Werken. Deel III

* IV. De h. communie en de liefdevereeniging met God *

Ende ghi sult oec ten heilighen sacramente gaen met innigher devociën, [ende]⁶⁾ met groter begherten, ende met uwen susteren: niet also dicke als ghi wilt, maer na ordinancie ende na ghewoenheit der ordenen.

6) Om. G, w, D.

* A. De gewenschte geestelijke honger *

Ende alse ghi ten [heilighen]⁷⁾ sacramente gaet, ende vore ende na, ende alsoe dicke als ghi moecht, soe suldi u oefenen met gheestelycken honghere ende dorste tot-der eewigher spisen, alsoe dat alle u binnenste crachte ende alle uwe aderen ghieren ende gapen ghespyst ende ghesaedt te werdene. Want god gheeft honger inden crachten overmids gracie ende oefeninghe. Ende hi gheeft satheit inden wesene der zielen overmids die inwoeninghe syns selfs. Laet u dan seer hongheren ende dorsten na⁸⁾ gode, soe suldi satheit ghevoelen ende vinden in u⁹⁾ wesen. Want condi¹⁰⁾ met <ghierigher>¹¹⁾ ghelost cristume

7) Om. G, w, D, K.

8) Naar.

9) Uw

10) Kont ge.

11) w, D, K; avida appetitione Sur.; vierigher F, gherechtigher G

[p. 87]

eten ende teeren in u, soe werdi van hem gheten ende verteert weder in hem. Want hi spreect selve: ‘Die eet myn vleesch[s]¹⁾ ende drinct myn bloet, hi woent in my ende ic in hem’²⁾; ende dit es eewich leven. Ende voert-meer: ‘En si³⁾ dat ghi dese gheestelycke spise eedt ende drinct, ghi en hebt gheen leven in u’⁴⁾ dat gode behaecht.

Ende hier-omme soe seldi alsoe sere minnen, dat u die eewighe minne gods beva⁵⁾; soe werdi één gheest ende ééne minne met gode.

1) G, w, K.

2) Vgl. Joan. 6, 56.

3) Tenzij.

4) Vgl. Joan. 6, 53.

5) Van bevaen.

* B. De actieve liefdeoefening in hart, ziel en geest *

Ende inden sacramente soe seldi oefenen hertelycke liefde ende ghevoelycke lost; want ghi ontfaet cristus vleeschs ende syn bloet ende uwe natuere. Ende ghi selt oefenen in uwe redelycke ziele minne ende gherechticheit, want ghi ontfaet de levende ziele ons heren jhesu crist<i>⁶⁾, met alre verdienten ende met alre gloriën. Ende ghi sult oefenen in uwer ghedachten, dat es in uwen gheeste⁷⁾, versmeltende minne, want ghi ontfaet cristume god ende mensche, die u verclaren ende transformeren mach in eenichit der godheit. Ende aldus suldi gode minnen uut al uwer herten, ende uut al uwer zielen, ende uut al uwer ghedachten⁸⁾. Ende dit es dat eerste ende dat meeste ghebodt gods, beghin ende inde alder heilicheit.

6) Criste F.

7) In den zin van 't Latijnsche mens.

8) Vgl. Brulocht, I Deel, blz. 192-193.

* C. De mystieke liefdevereeniging van het schouwend leven *

Maer wildi minne ende heilicheit oefenen ende besitten inden hoochsten grade, soe moeti uwen verstendeghe crachte ontbloten van allen beelden, ende overmids ghelove verheffen boven redene. Aldaer schynt die raye der ewigher zonnen. Ende die sal u verclaren ende

[p. 88]

leeren alle waerheit. Ende die waerheit sal u vriën, ende uwe bloete ghesichte stadighen in onghebeeltheit. Salich syn die oghen die dit sien, want desen siene volcht altoes de minnende cracht met bloeter minnen. Ende inden¹⁾ volghene vloeyt altoes die riviere der graciën gods die dese ziele inleidt tot der levender fonteynen des heilichs gheests, daer de aderen ontspringhen eewigher soeticheit die de ziele droncken maken ende verheffen boven redene in een verdolen inde woestine eewigher salicheit. Ende dit es de substancie ende de wortele ghewarigher heilicheit.

1) In dit.

* D. De vierdubbele inwendige deugdoefening uit
dit leven ontspringend, of de hoogte, de diepte, de breedte en de lengte van dit leven²⁾ *

Ute deser wortelen comt altoes innighe oefeninghe van doechden. Want minne en mach niet ledich syn. Ende inneghe oefeninghe heeft .iiij. wisen die ic u toenen sal. Die eerste wise verheft ons te gode, met innigher liefden, met eewigher minnen, met dancke ende met love ende met devoten ghebeeden, met begherlycken eyschene in vryen toeverlate, met ghebrekene³⁾ van gheeste ende al ons wercs in dat aenschyn synder minnen ende synder eewigher goetheit. Ende dit is die eerste wise onser innigher oefeninghen, ende die opgaende hoocheit ons levens in gode. Die andere wise sendt ons neder in een oetmoedich versmaden ons-selfs, also dat ons niemen verheffen en moghe met prise: want al onse goede werke heeft god in ons gewracht; dat ons oec niemen bedrucken noch bedroeven en moghe met lachtere, want onse zonde en sal niemen oordelen dan god. Ende omme-dat wi sonderen syn ende ontbliven in allen doechden, soe selen wy ons oetmoedighen ende nederen onder gode ende onder onse prelate, ende onder diegheene die by ons syn ochte beneden ons syn.

2) Vgl. Ephes.

3) Bezwijken.

[p. 89]

Ende wy en selen ons niemene dorren ghelycken, maer ons selven versmaden ende onwerdich achten onder alle menschen. Ende wy selen ons laten¹⁾ onder alle creatueren ende onder die duvele, dat si ons gheeselen ende quellen alsoe verre alst god ghestaden wilt, op-dat die zonde in ons ghewroken werde, ende god die eere hebbe ende wy die confusie. Dit es die ander wise, inden nederghanghe ons-selfs levens, daer wy ons versmaden ende vernieuten in den gronde der oetmoedicheit. Die derde wise sendt ons ute met [hertelycker]²⁾ inniger oefeninghen in die breide der caritaten, dat es dat wy alle heilighen eeren, ende verbliden in haren verdienten ende in haren love³⁾, ende dat wy haer hulpe ende haer ghebet begheren, op-dat wy werdich werden met hem⁴⁾ in verdienten ende in gods eewighen love. Wy selen ons met allen goeden menschen vereenighen overmids doechde ende underlinghe minne, op-dat <wi>⁵⁾ al te-gader verwinnen mogen, ende victorie vechten ende seghe behouden in onsen inde. Wy selen oec vore ons-selven ende vore alle zondaren bidden, ende begeren dat god ons ontferme ende van zonden trecke ende vereenighe in dat ghetal der vercorene. Ende dit es die derde wise innichs levens, daer wy mede ute-gaen tot onsen naesten in breetheit⁶⁾ der minnen die hemel ende eerde vervult hevet met rycheiden van graciën ende van doechden. Die vierde wise innichs levens sedt onse redene tusschen tyt ende eewicheit. Inden nedersiene toent si ons dese werelt alse eene elende daer wy in ghekerkert syn; inden opsiene dat rycke der hemelen daer wy toe gheroepen ende vercoren syn. Alsoe langhe alse onse redene houdt tusschen beide, soe werde wy bedroeft. Want wy sien boven ons die glorie gods ende alle dinc in vreden, ende daer en connen wy niet comen. Ende wy sien beneden ons onghestadicheit, sonde, <ende scade>⁷⁾ ende scande, ende alle dinc in confusiën: ende daer moete wy dueren⁸⁾. Ende aldus wert ons de werelt een cruce ende een verdriet. Ende hier-omme

1) Onderwerpen aan.

2) Om. G, w, D, K.

3) Loene D.

4) Hen.

5) Add. G, w, D, K.

6) Gebreetheid w.

7) Add. w, D; ende scande ende scade G; scade ende scande K.

8) Blijven.

[p. 90]

moete wy weenen claghen ende kermen, alsoe langhe als wy leven in dit alinde¹⁾. Want wy spreken met den prophete: ‘Ach arme, onse inwoenen hier es <ons>²⁾ verlingt³⁾. Wanneer selen wy comen, ende openbaren ons vore dat aenschyn ons heren.’⁴⁾ Hier ontsprinct, ute der gaven gods, in de minnende herte die hoochste duechde die ic weet, ende dat es: <ghedoechsame>⁵⁾ lancmoedicheit, die spreect aldus: ‘Heere dyn wille, niet myn wille [die]⁶⁾ moet[e]⁷⁾ gheschien; dyne eere ende dyn lof, niet myne gherief noch myne ghelost. Here, ic gheve my u, ende ic late my tot u, in tyt ende in eewicheit.’ Siet, dit <es>⁸⁾ de lingde innigher oefeninghen die ghedoechsam alles dincs verbeidt. Hebdy dese .iiij. wisen, met den gronde der substanciën daer si in ghewortelt syn⁹⁾, soe moechdi scouwen boven redene in bloete ledicheit, ende merken in redenen alle doechde na besceedenheit¹⁰⁾.

1) Ballingschap.

2) Add. G, w, D, K.

3) Vgl. Ps. 119, 5.

4) Vgl. Ps. 41, 3.

5) G, w, D, K; ghehoorsame F.

6) Om. G, w, D, K.

7) G, w.

8) Add. G, w, D, K.

9) De mystieke vereeniging waarover boven, blz. 87, C.

10) Geest van onderscheid.

* E. De gouden penning als symbool der synthese van
dit werkend en schouwend leven *

Ende dese oefeninghe¹¹⁾ es als een penninc van finen goude daermen ewich leven mede coept. Maer yeghewelc proeve¹²⁾ ende merke¹³⁾ sinen penninc, ochte hi fyn <gulden>¹⁴⁾ es, [ende]¹⁵⁾ goet van ghewichte, ende wel ghemint¹⁶⁾ in beiden siden. Nu verstaet: alse wy gode minnen om hem-selven, ende omme en-gheene andere waeromme, soe es onse penninc van finen goude. Ende als wy alle andere dinc minnen oefenen ende orborren <in ordenen>¹⁷⁾ te gode, alsoe dat gods minne verweghe alle dinc, soe es onse penninc goet ende swaer ghenoech van ghewichte. Ende alse wy cristume na-volghen ende onse cruce draghen, ende onse natuere drucken ende dooden in wederstane ende in penitenciën, ende ghehoorsam syn <onsen>¹⁸⁾ oversten ende der wet ende

11) Nl. scouwen en werken van voorgaanden zin.

12) Onderzoeke.

13) Keure.

14) G, w, D; gouden F.

15) Om. G, w, D, K.

16) Ghemunt.

17) Add. w, K; ordinate sive in ordine ad Deum sur.

18) Add. G, w, D, K.

[p. 91]

der gheboden ende onser redenen ende den levene ons heren jhesu crist<i>¹⁾, soe leeft cristus in ons ende wy in hem. Ende hier-mede es onse penninc ghechiert, gheformt ende wel ghemint inde cruysside. Ende altoes sele wyne²⁾ chieren noch meer met doechden, in navolghene den levene cristi. Die bloete side ons pennincs, dat es dat wesen onser zielen, daer god syn beelde in ghedruct hevet. Ende als wy overmids ghelove hope ende minne inkeeren, ende alsoe minnen ende besitten gode, soe ontfaen wy syn beelde overnatuerlyc indie blote side ons pennincs. Want met den beelde der heiligher dryvuldicheit, dat god selve es, soe es die blote side ons pennincs (dat es onse inghekeerde leven) gheformt ende gheciert, want daer leeft god in ons ende wy in hem. Ende alsoe es die bloete side ons pennincs gheciert met-der inwoeninghe gods, ende de cruysside met onsen duechden ende met den levene ende met der verdienten ons heren jhesu cristi. Ende dit es die guldene penninc die eewichs levens weerdich es, want hi es selve eewich leven. Ende hier-omme, yeghewelc si op sine hoede. Die sinen penninc ongherecht ende valsch brinct ten oordeele gods, hi wert verwyst ten <ewegen viere>³⁾. Maer es u⁴⁾ penninc nu quaet van loeien, ende ongherecht ende valsch inder munten: bit ende roept-ane den heilighen gheest, dat hi u gheve puer gout, alsoe dat ghi tusschen hem ende u moecht smeden ende munten eenen penninc die alsoe fyn si dat hi gode behaghe. Hier-ave en willic nemmeer spreeken, maer ic wille leeren myne suster hoe si dienen sal in oetmoede ende in reynicheiden, alsoe dat si gods dochter si ende die crone der maechden ontfa met hondertvuldighen lone.

1) Criste F.

2) Wij hem.

3) Add. G, w, D, K.

4) Uw.