Werken. Deel 6. Die chierheit der gheestelijker brulocht. Vanden blinckenden steen. Dat boec der hoechster waerheit

Regelnummers proza verbergen

[p. 122]

Hoe hem Christus ghemein ghelaten hevet inden Sacramente dies outaers. C. XLVIII.

1Want ic dese ghemeine wise sonderlinghe prisen en̄ 2loven wille, soe vindie noch een sonderlinghe cleynode dat 3Christus inder heyligher Kerken ghelaten heeft allen goeden 4menschen, inden avont etene ter hogher feesten van Paes- 5schen, dat Christus overliden woude van deser elleinden te 6sinen Vader⁽¹⁾, doen hi dat paeschlam gheten hadde met 7sinen jongheren, en̄ die oude wet volbracht was. In dat eynde 8vander maeltijt en̄ vander feesten, woude hi gheven een son- 9derlinghe entelmoes⁽²⁾, dies hi langhe begheert hadde. En̄ 10daer met woude hi die oude wet einden, en̄ die nuwe be- 11ghinnen: ende nam broet in sine weerdighe eersame hant en̄ 12consacreerde sinen heylighen lichame; en̄ daer na sijn hey- 13lighe bloet, en̄ gaeft ghemeine sinen jongheren, en̄ liet 14ghemeine allen goeden menschen in ewighen profite. Dese 15gave en̄ dit entelmoes verblijt en̄ verciert alle hoghe feesten 16en̄ alle werscap⁽³⁾ in hemel ende in erde. In deser gaven 17gheeft ons Christus hem selven in drien manieren: hij 18gheeft ons sijn vleysch en̄ sijn bloet, en̄ sijn lijflike leven 19gheglorificiert, vol vrouden en̄ soeticheden. En̄ hi gheeft 20ons sinen gheest met den hoechsten crachten vol glorien 21en̄ gaven, waerheden en̄ gherechticheden. Ende hi gheeft

(1) Sur. quando Christus ex hac miseria transiturus erat ad Patrem.

(2) Surius vertaelt singulare ferculum, en in de uitgave van 1624 leest men een sonderlingh edel gherecht. Dit schynt wel de meening des schryvers te zyn; want uit Schmellers Bayerisches Wörterbuch, I, bl. 88, blykt dat het voorvoegsel entz, by ons ent, in composita, eertyds de beteekenis meêbragt van iets groots, ongemeens, uitstekends. En het woord endel of enteldarm, by Kiliaen opgenomen kan, zoo wel als eyndelvaers, door Van Hasselt bygevoegd, verklaerd worden door groote, voornaemste darm of vaers, als anders.

(3) cuncta convivia, zegt Surius.

[p. 123]

1ons sine persoenlicheit met godliker claerheit die verheft 2sinen gheest en̄ alle verclaerde gheeste, in die hoghe ghe- 3brukelike enicheyt⁽¹⁾.

4Nu wilt Christus dat wi sijns ghedincken alsoe dicke 5alse wi sinen lichame consaereren, offeren en̄ ontfaen selen. 6Nu merket hoe wi sijns ghedinken selen. Wi selen merken 7en̄ anesien hoe hem Christus neyghet tote ons met minliker 8affectien, en̄ met groter begheerten, en̄ met liefliker ghelost, 9met herteliken vervlietene in onser lijfliker naturen. Want 10hi gheeft ons dat hi van onser menscheit ontfaen heeft, dat 11es vleesch en̄ bloet, en̄ sine lijflike nature. Wi selen oec 12merken en̄ anesien desen preciosen lichame ghemartelyt en̄ 13doregraven, en̄ dorewont van minnen en̄ van trouwen om 14onsen wille. Hier mede werden wi gheciert en̄ ghespijst 15naden nedersten deele onser menscheit. Hi gheeft ons oec 16inder hogher gaven des Sacraments sinen gheest vol glorien 17en̄ riker gaven der doghede, en̄ onsprekelics wonders van 18caritaten en̄ van edelheden. En̄ hier mede werden wy ghe- 19spijst en̄ gheciert en̄ verclaert in enicheit ons gheests en̄ in 20die overste crafte, overmits dat inwonen Christi met al sire 21rijcheit. Noch gheeft hi ons inden Sacramente des outaers 22sine hoghe persoenlicheit in onbegripeliker claerheit. En̄ 23hier mede werden wi verenicht en̄ overghevoert toten Vader, 24en̄ die Vader onfeet sinen vercoernen Sone met sinen na- 25tuerliken Sone⁽²⁾, en̄ aldus comen wi tote onsen erve der 26godheit in ewigher salicheit. Alse de mensche dit weerdich- 27like herdacht en̄ ghemerct heeft, soe sal hi Christum ont- 28moeten na alle dier wijs dat Christus te hem comt. Hi sal

(1) Sur. ad sublimem divinitatis unitatem fruitivam sublevante.

(2) Aldus alle onze Hss. Surius moet echter sine vercoerne sone gelezen hebben, want hy vertaelt et Pater filios suos adoptivos cum unico et naturali Filio suo suscipit. En zoo meenen wy dat het zyn moet.

[p. 124]

1hem verheffen⁽¹⁾ Christum tonfane met herten, met be- 2gheerten, met ghevoelliker liefden, met al sinen crachten 3en̄ met begheerliker ghelost. Ende aldus onfine Christus 4hem selven⁽²⁾. En̄ dese ghelost en mach niet te groot sijn; 5want onse nature onfeet hare nature, dat is Christus 6menscheit gheglorificiert, vol vrouden, en̄ weerdicheden. 7Hier omme willic dat de mensche in desen ontfane ver- 8smelte ende vervliete van begheerten, van vrouden ende 9weelden; want hi onfeet en̄ werdet verenicht met den- 10ghenen die de scoenste, en̄ die gracioeste, ende de min- 11nelijeste es boven allen sonen der menschen. In desen 12begheerliken toevoeghene en̄ in deser ghelost, is den men- 13sche dicwile groet goet ghesciet, en̄ menich heymelic ver- 14borghen wonder gheopenbaert en̄ ontdect vander riker 15goeden Gods. Alse de mensche herdinct in desen ontfane 16der martelien en̄ dies lidens dies precioes lichamen Christi 17dien hi ontfeet, soe comt hi bi wilen in selke minlike 18devocie en̄ ghevoellike compassie, dat hi begheert met 19Christo ghenaghelt te sine aenden cruce, en̄ dat hi begheert 20sijn hertebloet te stortene in die ere Christi. En̄ hi druct 21hem in die wonden en̄ in die opene herte Christi sijns 22behouders. In deser oefeninghen is den mensche dicwile 23vele vertoenens ende vele goets ghesciet⁽³⁾. Dese ghevoel- 24like liefde met compassien, en̄ die sterke ymaginacie met 25ynnighen ghemerke in die wonden Christi, die mochte 26soe groet sijn, dat den mensce soude duncken dat hi ghe- 27voelde der wonden en̄ der quetsuren Christi in sijn herte en̄ 28in alle sine lede. En̄ soude enich mensche ghewaerlike die

(1) nos erigemus, zegt Surius.

(2) Sur. Hoe modo Christus seipsum in coena novissima suscepit.

(3) Sur. Sub quo quidem exercitio multa itidem quibusdam saepè divinitùs revelata, et plurimum boni praestitum est.

[p. 125]

1teykene der wonden ons Heren ontfaen in enigher wijs, dat 2soude dese mensche sijn. En̄ hier mede doen wi Christum 3ghenoech naden nedersten deele sire menscheit.

4Wi selen oec wonen in enicheit ons gheests, en̄ uutvloyen 5met wider caritaten⁽¹⁾ in hemel en̄ in erde, met clare besee- 6denheit. En̄ hier met draghen wi een ghelijc Christi naden 7gheeste, en̄ sijn hem ghenoech.

8Wi selen oec, overmits die persoenlicheit Christi, met 9eenvoldigher meyninghen en̄ met ghebrukeliker minnen, 10overliden ons selven en̄ Christus ghescapenheit, en̄ rasten 11in onse erve, dat is dat godlike wesen in ewicheit⁽²⁾. Dit 12wilt ons Christus altoes gheven gheestelike, alsoe dicke alse 13wi ons aldus oefenen, ende hem in ons ene bereedscap 14maken. En̄ hi wilt dat wi hem sacramentelyc en̄ gheestelic 15onfaen, alst tamelic en̄ behoirlic ofte redelic is⁽³⁾. Al en 16heeft die mensche altoes niet alselc ghevoelen noch alselke 17begherte, op dat⁽⁴⁾ hi Gods lof en̄ sine ere meint, en̄ sijns 18selfs toenemen⁽⁵⁾ en̄ sine salicheit, hi mach vriliken gaen 19ter tafelen ons Heren, heeft hi ene suvere consciencie van 20dootsonden.

(1) Sur. latissima cum charitate.

(2) Sur. nosipsos et Christi creatam substantiam transcendentes, in nostra acquiescemus haereditate, quae est sempiterna divinitas.

(3) Sur, quando id decet et congruit, et recta ratio dictat.

(4) Versta mits, modò tamen zegt Surius.

(5) In 't latyn van Sur. progressum.