Werken. Deel 5. Vanden twaelf beghinen

Regelnummers proza verbergen

[p. 196]

Prosequutio eorum, quae superius de Planetis dicere instituerat. C. LXVIII.

1Nu sijn wi alle coepliede van naturen, die gheboren sijn 2onder die planeten. Copen en̄ vercopen, dat is wisselen, lief 3om noch lievere gheven.

4Marcurius, die seste planete, is here der coepliede inder 5naturen. Hi es eendrachtich met allen den planeten, quaet 6metten quaden en̄ goet metten goeden, want hi concordeert 7met hem allen. Sijn loep is altoes bider sonnen, en̄ hier om 8is hi wit blickende en̄ claer, overmits naheit en̄ claerheit der 9sonnen, datmenne niet wale ghesien en mach noch en can, 10overmits naheit der sonnen. En̄ hi regniert altoes in dat uutgaen 11van Meye en̄ in dat uutgaen van Oechste: dat sijn die 12blijdste ende die rijeste tide vanden jare; want wassen is 13inden Meye en̄ ripen inden Oechste. En̄ Mercurius is heet en̄ 14versch van naturen; en̄ alsoe sijn sine kyndere, die in sine 15regnacie gheboren werden, heet ende versch, sanguine⁽¹⁾, 16van goeder complexien, goedertieren en̄ blide van naturen, 17ghelijc den kynderen die onder der Sonnen regnacie gheboren 18sijn: want dese ‧ij planeten sijn ghesellen, ende haer 19kynder sijn ghelijc in velen dinghen.

20Dese menschen sijn wijs van naturen, scale en̄ behendich. 21Si connen wel wandelen met goeden ende met quaden, met 22riken en̄ met armen. Si connen wijsselije en̄ wale spreken als 23taelmanne, peys maken, copen en̄ vercopen, zamen copere

(1) Van het fransche sanguin, dat is bloedryk.

[p. 197]

1sijn⁽¹⁾, lieghen en̄ bedrieghen, na dat sijs onnen⁽²⁾ ofte daer 2toe ghemiedt⁽³⁾ sijn. Si sijn hebbelijc, wijs ende constich in 3woerden en̄ in werken, in wisen, in manieren ende in allen 4dinghen dies si hem onderwinden⁽⁴⁾. En̄ hier omme werden 5si dicwile verhaven, bekint en̄ ghemint van groten heren, en̄ 6vercrighen groten staet, rijcdoem en̄ ere na wise der werelt. 7Maer al sijn die marcuriale, dat sijn Marcurius kyndere, 8wijs, scale en̄ behendich van naturen, overmits haer ingheboirtighe 9nature, si en moghen sonder godlike ghenade dat 10rijc Gods niet sien, vinden noch besitten, want nature en 11hevet gheen were boven haer selven⁽⁵⁾.

12Yeghewelke planete ghevet haren kynderen, die in haer 13regnacie gheboren werden, die nature die si onfaen hevet 14van Gode; en̄ hier omme sijn die menscen onghelijc van naturen, 15van complexien, van manieren en̄ van seden: nochtan 16sijn si alle één in menscheliker naturen. Mer in lijffeliker 17gheboirten volghet yeghewelc mensche, van naturen, sijnre 18planeten, daer hi onder gheboren is. Al dat van Adams sade 19gheboren is onder den lope der hemele, der sterren en̄ der 20planeten, dat is al vleysch en̄ bloet, sinlijc en̄ sterfelijc van 21naturen. Die planeten en hebben noch willen, noch weten, 22noch leven ofte enich vermoghen van hem selven; maer 23overmits die crachte Gods, die in hem leeft, soe gheven si

(1) mutuò exereere mereimonia, zegt Surius; maer hy schynt den nederduitschen tekst niet goed verstaen te hebben. In de middeleeuwen noemde men samencoeper, hem dien wy heden makelaer heeten. Zie onze Geschiedenis van Mechelen, bl. 457, aenteek. 7.

(2) F. alleen heeft connen. Surius vertaelt prout aliis favent, waeruit blykt dat hy ook onnen gelezen heeft; en de genitivus sijs, dat is sy des, geeft daer grond voor, ofschoon connen dien casus ook toelaet.

(3) Voor ghemiedet, particip. van mieden, huren, loon geven, betalen.

(4) Reflexief werkwoord niet den genit. rei, beteekenende iets ondernemen, iets opladen, zich met iets inlaten of bemoeijen.

(5) Sur. Natura enim supra seipsam agere non potest.

[p. 198]

1allen creaturen, beneden den firmamente tot inden gront 2der zee, leven en̄ wassen, en̄ menich ondersceet van naturen 3ende van gheslechten inder eerden, en̄ inden watere, ende 4inder locht, daer God die werelt mede ghechiert heeft van 5beghinne, te sijnre eeren, en̄ te onser noot. Onse noot is, dat 6wi ons selven bekennen, en̄ Gode oefenen en̄ minnen⁽¹⁾. Wy 7sijn alle uut den vleysche gheboren ende sterfelijc van naturen; 8en̄ alsoe sijn wi alle kyndere der planeten, die ons 9regheren en̄ boven ons regneren in dit leven der sterfeliker 10naturen. Mer werden wi verhaven boven nature, en̄ anderwerf 11herboren uut den gheeste Gods, soe sijn wi die sonen 12Gods van ghenaden, ende hi regneert in onsen gheest 13met sinen gheeste, en̄ ghevet ons sine ‧vij‧ gaven die ons 14regheren en̄ ordineren in allen manieren van doechden, 15in claer bekinnen, onthoghet in minnen, met hem gheenicht 16in ewich leven⁽²⁾.

17Tusschen dat leven der naturen en̄ der ghenaden, soe 18heeft God ghescapen die redelike siele, die sinlijc is beneden 19hare, redelijc in hare, en̄ gheestelic boven hare: en̄ dese 20‧iij‧ sijn één leven inden mensche van naturen. Deser 21redeliker sielen hevet God ghegeven die waghescale in haer 22hande, en̄ hevet hem selven en̄ alle dine daer in gheleecht 23die hi ghescapen heeft, ende eyscht en̄ ghebiet onser redenen 24en̄ onser minnender cracht, dat wi alle dinghe effene weghen, 25alsoe si te weghene sijn, en̄ dat wi dan dat beste verkiesen, 26dat is hi selve. Ende dit tuucht ons natuerlike redene, dat 27wi dit sculdich sijn te doene; want van naturen sijn wi altoes 28gheneycht ten besten dat wi verstaen⁽³⁾.

(1) Sur. et Deum colamus ac amemus.

(2) Sur. ità ut perspicuè ac dilucidè cognoscamus, in amore elevati, et ipsi Deo in aeterna vita conjuncti ac uniti.

(3) F. ons verstaen. Sur. Ex ipsa enim natura semper ad optima, quatenus ea intelligere licet, propensi sumus.