Ik maak kenbaar wat bestond. Leven en werk van Hella S. Haasse

[p. 87]

1969-1980

Bij de opening van de tentoonstelling over het literaire tijdschrift Forum (1931-1935) ter gelegenheid van het vijftienjarig bestaan van het Letterkundig Museum in het Gemeentemuseum in Den Haag, 12 december 1969. Links van Haasse de schrijfster Beb Vuyk en haar echtgenoot Fernand de Willigen, rechts Gerrit Borgers, toenmalig hoofdconservator van het Letterkundig Museum. ‘Denk ik aan Forum,’ schrijf Haasse in Krassen op een rots (p. 24), ‘dan komt me onwillekeurig het beeld voor de geest van het zwembad Tjikini in het voormalige Batavia. Het is, alsof ik weer de sterke chloorlucht ruik van het water, een tegelijkertijd zuiverende en irriterende geur. Ik zie in gedachten de krinkelende schaduwen op de betegelde bodem van het bad. Het is 1935, ik ben zeventien jaar. [...] Jeugdsentiment bevangt me niet in die mate, dat ik zou willen beweren dat al onze discussies van heilige ernst getuigden, of zich op een constant hoog niveau bewogen. Maar als ze serieus waren, kwam Forum, of liever gezegd, een heel pakket van vraagstukken en denkbeelden, die voor ons gevoel door dat begrip “Forum” vertegenwoordigd schenen te worden, waarmee we via de litteratuurlessen (wij hadden in die tijd een nog jonge, zélf geïnteresseerde leraar) en de schoolbibliotheek in aanraking waren gekomen, regelmatig in die gesprekken voor.’
Collectie Letterkundig Museum

Buitengewone ledenvergadering en discussieavond van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde in het Tropenmuseum te Amsterdam over ‘Schrijvers en Politiek’, 9 april 1970. Op de foto een gedeelte van het forum. V.l.n.r. Godfried Bomans, Hella Haasse, voorzitter prof. H.A. Gomperts, Harry Mulisch en Willem Brandt. Niet te zien zijn de Vlaamse forumleden Fernand Auwera, Herman Claeys en Eugène van Itterbeek. Uitgangspunt van de discussie vormde de vraag ‘Moeten schrijvers politiek geëngageerd zijn en zo ja, moet het in hun werk tot uiting komen’. De discussie was bedroevend, volgens de journalist van Het Parool (10 april 1970), die de volgende dag verslag deed van de avond: ‘Via Vietnam, Cuba, Indonesië, de Griekse kolonels, Rusland, de produktieverhoudingen en de zeehondenjacht in Canada, belandde de vergadering bij de pauze [...].’
Foto A. van den Heuvel. Collectie anp, Amsterdam

[p. 88]

Voor- en achterzijde van een correspondentiekaart aan Mieke Vestdijk, d.d. 24 maart 1971, waarin Haasse haar deelneming betuigt met het verlies van haar echtgenoot Simon Vestdijk, die op 23 maart 1971 was overleden. Het jaar daarvoor was Tweemaal Vestdijk (1970) uitgekomen met twee essays over het werk van Vestdijk die eerder werden opgenomen in Haasses essaybundel Leestekens (1965).
Collectie Letterkundig Museum

Voor- en achterzijde van een correspondentiekaart aan Mieke Vestdijk, d.d. 24 maart 1971, waarin Haasse haar deelneming betuigt met het verlies van haar echtgenoot Simon Vestdijk, die op 23 maart 1971 was overleden. Het jaar daarvoor was Tweemaal Vestdijk (1970) uitgekomen met twee essays over het werk van Vestdijk die eerder werden opgenomen in Haasses essaybundel Leestekens (1965).
Collectie Letterkundig Museum

Den Haag, 24-3-'71/ Zeer geachte mevrouw Vestdijk,/ Hoewel ik Simon Vestdijk nauwelijks persoonlijk/ heb gekend (mijn enige ontmoeting met hem/ was die ter gelegenheid van zijn zeventigste/ verjaardag in het Letterkundig Museum in/ Den Haag, waar ik toen ook aan U ben/ voorgesteld) heeft zijn werk - zoals U waar-/ schijnlijk wel weet - voor mij zeer veel be-// tekend. Door mij daar langdurig en intens/ in te verdiepen, ben ik - meen ik - bepaalde/ aspecten van zijn zeer complexe wezen op/ het spoor gekomen - hetgeen mijn eigen ont-/ wikkeling onherroepelijk heeft beïnvloed. Zijn/ dood onderga ik als een caesuur. Uit respect/ heb ik nooit contact gezocht. Het is me nu een/ behoefte, U mijn sympathie en deelneming/ te betuigen./ Van ganser harte,/ Uw Hella S. Haasse

[p. 89]

Hella Haasse, samen met haar moeder en haar broer Wim Haasse, 1972. Haar broer is - voor het eerst - even over uit Australië waar hij zich sinds 1950 samen met zijn gezin gevestigd heeft. ‘Mijn broer is voor mij stellig de meest onbekende van mijn allernaaste familieleden,’ schrijft Haasse in Persoonsbewijs (p. 39).
Collectie Hella S Haasse

Voorbespreking van een interview met koningin Juliana ter gelegenheid van haar vijfentwintigjarig jubileum als vorstin (1973), dat in het najaar van 1973 door de ncrv werd uitgezonden. Geheel links A. Alberts, rechts van Haasse programmamaker Jan van Hillo en prof. dr. P.J. Bouman. Zowel Alberts als Haasse trokken zich bij de voorbereidingen terug.
Collectie Hella S. Haasse

[p. 90]

Haasse woont de repetities bij van Geen bacchanalen dat door haar in de zomer van 1971 in opdracht van De Nieuwe Komedie werd geschreven. Erik Plooyer (links) was verantwoordelijk voor de regie. Op 10 december 1971 ging het stuk in het Haags Ontmoetingstheater in première.
Foto Ad van Gessel. Collectie Hella S. Haasse

Aankondigingsbiljet voor een lezing over Anna Blaman (1905-1960) in Brussel, 19 oktober 1972. Een eerdere lezing van Haasse over Blaman werd in 1961 - samen met een lezing van Alfred Kossmann over Blaman - uitgebracht door uitgeverij J.M. Meulenhoff ‘ter nagedachtenis aan de schrijfster voor vrienden en relaties’.
Collectie Hella S. Haasse

In de zomer van 1976 bezoekt Hella Haasse, samen met haar jongste dochter Marijn en Marijns echtgenoot, Indonesië opnieuw. Hier zitten zij in een waroeng in Yogyakarta. ‘Ik heb, na een laatste bezoek aan Java, in 1976, mijzelf iedere vorm van tempo doe-loe-heimwee verboden,’ schrijft zij in Een handvol achtergrond (p. 164).
Collectie Hella S. Haasse

[p. 91]

Zelfportret, 1979. Potlood, 23 cm × 23,5 cm.
Collectie Letterkundig Museum

Begeleidend briefje van Haasse aan de redactie van De Revisor, die een groot aantal auteurs had verzocht een zelfportret te tekenen, d.d. 23 november 79. Het portret werd gepubliceerd in het boekje Schrijvers tekenen zichzelf (1980), een verzameling van 138 schrijverszelfportretten ingeleid door S. Carmiggelt.
Collectie Letterkundig Museum

Aan de Redaktie van/ ‘De Revisor’/ 23 nov. '79/ Geachte Redaktie,/ Met behulp van kunstig opgestelde spiegels ben/ ik er tenslotte in geslaagd een min of meer/ gelijkend ‘zelfportret’ te produceren./ Ik zie geen/ kans er méér van te maken!/ Met vriendelijke groet,/ Hella S. Haasse./ Mozartlaan 67/ Den Haag 2555 JD

[p. 92]

Bij de presentatie van Hella S. Haasses ontmoeting met de computer. Poging tot literairkritische analyse van De verborgen bron op grond van de automatische behandeling van de tekst, een studie van Marc Geerinck (geheel links), Leuven 1976. Naast hem zijn begeleider, prof. dr. R. Henrard. Geerinck schrijft in de verantwoording - nogal verwarrend in de pluralis majestatis: ‘Wij doen in hoofdzaak aan literaire kritiek en gaan na in hoever concordanties en frekwentielijsten behulpzaam zijn bij de interpretatie van een literaire tekst. Daar wij slechts een benaderingswijze experimenteren, hebben wij ons beperkt tot de interpretatie van de titel, die het hoofdmotief van de novelle dekt; naar aanleiding hiervan wezen wij op verdere wenselijke onderzoekingen, waarmee wij overigens een bescheiden aanvang maakten.’
Foto Pierre Gustin. Collectie Hella S. Haasse

Op 7 februari 1978 wordt door de nos het programma Vanuit het heden uitgezonden, waarin Haasse en Joan Craft (rechts), regisseuse van historische bbc-series, met elkaar discussiëren over hun opvatting over de verwerking van geschiedenis. Het programma werd samengesteld door Ank Muller, René Seegers, Wout Suyderhoud, Jean van de Velde en Leon de Winter, allen ex-leerlingen van de Amsterdamse Filmacademie, waar Haasse in 1977 literatuurles gaf. Haasse zegt in het programma: ‘Ik zou het liefst mijn vermogen om te formuleren in dienst stellen van het verleden om te vertellen hoe de dingen zich hebben voltrokken. Het heden, je eigen leven, kan je niet overzien omdat je er zelf nog deel van uitmaakt.’
Collectie Hella S. Haasse