Zuid-Afrika (1938). Propageerde de Nederlandse literatuur in Zuid-Afrika door middel van enkele bloemlezingen. Schrijver van een monografie Over Wilma en haar werk (1931) en over Aart van der Leeuw (1950). Vanaf 1933 werkzaam als leider van het internaat Ruimzicht, van 1942 tot 1947 en van 1953 tot zijn dood leraar aan het Christelijk Lyceum te Zutphen. In de tussenliggende periode internaatsdirecteur en leraar aan het Christelijk Lyceum te Zeist. Publiceerde na de oorlog essayistisch werk in Ontmoeting.

Johannes van Ham (Middelburg 11 maart 1892-Middelburg 30 december 1985)

Na mo-Nederlands te Utrecht studie Nederlandse letteren te Leiden, waar hij in 1932 promoveert op Beschouwingen over de literaire betekenis der Laxdoela Saga. Werkzaam als leraar aan de hbs te Leiden. Medeoprichter van de Bond van Christelijk Letterkundige Kringen. Redacteur van Opgang (1922-1923), Opwaartsche Wegen (maart 1923-december 1934), De Werkplaats (januari 1936-december 1937) en Elckerlyc (1938-1939). Behalve aan deze bladen werkte hij als criticus en essayist onder meer mee aan de Lectuurgids. Lid van de nsb en tijdens de Tweede Wereldoorlog hoofd van de afdeling Boekwezen van het Departement van Volksvoorlichting en Kunsten. ‘Waarnemend hoofdredacteur’ van De Schouw (1943-1945), het orgaan van de Kultuurkamer. Na de oorlog leraar aan de hbs te Vlissingen en vervolgens aan de Rijkskweekschool te Middelburg. Mede-auteur en redacteur van een aantal studieboeken en bloemlezingen, waaronder Beknopte Nederlandse spraakkunst (1935), De kunst van lezen (1939), Avondmaalsgedichten (1958) en De taal der religie (1963). Verzorgde in latere jaren naast een inleiding tot het werk van Harry Mulisch (1969) nog een aantal heemkundige publikaties over Zeeland.

Klaas Hanzen Heeroma (Hoorn op Terschelling 13 september 1909-Groningen 21 november 1972)

Bezocht het gymnasium te Zwolle en ging in 1928 Nederlandse taal- en letterkunde studeren te Leiden. Promoveert in 1935 op Hollandse dialektstudies, waarmee hij zijn naam als dialectoloog vestigt. Korte tijd werkzaam als leraar aan het Rijnlands Lyceum te Wassenaar en

[p. 116]

aan de Christelijke hbs te Leiden. Vanaf 1936 medewerker aan het Woordenboek der Nederlandse taal. Van 1946 tot 1948 leraar aan de Haagse School voor Taal- en Letterkunde. Hoogleraar aan de Universiteit van Indonesië te Djakarta van 1949 tot 1952; daarna hoogleraar Nedersaksische taal- en letterkunde te Groningen. Naast talrijke boeken en artikelen op dialectologisch en filologisch gebied, publiceerde hij een twintigtal dichtbundels, voor het merendeel onder het pseudoniem Muus Jacobse. Daaronder bevonden zich Programma (debuut, 1932), De doortocht (1936), Tussen de bedrijven (1938) en de met de Van der Hoogtprijs bekroonde bundel Vuur en wind (1945). Als dichter, essayist en criticus werkte hij onder meer mee aan Stemmen des Tijds, Opwaartsche Wegen, De Werkplaats en Ontmoeting. Redacteur van Opwaartsche Wegen van maart 1932 tot december 1934 en van maart tot augustus 1940; van De Werkplaats van januari 1936 tot december 1937. Heeroma stelde verscheidene bloemlezingen samen, waaronder Het derde Réveil (1934) en Reünie (1939). Als dichter werkte hij mee aan de nieuwe berijming van de Psalmen (1968) en aan het Liedboek voor de kerken (1973).

Roel Houwink (Breda 17 januari 1899-Zeist 3 juni 1987)

Studeerde rechten te Groningen en Utrecht en probeerde daarna als schrijver in zijn levensonderhoud te voorzien. Debuut met poëzie in met tijdschrift Stroomingen (1918). Daarna actief als dichter, prozaïst en criticus in diverse tijdschriften. Redacteur van De Vrije Bladen (1925) en Opwaartsche Wegen (maart 1931-augustus 1940). Schreef het eerste expressionistische proza in Nederland, gebundeld in Novellen (1920-'22) (1924). Publiceerde zijn eerste dichtbundels Madonna in tenebris (1925) en Hesperiden (1925) onder het pseudoniem H. van Elro. Daarna verscheen nog een groot aantal dichtbundels en prozawerken onder eigen naam. Werkte als literatuurcriticus voor onder meer het Utrechtsch Dagblad en de nrc. Tijdens de Tweede Wereldoorlog lid van de Kultuurkamer en werkzaam voor De Schouw en de afdeling Boekwezen. Zijn belangstelling ging behalve naar literatuur uit naar theologie, filosofie en psychologie. Na de oorlog studie psychologie, waarna hij als psycholoog werkzaam was. Stelde een groot aantal bloemlezingen samen en vertaalde werken van onder meer Lao Tse, Kierkegaard, Thomas à Kempis, Goethe en Denis de Rougemont. Publiceerde herinneringen aan een aantal belangrijke literaire vrienden, waaronder Marsman, Slauerhoff en Achterberg.

Gerrit Kamphuis (Zwolle 8 mei 1906)

Na Christelijke hbs te Zwolle en staatsexamen studie Nederlandse taal- en letterkunde en geschiedenis aan de Vrije Universiteit en kunstgeschiedenis aan de Gemeentelijke Universiteit te Amsterdam. Daarna als leraar werkzaam te Amsterdam en Zwolle. Tijdens de mobilisatie 1939-1940 als reserve-officier in militaire dienst, evenals in de periode 1946-1950, waarin hij drie jaar op Zuid-Sumatra gestationeerd was. Van 1954 tot 1971 hoofd van de afdeling Kunstzaken der gemeente 's-Gravenhage. Mede-oprichter en secretaris van de Christelijke Auteurskring (1929-1941). Als dichter, criticus en essayist medewerker aan tal van periodieken binnen en buiten de protestantse zuil. Redacteur van Het Venster (1931-1934), Opwaartsche Wegen (november 1936-februari 1940), Ad Interim (1945-1947) en van de lustrumboeken van de Auteurskring Het heerlijk ambacht (1934) en Verzeild bestek (1939). Als dichter publiceerde Kamphuis de bundels Het duistere licht (1930), Het wondere verbond (1934), Aardsch seizoen (1937) en Carmina sparsa (1943). Medesamensteller van enkele bloem-lezingen, waaronder Spectrum (1936) en Nieuw geuzenliedboek (1941). Bezorger van een heruitgave (1953) van Schetsen en verhalen van Aarnout Drost en van het eerste en derde deel van het Verzameld werk (1954) van Martinus Nijhoff.

Harmen van der Leek (Amsterdam 27 februari 1895-Amsterdam 17 november 1941)

Na de lagere school werkzaam op het kantoor van zaadhandel Sluis en Groot te Enkhuizen. Studie mo-Duits, in 1922 voortgezet aan de Gemeentelijke Universiteit te Amsterdam. In dezelfde plaats vanaf 1916 diverse kantoorbaantjes, onder meer op de nachtredactie van het Algemeen Handelsblad. Vanaf 1925 leraar Duits te Hilversum, vanaf 1932 aan het Hervormd Lyceum te Amsterdam. Redacteur van Bloesem en Vrucht (1919-1920), Opgang (1920-1923) en Opwaartsche Wegen (maart 1923-februari 1940). Mede-oprichter van de Bond van Christelijk Letterkundige Kringen. Schreef essays en kritieken voor diverse protestantse bladen, waaronder naast de genoemde de Lectuurgids en Stemmen des Tijds. In de jaren dertig medewerker aan de Literatuurgeschiedenis van West-Europa, die echter pas in 1947 verscheen. In 1941 gefusilleerd door de bezetter wegens hulp aan neergeschoten Engelse vliegers. Zijn laatste brief werd postuum gepubliceerd.

Pieter Hendrik Muller (Rotterdam 16 april 1901-Eindhoven 7 september 1964)

Na een bibliotheekopleiding werkzaam als chef-inkoper bij De Bijenkorf en bibliograaf te Rotterdam. Samensteller van een Bibliografie betreffende den Bijbel [...] (1934). Vanaf 1936 leider van een meisjesinternaat te Eindhoven. Schreef biografisch, bibliografisch, essayistisch en kritisch werk voor diverse protestantse bladen, waaronder De Vriend des Huizes, Opgang en Opwaartsche Wegen. Redacteur van het laatste tijdschrift van oktober 1925 tot februari 1940. Publiceerde een inleidend essay Over literatuur (1930). Samensteller van diverse bloemlezingen, onder meer Uit het nieuwe christelijke proza (1934) en De dichter vertelt (1937). Schreef samen met Anne de Vries het kinderboek Het droevig avontuur van Formosa (1930). Stelde het tweedelige werk Kerkbouwers. Kerkgeschiedenis in biografieën (1949) samen. Schrijver van een aantal monografieën, onder meer over de Amerikaanse evangelist Dwight Lyman Moody (1949). Postuum verscheen van zijn hand Ambt en dienst. Een handreiking aan de hervormde ouderling (1965).

Cornelis Rijnsdorp (Rotterdam 19 september 1894-Rotterdam 12 februari 1982)

Na drie jaar openbare ulo werkzaam als kantoorbediende op een handelskantoor. Ontwikkelt zich verder door zelfstudie. Wil aanvankelijk musicus worden, maar wijdt zich vanaf 1916 aan de studie van talen en boekhouden. Publiceert in 1922 voor het eerst literair werk in De Spiegel, daarna ook in Stemmen des Tijds, Opgang en tal van andere bladen en periodieken. Schrijft novellen, gedichten, boekbesprekingen en essays. In 1930 verschijnt zijn eerste roman, Koningskinderen, gevolgd door Eldert Holier (1938) en Mijn Vader, mijn Vader... (1946). Van 1937 tot 1942 werkzaam als muziekrecensent voor De Standaard. Redacteur van Opwaartsche Wegen van maart 1939 tot augustus 1940. Mede-oprichter van Ontmoetingen redacteur van 1946 tot 1956. Op plaatselijk en landelijk niveau zeer actief in het christelijke letterkundige leven. Verzorgt regelmatig lezingen en radiovoordrachten. Werkt als criticus en essayist mee aan onder meer De Reformatie, De Standaard, De Rotterdammer, Op den Uitkijk en Trouw. Vanaf 1954 vaste medewerker voor De Rotterdammer en andere bladen van het Diemerconcern; zet dit werk na de fusie voort in Trouw. Het zwaartepunt in zijn werk verschuift in deze jaren van literatuur naar kerk en samenleving. Ontvangt in 1964 de tweejaarlijkse Prijs der literaire kritiek van de Maatschappij der Nederlandse letterkunde. In

[p. 117]

1965 wordt hem een eredoctoraat in de letteren verleend door de Vrije Universiteit te Amsterdam. Rijnsdorp publiceerde regelmatig essaybundels, waaronder Ter zijde (1935), In drie etappen (1952) en Op zoek naar het geheim (1954). Hij was een van de krachten achter het Liedboek voor de kerken (1973).

Pieter Johannes Risseeuw ('s-Gravenhage 16 mei 1901-'s-Gravenhage 11 juni 1968)

Ontwikkelt zich na de lagere school door zelfstudie tot ongediplomeerd historicus. Tot zijn zestigste jaar werkzaam op het kantoor van de Twentsche Bank te 's-Gravenhage. Deed veel voor de organisatie van het christelijke letterkundige leven. Oprichter van Opgang en mede-oprichter van de Bond van Christelijk Letterkundige Kringen en van Opwaartsche Wegen, waarvan hij van maart 1923 tot februari 1925 redacteur was. In 1926 initiatiefnemer tot de oprichting van de Christelijke Leeszaal en Bibliotheek te Scheveningen, waarvan hij tot 1967 secretaris en daarna tot zijn dood voorzitter was. Schreef proza, aanvankelijk onder het pseudoniem Joh. P. Ruys; naast kinderboeken en romans gebaseerd op historische stof een aantal contemporaine werken, waaronder de roman Het verklaarde uitzicht (1931), de novellenbundel Kort oponthoud (1934) en de crisisroman Is het mijn schuld? (1937). Samensteller van een groot aantal jaarboeken en bloemlezingen, onder meer Christelijke schrijvers van dezen tijd (1930) en Christelijke dichters van dezen tijd (eerste en tweede bundel, 1931 en 1939). Letterkundig medewerker van De Rotterdammer en mede-oprichter en redacteur van Ontmoeting (1946-1947; 1950-1958).

Jacob Pieter Romijn (Utrecht 29 maart 1912-Ellewoutsdijk 23 mei 1986)

Na eindexamen aan de Jan van Nassau-kweekschool een jaar werkzaam als onderwijzer. In 1934 benoemd tot kunstredacteur bij het Ulrechtsch Nieuwsblad, waarvoor hij schreef over literatuur, muziek, film en beeldende kunst. Onder het pseudoniem E. Legrand publiceert hij proza en poëzie in Opwaartsche Wegen, waarvan hij van november 1936 tot februari 1940 redacteur is. In deze periode tevens filmmedewerker van het Weekblad voor Christendom en Cultuur. Tijdens de Tweede Wereldoorlog de eerste clandestiene uitgever met de Schildpad-reeks, gevolgd door de Handpalm-reeks. In 1944 in dienst bij uitgeverij Bruna, waar hij na enkele jaren mede-directeur wordt. Initiatiefnemer voor de Zwarte Beertjes-serie en de Vandaag-reeks. Redacteur van Ad Interim (1944-1949), De Gids (1950-1952) en De Fonteijne (1981-1986). Vanaf 1946 publiceerde hij verschillende novellenbundels en twee romans. De verhalen werden verzameld in Alle verhalen oud en nieuw (1982). Van 1964 tot 1977 was Romijn directeur van museum De Princessehof te Leeuwarden.

Christiaan Tazelaar (Weesp 23 augustus 1891-Amsterdam 15 februari 1953)

Studie Nederlandse letteren aan de Gemeentelijke Universiteit te Amsterdam na eindexamen aan het Gereformeerd Gymnasium aldaar. In 1925 gepromoveerd op de dissertatie De jeugd van Groen. Van 1914 tot 1945 leraar aan de Christelijke hbs te Amsterdam; van 1945 tot zijn dood rector van het Gereformeerd Gymnasium in die stad. Verder van 1927 tot 1932 docent aan het Centraal Instituut voor Christelijk-Sociale Arbeid en vanaf 1939 aan de Vrije Universiteit. Tazelaar schreef boekbeoordelingen en essays in Stemmen des Tijds (tevens redacteur van 1923 tot 1943), Opgang, de Lectuurgids, Boekenkeur en Opwaartsche Wegen. Van het laatste blad was hij redacteur van maart 1925 tot februari 1932. Zijn artikelen werden regelmatig gebundeld, onder meer in Moderne romankunst (1922) en Het proza der nieuwe zakelijkheid (1936). Naast monografieën over werk van Alice Nahon, A.M. de Jong, Hildebrand en Da Costa publiceerde hij een Beknopt handboek van de Nederlandse letterkunde (2 dln., 1936). Met M.J. Leendertse redigeerde hij de reeks Christelijk letterkundige studiën (5 dln., 1925-1929).