Werken. Deel 5. Vanden twaelf beghinen

Regelnummers proza verbergen

[p. 199]

Quam ob causam à Deo creati simus, et de imagine ac similitudine Dei, ad quam conditi sumus. C. LXIX.

1Nu meret dan, met levenden ernste, dies wi alle van noede 2behoeven⁽¹⁾. God heeft ons ewelic aenghesien en̄ bekint in 3sijnre wijsheit, en̄ hi wilt dat wi onse inwendighe oghen op 4doen, ende hem aensien in ongheveinsder simpelheit. En̄ hi 5heeft ons ewelic gheroepen, en̄ wilt dat wi onse inwendighe 6oren ontpluken, en̄ horen dat inspreken sijnre ghenadicheit. 7Hi heeft ons ewelic vercoren, en̄ hi wilt dat wi hem verkiesen 8boven alle ghescapenheit. En̄ hi mint ons, en̄ heeft ons ewelijc 9ghemint; en̄ hi ghebiet ons dat wine ewelic weder minnen: 10dat is gherechticheit⁽²⁾. Lief met lieve verenicht, daer 11steet die waghe effene en̄ ghelijc⁽³⁾. Minne is ewich; si beghint 12in Gode, ende gherijnt onsen gheest, en̄ eyscht ons wederminne: 13en̄ alsoe wert minne gheoefent tusschen Gode en̄ 14ons, als een gulden rine die beghin noch einde en heeft. In 15Gode beghint onse minne, en̄ in hem wert si volbracht. Hi 16gheeft hem selven in onsen gheest, en̄ wi gheven ons weder 17in sinen gheeste: daer is der minnen waghe ghestilt⁽⁴⁾; daer 18draghen wi dat beelde Gods in onsen gheeste, en̄ alsoe leven 19wi uut Gode toe Gode, en̄ in Gode, ende één met Gode. Dan 20sijn wi wise coepliede, want wi hebben onse al om sijn al 21ghegeven, en̄ onse al in sijn al te male beseten en̄ vercreghen. 22Daer sijn wi sonen, en̄ draghen dat beelde Gods in onsen

(1) Sur. Velim hîc lector attentum se praebeat. Dicam enim, quae ad nos omnes magnoperè pertineant.

(2) Sur. Et id omninò justum et aequum est.

(3) Sur. Ubi autem dilectus cum dilecto conjungitur ac unitur, jam fit librae acquamentum.

(4) Sur. atque hîc charitatis libra sistitur.

[p. 200]

1gheest, daer wy toe ghemaect sijn⁽¹⁾. Dit leven is boven 2ordine, boven redene en̄ boven sin: daer sijn wi één met 3Gode, sonder verlies ofte ghewin. Mer ghi sult merken dat 4wi niet en sijn ghemaeet allene totten beelde Gods, één met 5God te sine⁽²⁾; mer wi sijn oec ghemaect tot den ghelike Gods, 6Gode ghelike te sine, dat is gheordent te sine in liefden, in 7minnen, in caritaten en̄ in allen dogheden.

8Karitate en soect niet eyghens; maer te levene naden liefsten 9wille Gods is haer meeste vroude. En̄ hier omme moeten 10wi ons selfs en̄ ons eyghens willen vertien in doen, in latene, 11en̄ in ghedoeghe, sonder wederwille ofte anders te verkiesene. 12God hevet onsen wille ghescapen dat hi ons eyghen niet sijn 13en soude, maer sine, diene ghescapen heeft. En̄ daer omme 14diene voir sijn eyghen proper hout en̄ besit, hi is dief en̄ 15mordenare, want hi nemt Gode dat van rechte sijn is en̄ hem 16allene toebehoirt, en̄ dient sijnre eyghenheit in sonden: en̄ 17alsoe is hy knecht der sonden. En̄ want hi knecht is der sonden, 18soe is hi oec knecht des duvels; en̄ die den duvel dient, 19doot hem selven en̄ verliest vrien toekeer te Gode in minnen. 20En̄ daer omme salne die duvel lonen, alsoe hi sinen knechten 21pleghet te lonene, dat is metter ewigher helscher pinen, eest 22dat hi in sinen dienste sterft. Alle die leven in gracien en̄ in 23glorien, die en hebben maer enen wille, dat es die liefste 24wille Gods; want si sijn alsoe gheenicht metten vrien wille 25Gods, dat si anders niet en moghen noch en connen ghewillen 26dan God wilt. Si sijn alle één leven met Gode, een in 27sinen wille; en̄ hi leeft in hem allen met sijnre gracien in 28menichfuldighen gaven: en̄ alsoe sijn si hem ghelijc met

(1) Sur. ad quam (imaginem) sumus conditi.

(2) Sur. ut cum illo unum simus.

[p. 201]

1ondersceede in menichfuldighen wisen van dogheden⁽¹⁾. Eyghen 2wille wilt vore gaen, en̄ wilt dat hem God volghe, en̄ 3dat hi doe alsoe hi wilt, niet alsoe God wilt. Eyghen wille is 4hoverdich, onghehoirsam, afkeer van Gode, gront alre quaetheit. 5Eyghen wille wilt here sijn boven Gode en̄ boven allen 6menschen, mocht hem ghescien. Hi is crighel⁽²⁾ en̄ ongheordent 7in allen dinghen; hi concordeert met niemene ter 8langher tijt. Inden hemel en mach hi niet comen; inder 9erden en heeft hi ghenen vrede; inder hellen is hi begraven: 10nidich wederwille is sijn graf⁽³⁾.

11Onse eyghen wille is onse van naturen, die niet goets en 12vermach van hem selven, want al onse vermoghen is van 13Gode. En̄ hier omme ghebiedt ons God, dat wi ons selfs vertien 14en̄ al onser eyghenheit, en̄ wi ons overgheven in sinen 15vrien wille: en̄ alsoe vermoghen wi alle dinc met hem, want 16wi sijn ene vriheit met hem. Hi ghebiet ons dat wi hem meynen 17en̄ minnen boven ons selven, en̄ boven allen creaturen, 18sonder opsien van loene; want minne is loen en̄ ewich leven. 19Wi selen minnen sonder ommesien ofte wederkeer; want 20minnen om ghemint te werden, dat is nature, ende ongheordent 21in minnen aerde⁽⁴⁾. Wy selen met sinen vrien wille 22één sijn, soe leven wi sonder commer en̄ sorghe. Wi selen met 23hem gheven en̄ nemen, doen en̄ laten, minnen en̄ haten: soe 24sijn wi met hem gheenicht in vriheiden en̄ eens willen met 25hem. Wi selen liever hebben in hem te ghelovene, te hopene

(1) Sur. atque hoc pacto similes ei sunt, quanquam discriminatim, multigenis virtutum modis ac rationibus.

(2) Zie dit woord verklaerd in het Tabernakel, II, bl. 127, aenteek. 6, en vergelyk bl. 162, aenteek. 3.

(3) Sur. ejusque sepulchrum, invida calcitratio et contradictio est.

(4) F. alleen heeft arde. Wy verstaen en strydig met den aert der min. Surius vertaelt: naturae est et amoris inordinati, doch, naer ons inzien, niet wel.

[p. 202]

1en̄ te ghetrouwene, dan seker te sine ewichs levens. Wi selen 2vrilijc verkiesen hem ewelijc te dienene, te dankene ende te 3lovene, alsoe die enghelen en̄ die heylighen doen: dit is ewich 4leven. Mer wi selen alsoe ledich ons selfs sijn en̄ ons eyghens 5willen in sinen vrien wille ghestorven, wat⁽¹⁾ hi met ons doen 6wilt in tijt en̄ in ewicheit, dat sal onse meeste bliscap sijn. Hi 7ghebiet ons dat wi hem ewelijc minnen; mer hi en ghebiet 8ons niet dat wi loen verkiesen. Die niet en willen sijn daer 9God wilt, maer daer si willen, daer leeft noch nature en̄ eyghen 10wille inne: die en sijn niet volwassen in minnen. Die in die 11helle ware eyghens willen ghestorven inden vrien wille Gods, 12hi en soude niet bernen. Die oec inden hemel eyghens willen 13ware yeghen den wille Gods, hi soude onsalich sijn.

14Die gherechticheit Gods wilt die quade verdoemen, en̄ die 15ghenadicheit Gods wilt die goede behouden. Nu segghen 16selke menschen, si en willen niet verdoemt sijn al woudt God; 17en̄ sy willen salich sijn weder God wilt ofte niet en wilt. Dese 18gheliken wel den duvel en̄ den verdoemden menschen, die 19Gode contrarie sijn in alre wijs; si en willen niet verdoemt 20sijn nochtan dat God wilt; si souden gherne salich sijn 21jeghen den wille Gods: dit sijn dootsonden, die ewich sijn 22in allen verdoemden gheesten en̄ in alle quaetwillighen menschen, 23die Gode contrarie leven en̄ alsoe sterven. God vermach 24alle dinghen die ghcordent sijn; mer hi vermach niet, 25dat die ghene die hem minnen verdoemt souden sijn, alsoe 26sinte Pieter en̄ alle andere heylighen; ende die ghene⁽²⁾ die 27hem niet en minnen salich en̄ behouden souden sijn, alse 28Judas, Pylatus en̄ andere quade menschen. Goede menschen 29hebben liever den wille Gods dan haren eyghenen wille: en̄ 30hier omme hadden si liever in die helle te sine metten wille

(1) ut quicquid, zegt Surius.

(2) Versta, en dat die ghene.

[p. 203]

1Gods, dan inden hemel jeghen sinen wille. Die sondaren 2sijn contrarie den wille Gods, want si willen salich sijn, en̄ 3Gode niet minnen: dat is ommoghelijc en̄ ongheordent, en̄ 4dat is leven in dootsonden.

5Die Gode niet en mint, al ware hi inden hemel, hi soude 6onsalich sijn en̄ verdoemt; en̄ die Gode mint, al waer hi 7inder hellen, hi soude nochtan salich sijn en̄ van Gode 8ghebenedijt. Die goede menschen willen sijn daer God wilt, 9want si sijn eens willen met Gode, en̄ daer omme hebben si 10ewighen vrede. Wildi behouden sijn, soe versmaet uwen 11eyghenen wille alsoe hi Gode contrarie is, en̄ verkiest en̄ 12leeft den vrien wille Gods: soe moghedi met hem verenighen 13in sine glorie, in een ewich salich leven. En̄ hier omme wildi 14Gode leven en̄ hem gheliken, soe moetti met hem haten en̄ 15minnen sonder eyghenheit. Ghi moet haten dat hi haet, dat 16is sonde en̄ oesuyn van sonden, ongheordende neyghende⁽¹⁾, 17en̄ liefde alre ghenuechten des lichamen, en̄ lost der sinne 18die ongheordent is. Ghi moet u cruce draghen en̄ Christum 19na volghen, en̄ versmaden uwen eyghenen wille, uwe goetdunken, 20ende u wanen sijn wiser en̄ beter⁽²⁾ dan andere 21menschen. Hier jeghen suldi striden en̄ verwinnen: soe hebdi 22enen goeden wille, die metten wille Gods concordeert, want 23ghi haet dat hi haet. Dat is die wille Gods, dat wi alsoe ghestorven 24sijn ouser eyghenheit in sinen wille, dat wi beden 25moghen alsoe hi beedde doe hi sterven woude: ‘Vader, 26niet mijn wille, maer dijn wille moet ghescieden⁽³⁾.’

27Voert wilt God, dat wi met hem minnen al dat hi mint. 28God hevet ghescapen hemel en̄ erde en̄ alle creaturen, en̄ 29daer mede dient hi onsen sterfeliken levene; ende hi wilt dat

(1) Aldus onze dry Hss. Versta echter neygingen.

(2) Versta, en uwen waen van wyzer en beter te zyn.

(3) Vglk. Matth. 26, 39.

[p. 204]

1wi, met siele en̄ met live en̄ met allen creaturen die wi orboren 2in onser noet, hem danken, loven ende dienen te sijnre 3ewigher eren: ende dat is ghelijc ende recht. Hi hevet ons 4alsoe sere ghemint, dat hi ons heeft ghegeven sinen eengheboren 5Sone, met ons allen mensche te sine; ende hi hevet 6hem ghenedert toter doot, en̄ ons ghehoecht toten ewighen 7levene. En̄ alsoe woude sijn hemelsche Vader; en̄ sijn redelic 8leven en mocht anders willen dan God woude. En̄ alle die 9met hem willen alle dat hi wilt, die sijn alle uut Gode gheboren 10en̄ discipulen Christi. Nu wilt God alle menscen behouden 11in dat ewighe leven; mer die sijn lere ende sijn ghebot 12versmaden, ende hem contrarie in sonden leven, die sijn uut 13des duvels rade gheboren. Goetwillicheit es gront van allen 14dogheden: eenheit metten wille Gods, es boven alle 15doghede.

16Die goetwillighe mensche, die sijns selfs verloechent en̄ 17sijns eyghens willen vertijt, en̄ hem overgheeft inden vrien 18wille Gods, sijn goet wille es volmaect; hi levet sonder vrese 19en̄ commer sijns selfs; hi heeft sijn sterfelic leven en̄ al dat 20verganckelic is ghetorden onder sine voete, en̄ hi is na sine 21ghevoelen versckert ewichs levens. Hi wilt met Gode al dat 22God wilt, en̄ hi hevet vrede met Gode, en̄ in Gode, die nieman 23verstoren en mach; want hi is sachte ende oetmoedich 24gheboren uut Gode, en̄ Christus levet in hem mit allen sinen 25gaven: en̄ alsoe doet hi in ons allen, eest dat wi ons selfs 26vertien ende hem allene leven. Hi leert ons sine ghemeine 27weghe, en̄ sine inwendighe verborghene pade: dat sijn sine 28ghebode en̄ sine hemelsche rade. Hi tonet ons dat hi van minnen 29neder comen is tot ons, en̄ dat hi ons gheleert en̄ gheleeft 30heeft, en̄ van minnen ghestorven is om onsen wille, en̄⁽¹⁾

(1) Versta, en̄ hi tonet ons.

[p. 205]

1sijn glorioes op verstaen levende in ons⁽¹⁾, sine wonderlike 2hemelvaert. Die stat der glorien bereidt hi ons; sine 3minne en̄ sinen heylighen gheest vloyt hi in ons; sijn wedercomen 4ten lesten daghe ordelen alle die werelt, wi met hem 5en̄ hi met ons, gheloeft hi ons: hier in selen wi ons verbliden 6en̄ hopen in allen tiden, soe leven wi in hem en̄ hi in ons.

7Siet, dat is onse ghelove en̄ die ghemein regule der heyligher 8kerstenheit, die ewelic voirsien was en̄ ghescreven in 9dat boec des levens, dat die wijsheit Gods es. Dese regule 10hevet Christus bracht, en̄ hevetse gheleeft en̄ gheleert, en̄ die 11Apostelen ende die heylighen hebbense ontbonden en̄ verclaert. 12En̄ die selve regule was vertoent, van beghinne der 13werelt, den Patriarken en̄ den Propheten, inde wet der naturen 14en̄ inde wet der Scrifturen. Ende si is gheoefent in 15parabolen ende in gheliken, in menigher wijs. Maer synt 16dat⁽²⁾ Christus die wet der Ewangelien in die regule der 17heyligher kerstenheit op ertrike brachte, en̄ levede en̄ leerde 18sinen discipulen, dat sijn alle die ghene die hem navolghen. 19Maer die hem versmaden en̄ sine regule, ende alsoe sterven, 20die sijn alle verdoemt, want sijn leven en̄ sine regule es een 21fondament van allen ordinen, in allen staten van religien, in 22allen wisen van heylighen levene, in alle oefeninghen der 23heyligher Kerken, in Sacrificien, in Sacramenten en̄ in al 24datmen leven mach⁽³⁾.

25Kersten ghelove is gheſondeert op Christum en̄ op sijn 26leven; en̄ sijn leven dat es sine regule, en̄ sonder sine regule 27en wert nieman behouden. Die regule ons Heren Jhesu

(1) Sur. itemque suam nobis indicat gloriosam resurrectionem in nobis viventem.

(2) Dit voegwoord is hier bloot expletief. Versta alsoſ er stond: maer sedert bragt Christus, enz.

(3) Sur et eorum omnium, quae quis piè vivendo possit sectari.

[p. 206]

1Christi, die ghebiet ons allen dat wi houden alle die gheboden 2Gods in rechter ghehoirsamheit, en̄ dat wi ghedoghen 3den liefsten wille Gods in allen dinghen, die God op ons 4ghestaedt, in oetmoedigher verduldicheit. Dit is die wet der 5ghebode en̄ der Ewangelien, die Christus levede en̄ leerde allen 6menschen, die behouden willen sijn. Voertmeer soe leert 7ons Christus, willen wi hem gheliken en̄ sinen rade volghen 8alsoe als hi leefde en̄ leerde, soe moeten wi die werelt versmaden, 9en̄ ons selfs vertien en̄ ons eyghens willen, in die 10vriheit sijns willen, en̄ al dat wi met minnen besitten mochten: 11en̄ alsoe moeten wi hem navolghen onghehindert, in 12puren gheeste, te sinen hemelschen Vader.

13Die oefeninghe die hier toe behoirt, es ongheveinst voir 14die ewighe waerheit, dat is Gode, meynen en̄ minnen, ghebenedien, 15danken en̄ loven, eren, beden en̄ aenbeden inden 16gheeste en̄ inder waerheit. Dit is die regule alre menschen, 17die volmaect willen sijn inden rade Gods en̄ inden levene ons 18Heren Jhesu Christi. Die regule ons Heren Jhesu Christi, die 19ghebiet ons dat wi ghehoirsam sijn en̄ striden jeghen onsen 20eyghenen wille en̄ gheneichtheit onser naturen, en̄ dat wi 21Christum navolghen in die ghebode die hi selve levede ende 22leerde: en̄ alsoe moghen wi Gode behaghen, ende met hem 23besitten ewich leven. Boven die ghebode soe raet ons Christus 24ende sine regule, willen wi volmaect sijn in sine regule, soe 25moeten wi die werelt versmaden, ende ons selfs verlochenen 26en̄ al onser eyghenheit, in die vriheit Gods, en̄ alsoe Christum 27navolghen in eenvoudigher minnen, en̄ in puerheiden van 28gheeste. En̄ alsoe moghen wi, met hem en̄ met allen heylighen, 29in Gode vinden en̄ besitten raste ende ghestilde 30salicheit. Daer sijn volbracht ghebode ende rade, en̄ eenheit 31met Gode in minnen beseten inder hoechster edelheit.