Werken. Deel III

[p. 226]

* III * Dit es de derde trappe. * Zuiverheid van ziel en lichaam. *

Hier-na volght die derde trappe in onsen graed der minnen, dat es: reinecheit der zielen ende suverheit van lichame. Nu verstaet mi rechte.

* A. Zuiverheid van ziel. *

Sal uwe ziele reine sijn, soe moetdi¹⁾, overmids de liefde gods, haten ende versmaden alle ongheordende liefde ende neighinghe tote u-selven, tote vader ende moeder, ende tote allen creatueren, alsoe dat ghi u-selven mindt, ende alle creatueren, toe den dienste gods, ende anders niet; soe mooghdi²⁾ dat waerd³⁾ spreken dat cristus sprac: ‘Die den wille gods leeft, dats mijn moeder, mijn suster, ende mijn brueder’⁴⁾. Ende dan mindi uwen evenkersten alse u-selven. Houdt u reine; en laetd u niemene trecken noch vaen, met waerden noch met werken, met ghiften noch met mieden, met ufeninghen noch met heileghen schine. Al schinet gheest, het wert al vleesch: men mach hen niet ghelooeven. En ufent niemene, ende en wilt oec van niemene gheufent sijn.

Al schinet goed,
Het wert onspoed,
Ende al venijn.
Staet op uwe hoede,
Doet alse die vroede:
En laetd u niet bedrieghen.
Werddi⁵⁾ ghetoghen,
Ghi sijt bedroghen:
Men sal u lieghen.
Laetd al dit varen,
Nemt uws-selfs ware,
Ende ufent jhesum uwen brudegooem.
Scuwet vremde gaste,

1) Moet ge.

2) Kunt ge.

3) Woord.

4) Vgl. Matth. 12, 50.

5) Wordt ge.

[p. 227]

 

Blijft met hem¹⁾ vaste,

 

Ende nemt sijns gooem.

 

Keert u binnen,

 

Pleeght ghieregher minnen,

 

Ende alre dooght.

 

Hi sal u spisen,

 

Leeren ende wisen,

 

Want hi es uwe vooght.

 

Hi sal u vuren²⁾,

 

Boven alle uwe ghebueren,

 

In sijns vaders scooet.

 

Daer vendi trouwe,

 

Boete³⁾ van allen rouwe,

 

Ende van alre nooed.

Ende dit es leven der reinre zielen.

1) Jezus.

2) Voeren.

3) Schadeloosstelling.

* B. Zuiverheid van lichaam. *

* a. Hoe het vleesch strijdt tegen den geest. *

Hier-na volght suverheit des lichamen. Nu verstaet. God heeft den mensche ghemaect van .ij. natueren, dat es lijf ende ziele, gheest ende vleesch. Dese .ij. sijn vergadert in éénen persoon in menscheleker natueren, die ghewonnen ende gheboren es in sunden. Ende al heeft god onse ziele ghescapen reine ende sonder vlecke, in der eeninghen met den vleessche wert si besmetd met der erfsunden. Ende alsoe sijn wi alle gheboren in sunden van onser moeder. Want ‘al dat gheboren wert ute den vleesche dat es vleesch, ende al dat gheboren wert ute den gheeste gods⁴⁾, dat es gheest’⁵⁾. Ende al mindt de gheest dat vleesch overmids de natuerleke gheboorte, in die andere gheboorte, ute den gheeste gods, werden si contrarie, ende striden underlinghe; want dat vleesch begheert jeghen den gheest ende jeghen gode, ende die gheest, met gode, jeghen dat vleesch⁶⁾. Leven wi na gheneighden lost des vleeschs, soe sterven wi

4) Om. w.

5) Joan, 3, 6.

6) Vgl. Gal. 5, 17.

[p. 228]

in sunden. Maer verwinnen wi die werke des vleeschs met den gheeste, soe leven wi in dooghden.

* b. Het lichaam vijand maar ook werktuig. *

Ende hier-omme moeten wi onsen lichame haten ende versmaden alse onsen dooetviand die ons trecken wilt van gode in sunden. Ende wi moeten onsen lichame ende onse senleke leven lief ende weerd hebben, alsoe alst een instrument es daer wi gode met dienen. Want sonder onsen lichame en moghen¹⁾ wi gode niet dienen in uutwendeghen werken, alse vasten, waken, beden, ende andere goede werke die wi van rechte sculdegh sijn te doene. Ende hier-omme moghen wi gherne onsen lichame spisen, kleeden, ende voeden, daer²⁾ wi gode mede dienen, ons-selven, ende onsen evenkersten.

1) Kunnen.

2) Slaat op lichame.

* c. De strijd tegen traagheid, gulzigheid en onkuischheid. *

Maer wi, moeten ons-selven nauwe merken, wachten ende hueden van .iij. sunden die in den live regnéren, dat es: traegheit, gulsegheit, ende onkuuscheit. Overmids dese drie es menegh goetwillegh mensche ghevallen in groven³⁾ sunden. Jeghen gulsegheit selen wi minnen ende verkiesen mate ende soberheit, ende altoes ons selven avetrecken, ende men⁴⁾ nemen dan ons ghelust, ende in nauwer nooetdorst bliven ghekust⁵⁾. Jeghen traegheit selen wi onse binnenste ghevoelen trouwe ende unst, ende ontfarmen alre nooed; ende van buten snel ende ernstechtegh⁶⁾, ende ieghenwelken ghereed die ons behoeft, na onse vermoghen ende na bescheedenheit. Jeghen oncuuscheit selen wi scuwen ende vlien ongheordende wandelinghe⁷⁾ ende ufeninghe van buten; ende van binnen onsuvere fantasye ende beelden, dat wi daer-in niet en merren noch en bliven met gheneighder ghelost: soe⁸⁾ worden⁹⁾ wi verbeelt, ende onsuver in der natueren.

3) Groten w.

4) Min.

5) Om. w.

6) Ernstachtich, ijverig.

7) Omgang.

8) Soe en worden wi niet verbeelt noch onsuver D; want merren wy ende bliven op onsuver fantasiën, soe werden wy verbieldet w.

9) Werden, zouden we worden.

[p. 229]

* d. Bezegeling met Christus en veredeling van het zinnenleven door het geestesleven. *

Maer wi selen ons ane¹⁾- ende inkeeren in onsen heere jhesum cristum, ende aensien sijn dooeghen ende sine dooet, ende dat melde uutstorten sijns bloeds van²⁾ minnen omme onsen wille. Ende daer-in selen wi ons ufenen, ende dat beelde selen wi drucken ende formen in herte, in sen, in ziele, in lijf, in al onse natuere, ghelijc eenen zeghele die ghedruct ende gheformt es int was; ende dan sal ons cristus vuren³⁾ met hem-selven in dat hoeghe leven daer wi gode gheëeneght sijn, ende onse reine ziele, overmids minne, cleeft ende wooent in den heileghen gheest. Siet daer vloeyen honeghvloede van hemelschen dauwe ende van alre ghenaden. Ende alse wi dies ghesmaken, soe messmaect ons vleesch ende bloed, ende al dat in de werelt es. Ende alsoe langhe alse onse senleke leven verhaven ende gheëeneght es onsen gheeste, daer wi gode ufenen, meinen ende minnen: alsoe langhe sijn wi suver ende reine in ziele ende in lichame. Maer wanneer dat wi neder-comen, ende onser senne pleghen, soe moeten wi hueden onse kele van gulsegheiden, ende ziele ende lijf van traegheiden, ende onse natuere van oncuusscher neighingen.

1) Af G.

2) Uit.

3) Voeren.

* e. Waakzaamheid en voorbehoedsmiddelen. *

Ende wi moeten ons hueden van quader gheselscap, dat sijn de-ghene die gherne lieghen, vloeken ende sweren, ende gode blasphemeren, onsuver in waerden⁴⁾ ende in werken. Dese seldi scuwen ende vlien alse den viand van der hellen. Huedt uwe ooeghen ende uwe ooeren, dat ghi niet en siet noch en hooert dat ongheorlooft es te werkene. Ende hier-omme: houdt u reine; sijt gherne alleene; vliet meneghvuldecheit; ufent uwe kerke, ende met uwen handen goede werke. Haetd ledegheit; scuwet ongheordent gherief; ende en houdt van u-selven niet. Mindt leven ende waerheit. Ende al hebdi u reine vonden, scuwet ocsuun van sonden. Mindt penitentie ende arbeit.

4) Woorden.

[p. 230]

* f. Het voorbeeld van den Dooper en van de oudvaders, en de straf van den rijken vrek. *

Merct sente Janne baptisten. Hi was heilegh eer hi was gheboren: nochtan, in sinen jonghen daghen, liet hi vader ende moeder, eere ende rijcdoem der werelt. Ende om te scuwene ocsuun van sunden, soe ghing hi in die wustine. Hi was onnooesel ghelijc eenen inghel in reinecheiden. Hi leefde ende leerde de waerheit, ende wart ghedooedt om sine gherechtegheit, ende hi es gheprijst boven alle ghemeine heilecheit. Merct oec die oudvadere die laghen int woud van egypten. Si lieten de werelt¹⁾, si cruusten hare vleesch ende hare natuere in wederstane de sunden met pe<n>itentiën²⁾, met abstinentiën, in honghere, in dorste, in darvene alle der dinghe dierre si ontbeeren mochten. Ende hier-omme seldi merken die sententie ende dat ordeel dat cristus sprac van den riken mensche die ghekleedt was met purpere ende met bocrane; ende hi at ende dranc alle daghe in blisscapen ende in welden, ende hi en gaf niemene niet³⁾. Hi es ghestorven, ende van den duvelen begraven in die helle. Hi wert ghepijnt, ende bernt in die helsche vlamme, ende begheert eenen dropel waters omme te verkuelne sine tonghe: ende die en mach heme werden niet. Maer die arm mensche lazarus die vore sine dore lach, hongherech ende dorstegh ende al vol sweeren, hi begheerde krumen ende brocken die van der tafelen vielen, maer men gaf hem niet. Ende hi es ghestorven ende van den inghelen ghedraghen in abrahams scooet: daer es sonder rouwe blisscap grooet, ende eewegh leven sonder dooet.

1) Ende add. D.

2) Petitentien A.

3) Niets.