Werken. Deel 5. Vanden twaelf beghinen

Regelnummers proza verbergen

Descriptio verorum falsorumque pastorum ac sacerdotum. C. LVII.

16Nu meret dan, welc ghewarighe herden sijn die Christum 17na volghen, en̄ sijn volc regheren na sinen liefsten wille. 18Dat sijn die ghene die de werelt laten ende versmaden, en̄ 19al dat van Gode trecken mach, en̄ inder waerheit Gode 20meynen en̄ minnen boven al, en̄ hem selven en̄ alle menscen 21minnen om Gode, den sonden te stervene en̄ der waerheit 22en̄ Gode te levene, en̄ alsoe comen in dat gloriose rijc der 23hemele. Si sijn sober en̄ reyne, sacht ende oetmoedich van 24herten, ghenadich, vreedsam en̄ milde, ghedoechsam, ghehoirsam, 25ghelatens willen, simpel, wijs en̄ vroet; in dogheden 26ghestadich, rijp van seden, constich en̄ gheradich⁽¹⁾, blide

(1) Sur. scientes et boni consultores.

[p. 155]

1van gheeste, verhavene herten⁽¹⁾, van dogheden rijc, inden 2monde waerheit en̄ inden woerden besceydenheit, en̄ inder 3stemmen uutvloyende soeticheit, dat herte open, die binnenste 4ontsloten, tote alre noot ontfarmhertich, ghenuechsam⁽²⁾ 5in spisen en̄ in drancke, onbecommert met groven 6habite, nauwe noetorft nemen, dat overblijft den armen 7gheven: dat is der goeder priester vite⁽³⁾. Al dat God 8gheeft, en̄ datmen boven noetorft heeft, dat is na recht der 9armere.

Die ghierige papen,
Die altoes om hebben gapen,
Die moeten ydel bliven.
Wouden sy haers selfs onfermen,
En̄ mildelijc gheven den armen,
Si souden vrede vercrighen.
Gheeft al om Gode,
Hout sine ghebode,
Soe leefdi in sekerheit.
Sidi ghewarich,
Soe sidi salich,
Ghebenedijt
In ewicheit.

23Al dat uut den gheeste Gods gheboren is, dat verwint 24vleysch en̄ bloet, en̄ leeft Gode; en̄ dat sijn sonen Gods en̄ 25discipulen ons Heren Jhesu Christi, ghewarighe priesteren 26en̄ prelate, die hem gheliken en̄ navolghen en̄ sijn volc reghe-

(1) Aldus onze dry Codices. Lees echter verhavener herten. Sur. corde elevati.

(2) Versta, ligtelyk vergenoegd, of met weinig te vrede. Sur. cibo ac potu facilè contenti.

(3) Sur. nec magnopère curant, si habitum gerant ex panno rudi confectum. Solis necessariis contenti, quod superest, pauperibus dilargiuntur.

[p. 156]

1ren na sinen liefsten wille. Maer al dat uut den vleysche 2allene gheboren is, dat is vleysch; dat leeft den vleysche en̄ 3der werelt, en̄ dat is Gode contrarie en̄ Christo onghelijc en̄ 4sinen discipulen, en̄ den goeden herden en̄ priesteren daer 5ic voren af ghesproken hebbe. Want si sijn huerlinghe, en̄ 6regheren en̄ dienen inder heyligher Kerken om tijtlijc ghewin, 7en̄ Christus sprect dat si sijn dieve ende mordenaren, 8die roven en̄ doden en̄ verliesen dat volc ons Heren, met 9verkcerden levene, met quaden exempelen, met allen manieren 10van sonden ghelijc der werelt.

11Christus heeft der heyligher Kerken ghegeven en̄ ghelaten 12sijn erve en̄ sijn rente, dat is uutwendich goet en̄ die heylighe 13Sacramente, al vol gracien en̄ ghenaden: dit hevet hi 14ghecreghen en̄ ghewonnen met sijnre heyligher doot. Dat 15uutwendighe goet es den lichame noetorftich, sal hi leven; 16die Sacramente vol ghenaden sijn onser sielen noetorftich, 17selen wie gheestelijc in doechden leven. Dit goet hevet 18Christus ghegeven en̄ ghelaten inde hande der prelaten en̄ 19der priesteren, ende hi wilt datment dispenserc ende deyle 20sinen discipulen die hem dienen, dies weerdich sijn, sonder 21copen ofte vercopen; want sijn goet is vri ende hy ghevet 22vrilic van minnen. Niemen ees⁽¹⁾ weerdich, dan die ghene 23die hem vrilijc dienen van minnen, om sine ewighe ere. Ele 24goet wercman, die Gode dient en̄ mint, hi is sijnre noetorft 25wale weert; maer die in openbaren dootsonden leven, den 26duvel en̄ der werelt en̄ haren vleysce dienen, die en sijn 27niet weert dat si verteren dat patrimonium, dat Christus ghecocht 28hevet met sijnre ghebenedider doot. Die dat copen 29ofte vercopen, ofte daer af leven, dat is hem venijn ende 30ewighe doot⁽²⁾.

(1) F. en ees. Versta, niemand is des weerdig.

(2) Sur. non nisi virus exitiale el morlem aelernam hauriunt.

[p. 157]

1Het is wel gheoirloeft in die heylighe Kerke dat arm 2priesteren ende clerke, die lesen en̄ singhen Gode, en̄ den 3menschen dienen mitten Sacramenten, dat si haren arbeit 4en̄ haren dienst verhueren ende vercopen moghen, en̄ daer 5af leven; mer die ghenade en̄ dat heylighe dat verborghen 6is in die Sacramente, dat Christus ghevet den ghenen dies 7weerdich sijn, dat en machmen copen noch vercopen: want 8het is Gods macht en̄ sijn were allene, boven alle vermoghen 9der menschen, hoe heylich dat si sijn ofte in wat state dat si 10sijn. Mer wi selen onse noetorſt nemen, op dat wi Gode 11dienen moghen en̄ sinen volke; want Gode dienen es edelre 12dan sinlijc leven. En̄ hier omme selen wy eten en̄ drinken, 13op dat wi Godc dienen moghen. Maer wi en selen Gode niet 14dienen om eten noch om drinken, ofte om al dat verganclijc 15es; maer om hem selven en̄ om sijn ewighe ere. Dat is die 16ordinancie die Gode behaecht, en̄ die ons heylich en̄ salich 17maect; maer si is sere onbekent en̄ ongheoefent. En̄ hier 18omme, die Godes willc sijn, en̄ Gode dienen⁽¹⁾, die moghen 19wel roepen en̄ begheren: ‘Here, blijft met ons, want het 20naect den avonde⁽²⁾.’

21Die dach der gracien, en̄ der doechde, en̄ der waerheit is 22onbekent, en̄ sere vergaen: die clergic is verblindt en̄ sere 23verdoelt van den rechten weghe der waerheit. Wi en moghen 24niemen ordelen, lachteren noch versmaden in onser herten, 25want dat behoirt Gode allene toc. Sonderlinghe is ons dat 26verboden vanden ghenen die boven ons sijn, ende ons regeren 27van Gods weghen in die heylighe Kerke. Mer wi moghen 28wale sonden lachteren en̄ doecht prisen, dat is die regule

(1) F. die goods willen sijn. G. die gods. Sur. quicunque Dei esse, Deoque servire appetunt. Misschien heeft er oorspronkelyk goeds willen gestaen.

(2) Vglk. Luc. 24, 29.

[p. 158]

1ons Heren Jhesu Christi en̄ sijnre heylighen van beghinne. 2Ghi siet wale dat Christus hevet ghelaten en̄ bevolen den 3princen, den prelaten en̄ den oversten der heyligher Kerken 4ende der kerstenheit, dat erve, die macht en̄ die ghewout, 5die hi verdient hevet met sinen bloede ende met sijnre 6heyligher doot, dat si daer af souden leven en̄ hare noetorft 7nemen, in ordinen en̄ in maten, in rechter soberheit. Dat 8over blijft, dat is van rechte den armen te deylene, na 9besceydenheit. Die boven sijn, ende Gods vole regheren in 10Christus stat, die souden sijn oetmoedich, ontfermhertich, 11ghenadich en̄ gherecht, bistaende ghetrouwe yeghewelken, 12alse Christus knechte. Nu moghedi merken wie die ghene 13sijn die Gode dienen en̄ sinen volke, na kerstine wet en̄ der 14Ewangelien recht. Alle die ghene die Christus erve besitten, 15overvloedich in rijcdomme, in heerscapie, in weelden, in ghenuechten 16haers lichamen, en̄ haer seghele dier verhueren, 17en̄ haer was en̄ haer brieve soe diere vercopen, dat arm 18onnosel menscen cume vercrighen⁽¹⁾ moghen⁽²⁾ (nochtan 19moeten si gheven datmen hebben wilt, selen si vercrighen 20dies hem noot is, ofte dat si sueken en̄ begheren): dit scijnt 21meer ghiericheit dan caritate; dat selen si wel horen in die 22ure hare doot⁽³⁾, alse Christus spreken sal: ‘Ghef redene 23van dijnre meyerien; du en moghes niet langher meyer 24sijn⁽⁴⁾.’

25Christus ghedoecht nu dat quade prelate en̄ valsche herden 26hem selven kiesen en̄ verheffen, copen en̄ vererighen 27enighe prelaturen, en̄ gheestelijc heerscap boven sijn volc. Si 28versmaden Christum, sijn leven, sijn lere en̄ sinc ghebode.

(1) D. kwalyk, vertughen.

(2) Sur. quique sui sigilli oppressionem (lees appressionem), el ceram ac literas suas tam carè locant et vendunt, ul pauperes innocentes vix possint esse solvendo.

(3) Versta haerre doot.

(4) Vglk. Luc. 16. 2.

[p. 159]

1Si domineren en̄ regheren Gods volc, niet alse herden maer 2alse tyranne. Si sijn scale, nydich, ghierich en̄ vrec. Si en 3spisen noch en voeden niet die arme sielen met levene, met 4woerden, met werken noch met goeden exempelen, noch die 5lichamen der armere menschen met erdschen goede, dat si 6hebben en̄ besitten, en̄ qualic houden ofte boven noetorft in 7sonden verteren. Si maken hare maghe⁽¹⁾ rike metten goede 8dat der armere is. Si ghedoghen alle manieren van sonden, 9moghen si daer af⁽²⁾ erdsch goet ghewinnen. Die persemaert⁽³⁾ 10mach ofſeren, ende ten outare dienen, op dat hi 11vele ghelts hevet te ghevene. Stervet hi, ende wilt hi, men 12salne vore den outare graven; men hevet den penninc 13liever dan grote penitencie vore sonden. Yeghewelc sondare 14mach sitten in onwette⁽⁴⁾ ende in sonden van jare 15te jare op sinen chijs⁽⁵⁾, na dat hi rijc is; mer sal hi die 16sonden laten, en̄ comen ter wisen der heyligher Kerken, dat 17moet hi copen met ghelde, ofte hi en maeehs⁽⁶⁾ niet 18hebben. Van beghinne der werelt sijn alle menscen ghedeilt 19in ‧ij‧ partien, ende dat sijn goede en̄ quade. Die goede sijn 20gherecht, en̄ die ere Gods levet in hem⁽⁷⁾; si meynen Gode 21in rechter simpelheit, en̄ al dat si hebben en̄ sijn dat is Gode 22ene offerhande in ongheveynsder weerdicheit. Die aldus 23leven ofte hebben gheleeft, van beghinne der werelt, die sijn 24discipulen Christi, ende met hem ghebenedijt in ewicheit; 25mer die contrarie leven, en̄ tot in haer doot Christum versmaden, 26die werden in dat helsche pec begraven.

(1) Versta, hunne nabestaenden of bloedverwanten.

(2) F. daer ane.

(3) Dat is de woekeraer. Zie het woord verklaerd in het Tabernakel, II, bl. 172, aenteek 9.

(4) Sur. cuilibet jam permittitur scortum alere.

(5) Sur. idque pro cujusque censu, ut quisque locuples est.

(6) Dat is, mach des, met den genitivus partitivus.

(7) Sur. et Dei honorem appetunt.