Het huis in de hitte: drie jaar Deli

[p. 98]

XIX.

Zoo kwam de laatste dag. Voor het laatst hoorden we langs ons huis, het rhythmisch en dreunend stappen der maréchaussées, die als distinctivum drie roode vingers op hun kraag dragen, wat mij altijd weer de suggestie gaf van den greep van een bebloede hand. Ze gingen op patrouille met getrokken klewang; was het hier dan niet zoo paradijzisch, als het ons, toeristen, had toegeschenen?

Voor het laatst wandelden we op de met gras begroeide hoogvlakte, om de zon achter de bergen te zien dalen, terwijl kleine jongens voorbij draafden, schrijlings op de vurige Batak-paardjes gezeten, en er soms een, die ontsnapt was, in wilden galop langs ons heen schoot.

Voor het laatst zaten we 's avonds onder de suizende gasolinelamp, mèt den Gajoschen koopman gehurkt bij de open deur. Hij was onuitsprekelijk vuil en alles wat uit zijn handen kwam, moesten we eerst te luchten hangen, maar er ging een eigenaardige charme uit van zijn zwijgen en het plechtige uitstallen van zijn bezittingen: een met goud doorweven hoofddoek, zooals alleen de rijksgrooten dragen; een kris met een bewerkt gevest, en de zilveren haartooi voor een bruid...... Een Gajo mag meermalen trouwen (hij maakt van die permissie uiterst zelden gebruik), maar zijn huwelijk is maar één keer een feest, met de familie erbij en met allerlei plechtigheden...... We bekeken de sieraden en overlegden onder elkaar; de koopman staarde zwaarmoedig

[p. 99]

voor zich uit; hij scheen ons eigenlijk al weer vergeten te zijn. En de lamp suisde, alsof hij ons leven in seconden aftelde.

Den volgenden morgen, in de koude schemering, terwijl de vrouwen met de kleine kinderen in de slendang, in een huiverig drafje naar den passar liepen, stond onze auto al opgepakt te wachten bij het hek, en na een laatsten blik op 't lieve, witte huis, op den enormen Van Dalen-boom, op het meer en de lilas bergen, stapten we in. Toen we een paar kilometer gereden hadden, maakten we al onze eerste halte, want daar stond onze vriendelijke gastheer van de koffieplantage op den weg met een laatsten bloemengroet. Een hartelijk afscheidswoord, een handdruk; maar toen zetten we er ook maar ineens een flinken vaart in, om ons hart er van los te maken...... Langs berghellingen en ravijnen, waar nog ijskoud de nachtlucht hing, langs den weg, die naar het terpentijnbedrijf voerde, langs de leprozerie; - en toen we wel al drie uur gereden hadden en alle vochtige nevels voor de kracht van de zon waren verdwenen, zei mijn man ineens: ‘Tot hier, tot bij die brug, was die kerel al gekomen, die een overval van het bivouak had beraamd; hièr hebben ze 'm opgepikt...... Als hij Bireuen had gehaald - en daar zijn we vlak bij - had hij wel door de mazen kunnen slippen......’

‘Hoe vreeselijk’, zuchtte ik; maar hij weerlegde onmiddellijk: ‘Had je dan liever gewild, dat hij nogeens de gelegenheid kreeg onze soldaten te vermoorden...... Een opstandeling......’

‘Nee, dat natuurlijk niet’, zei ik ongelukkig. Maar te denken, dat die arme vluchteling in doodsangst heel den nacht door geloopen had, en dan, vlak bij de veiligheid, uitgeput en verdorst, toch nog in de val te loopen...... Hoe konden menschen zoo hatend tegenover elkaar komen te staan; waarom moest de een den ander jagen als een dier, omdat zijn eigen veiligheid erbij op 't spel stond......

[p. 100]

We jasten langs het plaatsje, waar ik - hoe 'n eeuwigheid scheen het geleden, - zoo'n angstigen nacht had doorgebracht met visioenen van een overval, terwijl de musicale Atjehers braaf aan 't repeteeren waren voor den verjaardag van de Koningin; we lunchten weer met tinnetjes zuurkool en erwtensoep in het hotel aan de zee, waar de tjemarra's ruischten als een dennebosch; we dronken thee in een uitgestorven sociëteit, waar ze met Oranje-festoenen en rood-wit-en-blauwe wandversieringen aan 't werk waren, wat bij de algeheele verlatenheid een allerlugubersten indruk maakte; en toen begon me een dreinerige gedachte te kwellen, die me niet meer loslaten wilde: hoe overstelpend heerlijk was altijd het thuis-komen in Holland geweest; hoe stond ik het laatste uur aan het portierraampje, verlangend naar de bekende torens; hoe hunkerde ik naar het oogenblik, dat ik aan 't station kon telefoneeren: ‘Ik ben er weer. Nog even m'n groote bagage laten opladen; maar over een half uur......’

Maar nu, nu we de heete, stoffige stad weer naderden, was er niets in mijn hart dan een terugwenschen van de koele verte daarboven. Ik moest er aan denken, hoe de parits stonken, als je 's avonds na een concert naar huis liep; ik voelde weer, hoe, na een zengenden dag, het juist besproeide asfalt de hitte terugkaatste en het hart zonk me in de schoenen, als ik aan de beweginglooze nachten dacht, als de paarden in hun box tegen de beschotten sloegen, omdat ze niet slapen konden van de hitte en de ongelukkige mensch zich ook rusteloos om en om wierp.

Ik staarde gebiologeerd naar een vuurvliegje, dat op m'n japon gevlogen was, - ongelooflijk, dat zoo'n blauw vlammetje geen gaatje brandde, - en de moeheid van den langen tocht, het opzien tegen het leven, dat me weer wachtte, met z'n ziektetjes, z'n kleine plagen en z'n troostelooze melancholie wogen me zoo zwaar, dat ik moeite had niet te gaan schreien.

[p. 101]

Eindelijk zwaaiden we het breede hek in, en dadelijk zwermden de boys, de kebon en de baboe om den auto heen om ons te begroeten en de koffers los te sjorren. Alle lichten brandden; in alle kamers bloemen, de tafel gedekt met 't feestservies, de gordijnen gewasschen; en wat glommen de vloeren!

‘'t Is toch wel een mooi huis’, zei ik dankbaar, ‘en zoo ruim en goed onderhouden’.

De baboe was de koffer al aan 't uitpakken, en verzamelde het gedragen linnengoed; het warme water dampte in den mandibak, en daar had die dwaze waterdrager, een echte August de Domme, warempel zelfs bloemen in de flesschen van de mandikamer gestoken, omdat hij op zijn beperkt terrein met de versiering toch niet wilde achterblijven!

‘Toch wel voortreffelijk personeel’, constateerde ik, toen we een half uur later, doodmoe maar lekker verfrischt, tegenover elkaar aan tafel zaten.

‘Waarom lach je?’ vroeg m'n man, ‘zoo blij, dat je weer thuis bent?’

Ik moest er even over nadenken; dat was 't niet precies. Nu kwam ik net van die enkelvoudige, simpele Gajo's terug, en toch had ik nog niet verleerd, m'n gevoel te ontleden, en me minutieus rekenschap te geven van m'n innerlijke roerselen...... Onverbeterlijk.

‘Neen; eigenlijk ben ik zoo blij, òmdat ik er blij om kan zijn’, formuleerde ik toen.