Werken. Deel 4. Dat rike der ghelieven. Vanden vier becoringhen. Vanden seven sloten. Van seven trappen

Regelnummers proza verbergen

Van vijf Riken Gods. Ierst vanden sinliken Rike, ende vanden lesten Ordeel. C. XXXVII.

11Dat vijſte punt, ende dat leste, dat die wise Man seghet, 12dat is: ‘Ende hi toende hem dat Rike Gods. Alse die mensche 13alle dese gaven beseten heeft in hogher werdicheit, soe 14werdet hem ghetoent dat rike Gods in vijſ manieren: Hem 15werdet ghetoent een uutwendich sinlije rike; en̄ een natuerlije 16rike; en̄ dat rike der Scrifturen; en̄ dat rike der genaden 17boven Scrifture en̄ boven nature; en̄ dat godlike rike, dat is 18God selve boven gracien en̄ boven glorien. Dit al wel te bekinnene, 19in claren wisen, dat hetet ene ghemeine leven.

20Vanden sinliken uutwendighen rike, dat is vanden ‧iiij‧ 21elementen, ende van drie hemelen; en̄ hoese God gheciert 22hevet: dat hebdi ghehoirt inden beghinne. Mer hoese God 23cieren sal, ende oec des menschen lichame, naden utersten

[p. 252]

1opverstennissen, dat seldi horen. Inden lesten daghe sal dat 2vier doergaen, en̄ overgaen, en̄ verberren al dat in eertrike 3is⁽¹⁾. Dat vier sal sijn vierderhande: helsche vier, en vaechvier, 4ende dat vier des elements⁽²⁾, ende materilic vier. Dat 5helsche vier sal berren in die verdoemde sielen; dat vaechvier 6sal purgeren die goede menschen van dagheliken sonden 7en̄ van alre scout; dat vier des elements sal purgeren en̄ 8vernuwen en̄ subtijl maken die elemente; dat mateerlike 9vier sal verbernen al dat in ertrike is, ende der menschen 10lichamen, te pulveren⁽³⁾. Daer na, sonder onderlaet, sal 11Christus openbaren⁽⁴⁾ als een rechtere alder werelt; ende hi 12sal ghebieden allen menschen op te stane, en̄ met live en̄ mit 13siele ten ordele te comene. Ende overmits die cracht Gods, 14sal verenicht werden lijf ende siele inden daghe des ordels. 15Die goede selen openbaren in groter claerheit, en̄ die verdoemde 16in groter eyselicheit. Dat ordel sal sijn int dal van 17Josaphat; want dat is in midden in ertrike, ende die stat is 18bekenlie allen menschen, omme dat Christus daer bi ghedoecht 19hevet en̄ ghestorven is.

20Christus sal houden⁽⁵⁾ in die lucht metten heylighen. 21Die zware sondaren⁽⁶⁾ selen houden op die erde. Die sentencie 22der verdoemdere sal sijn: ‘Gaet, ghi vermalendide, 23in dat ewighe vier⁽⁷⁾.’ Dit is een gruwelic woert⁽⁸⁾. Tote den

(1) Sur. In extremo die ignis per ea omnia quae in terris sunt, pervagabitur ac penetrabit, eaque excedet et exuret penitùs.

(2) Sur. elementaris, ac materialis.

(3) F. te pulfer. G, I, L. te pulvere.

(4) Het verbum is neutrael gebruikt, in den zin van verschynen. Zie Bormans op Christina, bl. 323 en 395.

(5) Het werkwoord is intransitief gebruikt in den zin van zich houden, blyven of toeven, by Kiliaen manere, morari, se continere in aliquo loco. Zie ook het Glossarium op den Lekenspieghel. Surius vertaelt het eenvoudig en wel: Christus cum sanctis omnibus in aëre erit.

(6) Sur. Impii peccatorum pondere graves.

(7) Vglk. Matth. 25, 41.

(8) D. kwalyk, vaer. Daer zal waert gestaen hebben, maer de t in de pen gebleven zyn. Surius vertaelt: quo nihil possit audiri terribilius.

[p. 253]

1goeden sal hi spreken: ‘Comt (dat is een minlec woert), 2ghebenedide (dat is noch minlikere), besit dat rike (dat 3hoertmen noch eer)⁽¹⁾ mijns Vader (dat smaect noch bat), 4dat u bereet is van beghinne der werelt (dat maect ewighen 5dane en̄ lof, omme dat si vercoren sijn eer si ghescapen 6waren).’

7Alsoe saen alse dat ordel leden es, en̄ die verordelde sijn 8inden gront der hellen, soe sal die hemel en̄ die elemente 9vernuwen⁽²⁾; want dat vier sal soe groot sijn, dat al dat in 10ertrike is, verbernen sal te pulvere. Alsoe sal God, overmits 11dat vier, die elemente vernuwen in claerheiden, en̄ subtijl 12maken in eenre scoenre formen, dan si te voren hadden. 13Want die elemente onsuvert sijn vanden sonden der menschen, 14soe moeten si ghesuvert werden metten viere; ende 15want si den goeden menschen ghedient hebben, soe moeten 16si gheloent werden met claerheiden en̄ met subtijlheiden⁽³⁾: 17en̄ oec daer omme, dat die werelt si een ghelikenisse dier 18glorificierder lichamen, ende dat die mensee sinlie scouwe 19die scoenheit des hemels en̄ der erden. Die overste nature, 20die hemele en̄ die planeten, omme dat si verre sijn vander 21erden, soe sijn si puer ende onvermingt, ende en behoeven 22geens purgerens; mer si selen werden onbeweghelic, en̄ selen 23ontfaen meerre claerheit, dat is hare overliden ende hare 24vernuwen⁽⁴⁾. Die Sonne sal staen in orienten, en̄ die Mane 25in occidenten, alsoe si ghescapen waren. Die hemel ende die 26planeten sijn ghemaect tsmenschen behoef in ‧ij‧ manieren: 27dat is dat die mensche ende alle lijflike creaturen gheboren

(1) Versta, liever, potiùs. Zie Kiliaen, en Hofmanns Glossarium op Floris en Blancefloer.

(2) Wederom in voce media gebruikt. Surius zegt renovabuntur.

(3) Sur. claritatem et subtilitatem eeu praemii loco consequantur oportet.

(4) Sur. Et haee illorum transitio et innovatio est.

[p. 254]

1werden, en̄ leven en̄ wassen overmits dat beroeren en̄ invlote 2des hemels. Daer omme sal die hemel rasten, want ghene 3creature en sal dan sterfelic wesen, mer glorioes. Die andere 4maniere daer omme dat die hemel ghescapen is, dat is omme 5sine scoenheit en̄ omme sine claerheit: die sal menichfuldichlijc 6meerren⁽¹⁾. Die eerde sal sijn clare alse een cristael, 7en̄ plein alse eens menschen palme. Die watere selen 8sijn puer ende claerre dan si nu sijn, ende blivende, nader 9ghedaenten ende nader substancien⁽²⁾. Die locht sal sijn 10clare⁽³⁾; want die sonne en̄ die mane, ende alle die sterren, 11selen ‧vij‧ werf claerre scinen dan si nu doen. Ende het en 12sal sijn noch wolke, noch haghel, noch reghen, noch wynt, 13noch blixemen, noch donder, noch nemmermeer nacht; 14maer een ewich dach en̄ ewighe claerheit in hemelrike en̄ in 15ertrike. Die donkerheit der locht, en̄ die zwaerheit der erden, 16en̄ die coutheit des waters, en̄ die berrende hitte des viers, 17dat sal hem te male sinken in die helle; mer die doorschinicheit 18der watere ende der locht, en̄ die claerheit des viers, 19ieghewele sal bliven in meerre claerheit in sire speren⁽⁴⁾. 20Aldus sal hemel en̄ erde overliden ende niet vergaen, mer 21vernuwen in vele hoghere wijs⁽⁵⁾. Dit is dat uutwendighe 22sinlike rike Gods ende alle sijnre heylighen: nu selen die 23gloriose live der menschen dit rike des hemels en̄ der erden 24besitten in ewigher vrouden.

(1) Sur. quae tunc multò erunt auctiores.

(2) Sur. manebitque ei (aquae) nedum substantia, sed etiam species sua.

(3) Surius heeft claerre, in comparativo, gelezen of verstaen. Hy vertaelt: aër plus habebit luminis.

(4) Aldus onze vyſ Hss. versta sferen. Sur. in suis sphaeris.

(5) Sur. Ita ergo coelum et terra transibunt quidem, sed non penitùs interibunt, quin potiùs multo excellentiùs renovabuntur.