Ik maak kenbaar wat bestond. Leven en werk van Hella S. Haasse

[p. 66]

1950-1968

Instuif voor Indonesische en Nederlandse kunstenaars, georganiseerd door de Stichting voor de Culturele Samenwerking (sticusa), in de Viottastraat te Amsterdam, juli 1950. Links van Haasse de musicoloog B. Sitompoel. Als we de journalist van Vrij Nederland mogen geloven, die de ontmoeting op 22 juli 1950 bespreekt, is Hella Haasse hier herinneringen aan het ophalen ‘aan de dagen, toen zij zelf nog in Djakarta was’.
Foto Maria Austria. Collectie Letterkundig Museum

In 1955 schrijft Haasse in opdracht van de regering een ‘bevrijdingsspel’, getiteld De vrijheid is een assepoes. Het spel beleefde op 5 mei zijn première tijdens de bevrijdingsmarkt op het Binnenhof in Den Haag. De opbrengst kwam ten goede aan de Stichting 1940-1945.
Collectie Hella S. Haasse

Met dochters Ellen (geboren 15 december 1947) en Marijn (geboren 8 maart 1951) in de woning aan de Courbetstraat te Amsterdam. De studieboeken over de renaissance liggen - op de dekenkist - onder handbereik. De foto werd in maart 1953 gepubliceerd in het damesweekblad Libelle (nr. 10). In interviews uit de jaren '50 en '60 wordt Haasse herhaaldelijk gevraagd hoe zij haar werk als schrijfster combineert met dat van moeder en echtgenote. Dit levert nu komisch aandoende, oubollige beelden op. Zoals een foto van Haasse achter het fornuis, roerend in een pan, met het onderschrift ‘Dat is weer iets anders dan dichten, maar het bereidt óók vreugde!’ (Victorie, 1947). Of de vraag van de interviewster van Het Algemeen Handelsblad (8 nov. 1963), die wanneer de afspraak met Haasse op maandagochtend gezet wordt, bezorgd vraagt: ‘Moet u de was niet doen..?’
Collectie Spaarnestad Fotoarchief, Haarlem

[p. 67]

Op het Boekenbal in de Stadsschouwburg te Amsterdam, maart 1955. Rechts van Haasse Hent van der Horst, die dat jaar benoemd was tot adjunct-directeur van de Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (cpnb). Wim Schouten, toenmalig directeur van De Bezige Bij en Commissielid van de cpnb, haalt in Een vak vol boeken (1988, p. 152) herinneringen op aan de vroege Boekenfeesten in de Stadsschouwburg: ‘Het had iets van een jaarlijks terugkerend Bevrijdingsfeest. De jonge Frits Müller speelde er met zijn dixielandbandje. Ik swingde met Wampie van Bob den Doolaard en Hella Haasse, op wie ik bijna verliefd werd. Het strijkje van Rita Dalvano was er altijd en speelde hartstochtelijk nog een uur na sluitingstijd door voor de onverbeterlijke feestgangers.’
Foto Nico Jesse. Collectie cpnb fotoarchief, Amsterdam

Schrijvers bijeen in de Tropische Plantenkas van Artis, Amsterdam 1957. De foto verscheen in De Telegraaf van zaterdag 30 maart 1957 onder de titel ‘Artistiek bezoek van 17 prominente auteurs’. De auteurs lieten zich op verzoek van de redactie van De Telegraaf portretteren, om de nieuwsgierigheid van de lezer naar het uiterlijk van veelgelezen schrijvers te bevredigen. ‘Hun namen hebben de vertrouwdheid van veelgelezen boeken in een kast. Aan deze namen verbindt een ieder een ander uiterlijk en ziet zijn dichter of zijn romancier in de gestalte, die de lectuur en de fantasie hebben opgeroepen. Litteratoren leven in onze taal, in onze gesprekken, maar hun uiterlijk is ons vreemd. Eenzelvig als zij veelal zijn, en geabsorbeerd met zichzelf en met hun werk, vertonen zij zich weinig in het openbaar.’ V.l.n.r. Gerard den Brabander, Bert Voeten, F. Bordewijk, Clara Eggink, J.W.F. Werumeus Buning, François Pauwels, Jan Willem Hofstra, Bertus Aafjes, Henriëtte van Eyk, H.W.J.M. Keuls, J.C. Bloem, Clare Lennart, Johan Fabricius, Ed. Hoornik, Jeanne van Schaik-Willing, Hella S. Haasse en Willy Corsari.
Foto Paul Huf. Collectie Letterkundig Museum

[p. 68]

Op zaterdagavond 18 februari 1961 werd het populaire Avro-radioprogramma Hou je aan je woord (maandelijks op de dinsdagavond) voor het eerst op televisie uitgezonden. Hieraan was een lange discussie voorafgegaan, schrijft Bert van der Veer in Is er nog iets leuks vanavond (1991, p. 33): ‘Karel Jonckheere vond het wel interessant, Hella Haasse zag het nut er niet van in, Harry Mulisch wenste niet te beroemd te worden, Victor van Vriesland wilde er nog wel wat publiek bij en Godfried Bomans vond alleen Hella Haasse het aanzien waard.’ Haasse hield het na eenjaar voor gezien. Jaren later verklaart zij in een interview voor Elsevier (19 december 1992): ‘Ik heb geen behoefte een publiek persoon te zijn. Natuurlijk, ik heb wel dingen in die richting gedaan. Het televisie-programma Hou je aan je woord, bijvoorbeeld. Maar wat is het resultaat? Een oneigenlijke populariteit. Of ze vragen de volgende dag aan je: hé bent u niet die schrijver van De tuinen van Bonanza?’
Collectie nob Fotoarchief, Hilversum

Oorkonde van de jaarlijkse prijs voor letterkunde van de Stichting Kunstenaarsverzet 1942-1945 die in 1961 diende te worden toegekend aan een beoefenaar van het genre van ‘de historische roman en (of) de historische biografie’. Op 10 februari werd de prijs in het Concertgebouw te Amsterdam aan Hella Haasse overhandigd. Links de handtekeningen van enkelen die de prijsuitreiking bijwoonden. Het juryrapport roemt met name Het woud der verwachting en De scharlaken stad. Over laatstgenoemde roman: ‘Giovanni Borgia brandt elk ogenblik van zijn bestaan de vraag op de lippen: wie ben ik, ben ik een bastaard, ben ik een Borgia, ben ik een Farnese? Deze vraag [...] wordt onder de handen van Hella Haasse tot de vraag: wie ben ik, wat is mijn plaats in de wereld, waar hoor ik thuis? Deze voortdurende confrontatie met de raadselen van het leven, dit voortdurend positie kiezen ook, deze strijd naar bewustwording van de persoonlijkheid dwars door de chaos van levensverschijnselen heen is kenmerkend voor de schrijfster Hella Haasse.’
Collectie Hella S. Haasse

[p. 69]

Haasse, samen met Hent van der Horst tijdens de opnames van Toekomst, een programma over de boeken van Jules Verne, dat op zaterdagavond 3 maart 1962 door de vpro op het scherm werd gebracht. Er werd onder andere een film vertoond, gebaseerd op authentieke illustraties uit de boeken van Jules Verne, die door Haasse en Van der Horst werd ingeleid.
Collectie Spaarnestad Fotoarchief, Haarlem

De ‘trein’ (ontwerp van Metten Koornstra) waarin de gasten van het Boekenbal in 1962 van de Stadsschouwburg naar het Concertgebouw werden vervoerd. In de Stadsschouwburg werd deze avond Herman Teirlincks toneelstuk De fluitketel opgevoerd, het aansluitende feest vond sinds 1960 in het Concertgebouw plaats vanwege het gevaar van brandgaten en alcoholvlekken in het schouwburgtapijt. In de meest linkse cabine onder anderen Margreetje en Bert Schierbeek, daarachter Remco Campert en jazzzangeres Ilse Monsanto. Helemaal rechts Jan van Lelyveld en Hella Haasse.
Foto anp. Collectie Wim Schouten, Amsterdam

[p. 70]

Op 6 oktober 1962 werden in het Haagse Parkhotel door de voorzitter van het Algemeen Nederlands Verbond, de heer F. Koote (geheel rechts), de Visser Neerlandia-prijzen voor toneel en muziek uitgereikt. De toneelprijs ging naar Haasse voor het toneelstuk Een draad in het donker, dat dan nog alleen in manuscript voorhanden is. De muziekprijzen gingen naar Arij Verhaar (geheel links) voor zijn strijkkwartet Vivos voco Opus 58 en naar Oscar van Hemel voor zijn zesde strijkkwartet.
Foto anp. Collectie Spaarnestad Fotoarchief, Haarlem

Achterzijde van een correspondentiekaart aan Tine van Buul en Reinold Kuipers van uitgeverij Querido, d.d. 17 maart 1964.
Collectie Querido

[De Litteraire markt in de Bijenkorf in R'dam leek me minder geanimeerd dan vorige jaren. Mevrouw van Walsum ‘opende’ s'ochtends met een lange en moreleherbewapening-achtige] toespraak over positieve en negatieve boeken, de zware morele/ verplichtingen van schrijvers, enz. Het anders altijd zo genoeglijke/ ‘gezellige samenzijn’ na afloop ging als een nachtkaars uit. Jan/ kwam mij halen met Ellen & Marijn, die groot opzien baarden,/ en door Donkersloot in eigen persoon aan het koud buffet van/ lekkers werden voorzien! Wij namen Aya [Zikken] mee in de auto; dit/ zal haar vermoedelijk nog lang heugen! De accu bleek leeg te/ zijn. Jan dacht, dat met de hand opduwen misschien zou/ helpen, en reed dus enige tijd vorstelijk door de binnenstad/ van R'dam, voortgeduwd door 4 vrouwen en luid toegejuicht/ door Rotterdamse nozems. Er moest tenslotte toch een expert/ bij komen. In de nacht meldde Belcampo zich nog aan voor logies./ Aan het ontbijt, bijwijze van morgenwijding, heeft hij ons een/ nog ongepubliceerd, krankzinnig-mooi verhaal voorgelezen!/ Dag! Tot volgende week, op de borrel bij jullie!/ Hartelijke groeten van Hella.

[p. 71]

Op vrijdag 12 februari 1965 vonden er in Amsterdam festiviteiten plaats ter gelegenheid van het zestigjarig bestaan van de Vereniging van Letterkundigen, waarvan Haasse van 1957 tot 1962 in het bestuur had gezeten. In museum Fodor werd door prof. dr. N.A. Donkersloot de opening van de tentoonstelling De boekenboom verricht. Daarna ging het met een rondvaartboot van Fodor naar het Minerva-paviljoen. V.l.n.r. prof. dr. P. Minderaa, Alfred Kossmann, Hella S. Haasse, Theun de Vries (met alpinopet) en Cees Buddingh’.
Foto Anefo. Collectie rvd, Den Haag

In 1965 liet de Vereeniging ter Bevordering van de Belangen des Boekhandels voor de Boekenweek een film maken door Frans Weisz (rechts), getiteld Een zondag op het eiland van de Grande Jatte. Zeven schrijvers op zoek naar een lezer. Er werden daartoe onder andere opnames van Haasse gemaakt in het oude gebouw van de Koninklijke Bibliotheek aan het Lange Voorhout te Den Haag. De beelden werden uiteindelijk niet opgenomen in de film.
Collectie Letterkundig Museum