Werken. Deel 5. Vanden twaelf beghinen

Regelnummers proza verbergen

Gora prima.
Quid hac hora Dominus pertulerit. C. LXXIII.

19Dat ierste ghetide vanden daghe heten wi Prieme. Dat is 20‧ij‧ uren lanc⁽³⁾. Inde ierste ure vanden daghe, leiden der 21Joden knechte Jhesum al ghebonden in dat dinghuus⁽⁴⁾, en̄ 22gavene Poncio Pylato den rechter. Mer si en ghinghen selve

(3) Sur. quod duabus constat horis.

(4) Surius vertaelt dit woord zeer wel door praetorium.

[p. 220]

1in dat dinghuus niet, om dat sy niet bevlect en souden werden, 2maer dat si eten mochten dat paeschlam. Doe ghinc Pylatus 3uut tote hem ende sprac: ‘Wat is die wroeghinghe die ghi 4brinct jeghen desen mensche⁽¹⁾?’ Doe andwoerden si: 5‘En waer hi niet een misdadich mensche, wi en haddene di 6niet ghelevert. Want wi hebbene vonden verkerende onse 7volc, en̄ verbiedende den keyser tchijns te gheven; en̄ hi 8sprac van hem selven dat hi waer Christus⁽²⁾.’ Doen 9sprac Pylatus: ‘Neemten ghi, en̄ ordelten na uwe wit⁽³⁾.’ 10Doen antwoerden die Joden: ‘Ons en is niet ghcoirloeft 11yemant te dodene⁽⁴⁾.’ Doen Judas sach, diene verriet, 12dat hi verdoemt was ter doot, doe hadde hi berouwenisse, en̄ 13gaf den vorsten der priesteren en̄ den ouderen des voles 14die ‧xxx‧ silveren penninghe, daer hi Jhesum om vercochte, 15ende sprac: ‘Ic hebbe dat gherechtighe bloet over ghelevert⁽⁵⁾.’ 16Doe antwoerden si: ‘Wat gaet ons dat ane? 17besich⁽⁶⁾ du⁽⁷⁾.’ Doen werp⁽⁸⁾ Judas die ‧xxx‧ penninghe 18inden Tempel, en̄ ghine wech, ende verhinc hem selven ane 19enen stric. En̄ al hadde Judas rouwe van dat hi ghedaen 20hadde, hi en sochte ghene ghenade, noch hi en hadde ghene 21hope dat hem God vergheven soude: ende daer om en dede 22hem sijn rouwe gheen stade⁽⁹⁾, en̄ moet bliven verdoemt en̄ 23een ewich kint der hellen.

24Hier na ghinc Pylatus anderwerf in dat raethuus, en̄ ontboet 25Jhesum voir hem ende sprac: ‘Du bist coninc der

(1) Vglk. Joann. 18, 29.

(2) Vglk. Joann. 18, 30. It. Luc. 23, 2.

(3) Vglk. Joann. 18, 31.

(4) Vglk. Joann. ib.

(5) Vglk. Matth. 27, 4.

(6) Oude imperatief van zien.

(7) Vglk. Matth. 27, 4.

(8) Werp voor warp, is het imperfectum met de vokael van het praesens.

(9) Versta geene baat. Zie het woord onderzocht in De Jagers Taalkundig Magazijn, IV, bl. 57-62.

[p. 221]

1Joden⁽¹⁾?’ Jhesus antwoerde: ‘Sprecstu dat uut di selven, 2ofte hebbent di andere gheseghet van my⁽²⁾?’ Pylatus 3and woerde hem en̄ sprac: ‘Bin ic een Jode? Dijn volc en̄ 4dine vorste hebben di my ghegeven: wat hevestu ghedaen⁽³⁾?’ 5Jhesus antwoerde: ‘Mijn rijc en is van deser 6werelt niet. Waer mijn rijc van deser werelt, mijn dienaren 7en souden niet ghestaden dat ic den Joden ghelevert worde. 8Mer nu en is mijn rike niet van deser werelt⁽⁴⁾.’ Pylatus 9sprac: ‘Daer om⁽⁵⁾ bistu een coninc⁽⁶⁾?’ Jhesus antwoerde: 10‘Du sprekes, want ic bin een coninc. Ic bin daer 11toe gheboren, en̄ daer toe bin ic comen, dat ic ghetughe 12gheve der waerheit; en̄ alle die uut der waerheit gheboren 13sijn, die horen mine stemme⁽⁷⁾.’ Doe sprac 14Pylatus: ‘Wat is die waerheit⁽⁸⁾?’ Ende doen hi dat ghesproken 15hadde, doen ghinc hi weder uut totten Joden, en̄ 16sprac toten vorsten der priesteren en̄ toten volke: ‘Ic en 17vinde ghene sake der doot in desen mensce⁽⁹⁾.’ Doe 18riepen die Joden: ‘Hi heeft dat volc verkeert, lerende 19doer al Judea, van Galilea tote hier⁽¹⁰⁾.’ Doen Pylatus 20hoerde Galilea, doe vraghede hi ofte die mensche van 21Galilea ware. Doe hi verstont dat hi van Herodes macht 22ware, doe sende hine tote Herodesse, want hi was tot 23Jherusalem in dien daghe. Doe Herodes Jhesum sach, doe 24was hi sere verblijt; want hi haddene voirtijts begheert te 25siene, omdat hi vele hadde ghehoirt segghen van hem; en̄ 26hi hoepte enich teyken van hem te siene. Hi vraghede hem 27met vele woerden; maer Jhesus en antwoerde hem niet.

(1) Vglk. Luc. 23, 3.

(2) Vglk. Joann. 18, 34.

(3) Vglk. Joann. 18, 35.

(4) Vglk. ib. 36.

(5) 't Is het latynsche ergo.

(6) Vglk. Joann. 18, 37.

(7) Vglk. ib.

(8) Vglk. ib. 38.

(9) Vglk. Luc. 23, 4.

(10) Vglk. Luc. 23, 5.

[p. 222]

1Doen stonden daer die voirste der priesteren en̄ die Scriben, 2en̄ wroechdene scandelic van velen saken. Doe versmaedden 3Herodes metten sinen, en̄ bespottene, en̄ dede hem ane een 4wit cleet, en̄ sendene weder tot Pylatus. En̄ doe worden 5Herodes en̄ Pylatus ghevriende in dien daghe, want si hadden 6te voren viande gheweest onderlinghe.

7In die ander ure vanden daghe, doc Jhesus weder comen 8was voir Pylatuse, doe ghine Pylatus uut en̄ riep te gadere die 9vorste der priesteren en̄ des voles, en̄ sprac tote hem: ‘Ghi 10hebt mi bracht desen mensce, alse ofte hi si een verkeerdere 11des volx; en̄ ic hebbe hem ghevraghet voir u; mer ic 12en vinde ghene sake in desen mensche van al dien daer 13ghine af wroecht, noch oec Herodes. Want hi heeftene 14ons weder ghesent en̄ hi en hevet ghene sake der doot in 15hem vonden: daerom salicken gheselen en̄ laten gaen⁽¹⁾.’ 16Doen riep al dat volc: ‘Nemtene, en̄ cruustene⁽²⁾. Doe 17antwoerde Pylatus: ‘Nemeten selve en̄ cruustene, want ic 18en vinde ghene sake in hem⁽³⁾.’ Doen antwoerden die 19Joden en̄ spraken: ‘Wi hebben ene wit, en̄ na die wet sal hi 20sterven; want hi hevet hem Gods sone ghemaect⁽⁴⁾.’ 21Doe Pylatus dese reden hoerde, doe onsach hi hem, ende 22ghinc echter in dat raethuus, ende sprac tot hem: ‘Wanen 23bistu⁽⁵⁾?’ Ende Jhesus en gaſ hem ghene andwoerde. 24Doen sprac Pylatus: ‘En sprecstu niet jeghen mi? En 25wetstu niet dat ic macht hebbe di te cruysene ofte laten 26te gane⁽⁶⁾?’ Doe antwoerde Jhesus: ‘Du en hads ghene 27macht over mi, en waer si di niet ghegheven van boven: 28daer omme die di my ghelevert heeft, die heeft meer misdaen⁽⁷⁾.’ 29Doen sochte Pylatus ocsuyn hoe hi Jhesum

(1) Vglk. Luc. 23, 14-16.

(2) Vglk. Joann. 19, 6.

(3) Vglk. ib.

(4) Vglk. ib. 7.

(5) Vglk. ib. 9.

(6) Vglk. ib. 10.

(7) Vglk. ib. 11.

[p. 223]

1verlossen mochte vander doot. Doen die Joden dat saghen, 2spraken si Pylatuse toe: ‘Laetstu desen gaen, soe en bistu 3des keysers vrient niet; want elc die hem coninc maect, 4wederseit den keyser⁽¹⁾.’ Doe Pylatus dit hoerde, onsach 5hi vele meer, ende leide Jhesum uut, daer hi sat opten dingstoel 6te rechte, in die stat die heet Lykostratos: in hebreusche 7heet si Gabbatha⁽²⁾.

8Dit ierste ghetide vanden daghe hevet God gheciert in 9menigherwijs; want te Primetide sette hi den iersten mensche 10int Paradijs, en̄ gaf hem sine gracie en̄ onnoselheit, en̄ gheboet 11hem dat hi soude werken ende hueden dat Paradijs, 12ende verboedt hem tetene vander vrucht eens boems. Hi was 13onghehoirsam, overmits des duvels ende des wijfs raet, die 14over een droeghen⁽³⁾: ende daer omme wart hi gheworpen 15uten Paradise in dese elende, ende al dat van hem comen 16soude.

17Ene goede consciencie vol gracien, dat is ons Paradijs. 18Alsoe langhe als wy dogheden werken en̄ ons van sonden 19hoeden, soe behaghen wi Gode, ende leven in dat Paradijs 20onser goeder consciencien.

21Die wise huusman ghinc uut te Prieme tide, om wercliede 22te huerene om enen daghelicschen penninc, omdat si souden 23werken in sinen wijngaert. Gods wijngaert dats die heylighe 24Kerke; die daghelijcs penninc is die gracie Gods, dic hem 25Christus gheeft, die procurator is vanden wijngaerde. Die 26wercliede die werken sonder opsien van loene⁽⁴⁾, die werden

(1) Vglk. Joann. 19, 12.

(2) Onze dry Hss. hebben verkeerdelyk Golgotha. Zie Joann. 19, 13.

(3) D en G hebben over een draghen, in praesenti, kwalyk echter. Surius zegt: inter sese consentientes, en dat is inderdaed de beteekenis van overeen draghen. Zie het Glossarium op den Rymbybel.

(4) absque mercedis contemplatione, zegt Surius.

[p. 224]

1ierstwerf betaelt; want si sijn die ierste inder ghenaden, en̄ 2alre naest den avonde ende der rasten der ewigher glorien, 3diemen coept metten penninghe der gracien. Die daer in volsteet, 4dat rike Gods es sijn eyghen.

5Te Prieme tide ghinc Christus in dien Tempel, en̄ werp 6uut alle die cochten en̄ vercochten, en̄ sprac: ‘Mijn huus es 7een bedchuus⁽¹⁾.’ En̄ hier omme, alle die ghierich en̄ 8vrec sijn, ende der werelt dienen, die en moghen Gode niet 9behaghen, want si en connen beden noch aenbeden: alle 10erdsche dinghe is haer begheren. Opten derden dach te 11Priemetide, na dat Christus ghestorven was, verrees hi vander 12doot: dat is ons allen bliscap groet. Dat was die blijdste 13marghenstonde, die daer te voren noit was vonden, doe hi 14hem sinen gheminden toende openbaer. Eest dat wi die sonden 15begheven, en̄ hem in alle dogheden leven, soe selen wi 16sijn loen ontfaen.

Dat prieme ghetide hevet ij‧ uren.
Die daer in doechden voldueren⁽²⁾,
Die leven sonder vaer.
Die ierste ure is die ghebode Gods leven,
En̄ ane hem met minnen cleven:
Soe en begheert men anders niet⁽³⁾.
Die ander ure is al sinen wille ghedoghen⁽⁴⁾:
Soe machmen altoes in dogheden hoghen,
En̄ leven sonder verdriet.

(1) Vglk. Matth. 21, 13.

(2) Versta volharden.

(3) Sur. quod qui faciunt, nihil ab eo diversum appetunt.

(4) Sur. omnem Dei perferre ac perpeti voluntatem.