Journaal van Hugo en Cornelis van Ryck betreffende hun reis naar Jeruzalem (1561-1562)

Hoofdstuk VII: Cyprus [57b-63b]

[25 oktober 1561]

Den XXV^en octobry syn wy nae middage gecomen tot Salinis²⁵⁵ opte ree waer dat leggen 5 groote Veneetsche scepen, daer een onder was daer 2 trompetten ende claretten²⁵⁶ op [58a] waeren die ons triumphelicken eerden met speele doen wy daer verby seylden met onsse ra fock, ende wy schooten dry stucken off.

255 Het plaatsje Salines op Cyprus, gelegen aan de baai van Lanarca.

256 Een claret was een soort (helderklinkende) trompet, bazuin of klaroen.

[26 oktober 1561]

Den XXVI^en octobry soe voeren wy smorgens mette gondel naer tlant. Doe wy op een boechscoot ant lant quamen, ginck die lant zee soe holl soe dat wy weder sceep mosten. Ende naer middage voeren wy weder naer tlant ende mosten noch weder keren.

[27 oktober 1561]

Den XXVII^en octobry syn wy smorgens voor de son metten grooten boot gelyck ant lant gevaeren ende syn voorts [58b] te voete gegaen te Salinis twelck is anderhalff Lombaertsche mylen vander zee, ende syn daer in een herberge gegaen ende hebben selffs te mart gegaen ende bleven daer totten avont ende syn gegaen alden nacht naer Famegusto²⁵⁷ mits hebbende een convoyer die wy gaven onder ons elven 2 moetssenegro.²⁵⁸

257 Famagousta.

258 Bedoeld is de mocenighi, een Venetiaanse zilveren munt van 1 lira, die sinds ca. 1500 de meest gevraagde en meest gebruikelijke munt was in de handel met de Levant. Zie Lane (1985), 234.

[28 oktober 1561]

Den XXVIII^en octobrij syn wy smorgens mette son gecomen binnen Famegusto ende syn gelogeert tot [een] boscieter²⁵⁹ genaemt meester Maerten vander Gues in Zeelant, ende heeft oock gewoent te Delfft voerden [59a] brant inde Seven sterre, welcke ons seyde dat hy uuyt Nederlant geweest hadde 44 jaeren, ende wy hebben dien dach aldaer gerus[t].²⁶⁰

De Sevensterre, uit: W.S. Unger, Oude huizen te Middelburg, 1923

259 Mogelijk een Hollandse nevenvorm (vgl. bv. droppel - druppel) van busschieter: soldaat met een geweer gewapend. Gelet echter op de betiteling meester Maerten, is hier echter wellicht eerder sprake van een overschrijffout voor bosgieter / busgieter en was de man een wapensmid.

260 Bedoeld is de brand in 1536 die - vermoedelijk na blikseminslag - uitbrak in de Nieuwe Kerk, zich snel uitbreidde, en een groot deel van de stad in de as heeft gelegd. Deze mededeling - vóór de brand van 1536, dus toen dit dagboek geschreven werd meer dan 25 jaar geleden - is echter alleen maar een aanvullende tijdsbepaling van het hierna vermelde 44 jaren. In Delft heeft immers nooit een huis, genaamd De Sevensterre, gestaan. De tekst is hier dan ook op verwarrende wijze bedorven. Maarten van der Goes uit Zeeland woonde in Middelburg aan de Lange Delft. Het pand De Sevensterre aldaar is op 17 mei 1940 verwoest.

[29 oktober 1561]

Den XXIX^en octobry syn wy smorgens gegaen nae Cateryn ten halven rae, daer wy die plaetsse gesyen hebben daeer zy geboeren is geweest alsmen ons seyt.²⁶¹ Voorts soe hebben wy ghesyen daer sy gevangen is geweest ende daer staet een cappelle voor ghetimmert ende syn weder gecomen ter plaetssen daermen seyt datse geboren is geweest. Ende op de selffde plaetsse worde [59b] ons te eten gegeven een weinich soucisen ende een deel quaet wyns. Ende sy gaven ons een deel vande calomme daer Sinte Catryn an gegeselt soude syn ende wy gaven daer off de man een reael ende waeren onder ons 16 sterck. Ende syn weder tot Famegusto gegaen ende hebben daer tsnoens gegeten. Voorts nae de noen ginghen besichtigen die stadt van Famegusto die zeer sterck is ende noch alle dage seer sterck gemaeckt werdt van mueren ende wallen ende bolwercken die meestendeel uuyt een steenroetse gehouden syn. Ende die mueren zyn soe dick [60a] datmer met wagen ende paerden soude moghen op ryden ende is met geen geschut om winnen.

261 De geschiedenis van de H. Katharina wordt meestal gesitueerd in Alexandrié, maar Cyprus als haar geboortegrond en werkterrein - zij zou geboren zijn in de stad Constantia op dat eiland - vindt men ook in andere reisverhalen, het eerst bij Ludolf van Suchem, cap. 23. Zie Deycks (1851), 33-35. Cateryn ten halven rae is mogelijk een verwijzing naar de ikonografische voorstelling van haar terechtstelling tussen twee raderen die echter door het hemelvuur tot op de helft verwoest werden. Zie Gaspar (1998), 217, 278 en de desbetreffende aantekeningen aldaar.

[30 oktober 1561]

Den XXX^en octobry syn wy smorgens vroech op onsse esels geseten ende syn soe gereden naer Nicosien dat wel is 12 Ciperce mylen ende syn daer gecomen tusschen 9 ende 10 uuyren inder nacht.

[31 oktober 1561]

Den XXXI^en octobry hebben wy smorgens misse gehoort inde groote kercke van Nicosien ende syn voorts int minbroeders cloester gegaen, soeckende ons geselscap ende en condense niet vinden want zy een ander logement [60b] gevonden hadden ende tsavonts vonden wy heur byde kercke ende ginghen een weynich met huer spaceren ende besichtighen die stadt. Ende is een zeer groote stadt ende daer wonen veel edelluyden ende rycke joncheren.²⁶²

262 Dezelfde mededeling al bij Ludolf van Suchem, cap. 23. Als redenen voor hun voorkeur noemt hij het gematigde klimaat en de gezonde lucht. Zie Deycks (1851), 33-35.

[1 november 1561]

Den I^en novembry op een alder heilighen dach syn wy smorgens naeder kercke gegaen om misse te hoeren, ende die luyden stonden evenwel en wrochten²⁶³ op alder heylighen dach ende wy hoerden een misse inde groote kercke demen²⁶⁴ songhen ende doede²⁶⁵ misse uuyt was ginghen wy naer een minrebroeders cloester [61a] twelck staet op deen eynde vande stadt ende hoerden daer een singende misse. Ende doe de misse uuyt was saeghen wy daer een dode lichaem dat genoemt was soe daer voor gescreven stondt:

Hic Iacet corpus beate Ioannes comes

de monfoirt²⁶⁶

Ende daer staet een schoen clooster van Griexse monicken daer wy hoere dienst hoerden ende daeer oyck schelmeyen waeren, ende daer een schoon bancket was bereyt daer wy inghehaelt worden.

263 Versta: stonden echter te werken.

264 Versta: die men.

265 Versta: toen de.

266 Het graf van deze kruisvader uit Montfort bij Bregenz staat bij meer reizigers vermeld. Zie Gaspar (1998), 277.

[2 november 1561]

Den II^en novembry op alder sielen dach, twelck was op een sondach, ginghen wy smorgens tot die [61b] minnebroeders cloester daer wy weder misse hoerden ende tsachternoens soe wasser groote marckt van dat gehele lant van Cyperen ende daer coemt van als te coope, als van eetbaer waere ende oeck van cramerijen van alderhande lakenen die den Venetianen daer brochten want het lant onder hoer subjeccy is.

[3 november 1561]

Den III^en novembry, twelck was manendach, ginghen wy smorgens vroech weder inde merckt ende reysden sachternoens te clock 2 uueren uuyt Nicosia ende ginghen van dien selffden dach noch 3 mylen. [62a] Den IV^en novembry, twelck was op een dinsdach, ginghen wy smorgens metten dach naer Salinis ende quamen daer nae middach te clock een uuyren endeginghen weder on ons oude logement.

[Hierna ontbreken 5, 8, 11, 12, 13, 14, 16, 17, 19, 21, 22, 23, 24 en 30 november.]

[6 november 1561]

Den VI^en novembry syn wy gegaen nae de cruysberch daermen seyt dattet cruys is vanden gueden moerdenaer, ende wy bleven tsavonts beneden an den berch want wy tsachternoens eerst uuyt ginghen.²⁶⁷ Den VII^en novembry ginghen wy smorgens vroech op den cruys berch daer wy vonden [62b] dat Cruys ende twaren Griexsse monicken die dat hadden in haer bewaeringhe. Daer stont een cappelle. Wy quamen weder tsavonts tSalinis inde herberge.

267 Deze berg van het H. Kruis is de huidige Olympos. De mededeling over het kruis van de goede moordenaar vindt men ook in veel andere reisverhalen terug. Zie Gaspar (1998), 275 en de desbetreffende aantekening aldaar.

[9 november 1561]

Den IX^en novembry op een sondach hebben wy syn²⁶⁸ monsteren tot Salinis opter plaetsse voor Sinte Marinis 75 boeren die alle ghewapent waren met helmetten opt hoeft ende hadden deen helft bussen ende dander helft spiessen. Ende sy hadden oyck onder haer luyden een vaentjen ende twe trommelen die haer geluyt al was ‘bom bom bom’ ende dat vaentjen was swart ende wit.²⁶⁹ [63a] Den X^en novembry hebben wy Sinte Maertens avont ghehouden.

268 Zien.

269 Waarschijnlijk waren deze lieden gerecruteerd om Cyprus te verdedigen tegen piraten die af en toe strooptochten op het land uitvoerden. Ook Joos van Ghistele, reizend langs de kust door Gaza naar Egypte, maakt melding van zo'n overval door corsaren. Zie Gaspar (1998), 168-169.

[15 november 1561]

Den XV^en novembry op een saterdach syn wy weder scepe ghecomen.

[18 november 1561]

Den XVIII^en novembry soe hadde de patroon ende de cosijn²⁷⁰ van Viviano groote woerden om tseyl te gaen, want den patroon woude tseyl gaen ende den ander wilde noch comenscap doen²⁷¹. Den XX^en novembry syn [wy] smorgens tclock 9 uuyren tseyl gegaen met een goeden wint ende syn gecomen tsavonts te clock 9 uuyren tot Lymasum²⁷² opte ree.

270 Een vergissing van de schrijver want niet de neef, maar de zoon van Viviano was met hem naar Jerusalem afgereisd alwaar hij tot ridder van het H. Graf was geslagen. Zie Röhricht (1889), 254.

271 Handel drijven.

272 Limassol.

[25-26-27-28 november 1561]

[63b] Den XXV^en novembry op Sinte Katrinen dach syn wy tsavonts te clock ontrent 9 uuyren tseyl gegaen van Lymasum in Ciperen met guerden wint. Den XXVI^en novembry syn wy ontrent den avont neffens Baffa²⁷³ twelck is de uuyterste stede van Cyperen, ende de wint was oyst ende waeyde zeer schoon. Den XXVII^en novembry syn wy gecomen opte golff van Sinte Helena ende waeyde een starcke oyste noordooste wint twelck was guet om mede over de golff te comen. Den XXVIII^en novembry [64a] waeren wy smorgens vroech over de golff ende de wint was noorden ende vanden noordwesten want onsse cuers was west.

273 Paphos.