Werken. Deel 4. Dat rike der ghelieven. Vanden vier becoringhen. Vanden seven sloten. Van seven trappen

Regelnummers proza verbergen

Vanden heilighen Gheeste. C. XXXV.

16In dien starene, scout si sonder ondersceet⁽⁵⁾, en̄ alle die 17vloede vloyen in dies riken overstheit⁽⁶⁾. Hier aſ wert dat 18rike onsteken en̄ berret al in vuericheit. Dat vier dat is die 19heylighe Gheest, bernende inden forneyse godliker enicheit.

(5) Sur. Et in hac mentis intentione absque dicretione contemplatur.

(6) Sur. cunctaque divinitatis flumina in supremam regni animae portionem promanant.

[p. 244]

1In deser hogher enicheit sijn doervloyt en̄ doerclaert alle 2gheeste, in onbegripeliker minsamheit. Dese ghebrukelike 3enicheit, dat is die verborghene scat inden acker der sielen: 4die hier na gravet, en̄ des ghesmaect, hi vercoept en̄ vertiet 5sijns selſs en̄ alder dinc nader ghenoechten⁽¹⁾, op dat hi den 6acker, dat is dese welde, besitten moghe⁽²⁾. Die heylighe 7Gheest, dat is die scat Gods ende der sielen, want hi is een 8minnen bant, en̄ een omvaen, en̄ een doergaen⁽³⁾, daer alle 9inghekeerde gheeste met docrgaen en̄ met ommevaen sijn in 10ghebrukeliker enicheit. Dit is die lieſde, die die minnende 11in woede verderven doet⁽⁴⁾. Dit es die vingher Gods, die 12hemelrike en̄ ertrike en̄ alle creaturen ghescapen hevet in 13naturen, en̄ die toeghekeerde, boven naturen, yeghewelken 14na weerdicheit ghegavet hevet, ende in hem selven alle die 15ghegaefde verenighet hevet. Die heylighe Gheest dat is die 16wilde zee, daer alle goet uutghevloten is, en̄ sonder mate in 17bleven is. Dit is die berrende, clare, godlike Sonne, die 18met ‧vij‧ principalen overnatuerliken rayen (dat sijn die ‧vij‧ 19hoghe gaven) dat rike der sielen gheciert hevet. Die heylighe 20Gheest is een onghemeten vier, dat overſormt en̄ doerclaert 21hevet alle inghekeerde geeste in gracien en̄ in glorien: en̄ si 22sijn versmolten, ghelijc den goude, in dat forneyse godliker 23enicheit. En yeghewelc ghebruket en̄ smaect, na staet en̄ na 24werdicheit. Nochtan brandet dit godlike vier sonder ondersceet; 25mer hier is coper en̄ loet, en̄ yser en̄ ten, en̄ selver 26en̄ gout, en̄ menigherhande metael te gadere ghesmolten in 27enen onbegripeliken viere. Nu is elc metael, dat is yeghe-

(1) Sur. quantùm ad delectationem attinet.

(2) Vglk. Matth. 13, 44.

(3) Sur. quandoquidem is amoris nexus et complexus ac penetratio est.

(4) Sur. quae amantes prae amoris aestu deſicere atque consumi facit.

[p. 245]

1wele gheest, verstendich ende ghevoelic, ende lidende die 2overforminghe der weseliker minnen Gods, na sijns selfs 3edelheit ende werdicheit: nochtan vloyt die minne in ghemeenheiden; 4en̄ hier af comt ondersceet inden ghebrukene. 5Dese grondelose minne is inden ghebrukene weselie ende 6niet werkelic, want, overmits dat overvloyen der weseliker 7minnen, soe is die Vader en̄ die Sone en̄ alle inhanghende 8gheeste vervloten ende overvloten boven werken in ghebrukelicheiden. 9En̄ overmits dat utevlieten der selver minnen 10ute den Vader ende ute den Sone, soe werden alle doechde 11ghewracht ende volbracht in allen creaturen. Aldus is die 12godlike minne werkelic, naden uutvlote, en̄ drivende den 13mensche tote allen doechden: en̄ si is, naden invlietene, 14weselic en̄ overvloyende alle die verenichde in een onbegripelic 15smaken. Dit is die grondelose wiel⁽¹⁾, daer alle edele 16ghedachten inhanghende sijn in ghebrukelicheiden, en̄ versonken 17sijn in verlorenheiden. Dit is die clare sonne, die 18scinet en̄ brandet in dat overste der sielen, en̄ trect op dat 19verstennisse in scouwene en̄ in verclaertheiden, en̄ doet staren 20sonder falieren in ewicheiden⁽²⁾. Dit is die levende 21grondelose ſonteine, die vloyt van binnen uutwaert met ‧vij‧ 22principalen rivieren, dat sijn die ‧vij‧ gaven, die vruchtbaer 23maken dat rike der sielen in allen doechden. Deser levender 24wallender aderen⁽³⁾ sijn die hoghe gheeste na ghevolcht tote 25inden levenden gronde, daer dese fonteine haren oirsprone 26nemt. Daer werden si vervloyt en̄ overvloyt van claerheiden 27in claerheiden, ende van weelden in welden; want daer 28dauwen die honich druppen onsprekeliker vrouden, die 29smelten doen en̄ vloyen in welden godliker salicheit.

(1) L. wael. Versta draeikolk. Zie Kiliaen op wiel en wael.

(2) Sur. facitque eum absque defectu in aeternitatem intendere.

(3) De woorden staen in dativo singulari, als regimen van na ghevolcht.

[p. 246]

1Dit sijn die Seraphinne, die overste gheeste des ewighen 2rikes, want si berrende en̄ smeltende sijn vore dat aenschijn 3der ghebrukelicheit. Ende alle die ghene die dese godlike 4gave in deser wise beseten hebben, die sijn ghelijc den 5Seraphinnen, ende yeghewele na sijnre verclaertheit. Want 6inden Seraphinnen is ondersceet in claerheiden, in minnen 7ende in ghebrukelicheiden. En̄ alle gheeste, in gracien en̄ in 8glorien, hebben ondersceet in bekinnene, en̄ in minnene en̄ 9in smakelicheiden; mer die minste in lichte der glorien, 10kint, en̄ mint, en̄ smaect meer vrouden dan die hoechste in 11gracien. Nochtan ghevet God die welde ghelijc; maer diese 12ontfaen die sijn onghelijc: nochtan blivet hem allen over, 13na der ghebrukelicheit inder verenicheit⁽¹⁾; mer nader verlorenheit 14inder woestinen demsterheit, daer en blivet niet 15over⁽²⁾: want daer en is gheven noch nemen, mer een simpel 16eenvoldich wesen. Daer is God, en̄ alle die verenichde, 17in versonken en̄ verloren, en̄ nemmermeer en moghense hem 18vinden in desen wiselosen wesene⁽³⁾; want het is een pure, 19simpele eenvoldicheit, en̄ dat is inden rike Gods die hoechste 20salicheit.

21Nochtan moeten alle dese gheeste neder keeren in werke 22van caritaten, en̄ in allen doechden; want soe die mensche 23hoghere en̄ edelre is, soe hi ghemeenre is hem allen die sijns 24behoeven lijſlijc ende gheestelic⁽⁴⁾. Want God ghebruket sijns 25selſs boven allen heylighen, onghemetenre wise; want sijn

(1) Sur. Interim nihilominùs, quatenùs unitate perfruuntur, omnes superabundant.

(2) Sur. ubi verò seipsos in divinae solitudinis catigine amiserunt, illie nihil manet reliquum, nec quicquàm superest.

(3) Sur. nec unquàm in hae modinescia essentia sese possunt reperire.

(4) Sur. tanto et eommuniores sunt omnibus, opis ipsorum vel corporaliter vel spiritaliter indigis.

[p. 247]

1inkeren es grondeloes, mer dat wesen is wiseloes⁽¹⁾. En 2ware sijn wesen niet wiseloes, soe en ware daer gheen 3volcomen ghebruken; mer inden wiselosen wesene faliert 4dat werken der persone. En̄ daer omme ghebruket hi, boven 5alle ghescapene gheeste die edelheit en̄ gaven onfaen hebben 6met maten: nochtan is hi sonder onderlaet werkelie, uutvlietende 7met allen gaven, lijflije ende gheestelic, in hemelrike 8en̄ in ertrike.

9Christus, na sijnre ghescapenre sielen, was ende is die 10hoechste scouwere, ende minnare, ende ghebrukere, die ye 11ghewart; en̄, na sijnre godliker naturen, was hi die selve 12dies men ghebruket⁽²⁾. Nochtan en ghebrae hi noyt niemene, 13noch nemmermeer en doet⁽³⁾, want hi is ghemeine 14hem allen die sijns begheren: en̄ dies niet en begheren, dat 15is hem leet; ende hi bidt en̄ offert hem selven, en̄ al sijn 16doghen, sinen Vader voir hem allen. En̄ alle die hoechste 17heylighen die in des hemels throne sijn, die waren ghemeine 18op ertrike; en̄ si sijn ghemeyne inden ewighen rike, ende 19bidden en̄ begheren voir ons. Die overste Seraphinne, en̄ alle 20die ghene die te dien coere behoren in hemelrike ende in 21ertrike, sy bidden en̄ begheren der menschen salicheit, meer 22dan die te enighen anderen coere behoren; want si bekennen 23claerre en̄ minnen meer: en̄ daer omme sijn si ghemeinre, 24en̄ begheren meer Gods ere en̄ der menschen salicheit.

25Dit sijn die ghene daer Christus aſ sprect: ‘Salich sijn 26die vreedsamme, ofte die vrede makeren, want si selen 27worden gheheten die sonen Gods⁽⁴⁾.’ Dese hoghe gheeste

(1) Sur. Et Deus ipse seipso quidem supra sanctos omnes modo immenso perfruitur: siquidem ejus introversio fundi expers est, et essentia ejus modum non reeipit.

(2) Sur. illud est, quo fruimur.

(3) Sur. Neque tamen ulli unquàm defuit, sed nec deërit unquàm.

(4) Vglk. Matth. 5, 9.

[p. 248]

1hebben vrede ghemaeet met Gode, en̄ met al haren crachten⁽¹⁾, 2en̄ met allen creaturen; en̄ hebben alle dine gheciert 3en̄ gheordent, yeghewelc in sijnre edelheit; en̄ hebben dat 4rike beseten in gherechter vreedsamheit; en̄ sijn verzwolghen 5inden gront der eenvoldicheit. Dit is dat hoechste des 6riken inder ewigher salicheit.

7Dit rike, in deser wise, is wel ghelijc den oversten hemele; 8want hi is eene pure simpele claerheit, onbeweghelijc oirsprone 9en̄ beghin alre lijfliker dinghe; en̄ is een ghescapen 10lijflije rike Gods ende alle sijnre heylighen. Dit sijn die gherechte 11weghe, daer die Here in hevet wedergheleit den 12gherechten, boven alle weghe, in ene ewighe stilheit. En̄ dit 13is dat ‧iiij‧ punt vanden ‧v‧ principalen.

(1) Sur. cum cunctis viribus suis.