Werken. Deel 4. Dat rike der ghelieven. Vanden vier becoringhen. Vanden seven sloten. Van seven trappen

Regelnummers proza verbergen

Vander gaven der goedertierenheit. C. XV.

16Die ander godlike gave die die siele chiert met doechden, 17dat is ghenadicheit oſt goedertierenheit. Dat is, dat die 18mensche goedertieren, en̄ ghebroecsam⁽³⁾, ende ghereet si 19Gode ende allen menschen, en̄ merkende en̄ aensiende hem 20allen die in node sijn, en̄ in commere, en̄ in ghebreke.

21Ute desen aensiene en̄ ute goedertierenheden comt compassie, 22en̄ een mededoghen dat hi doghet met Christo in sine 23passie ende in sijn liden, en̄ dat hi doghet met allen men-

(3) Surius vertaelt hier dit woord door obediens. Zie het Tabernakel, bl. 174, aenteek. 2.

[p. 165]

1schen⁽¹⁾. Ute compassien en̄ ute medelidene comen alle werke 2van caritaten, want der caritaten heeft God bevolen die ‧vij‧ 3werke der ontſermicheit⁽²⁾. Die caritate dat is die ghetrouwe 4knecht dien God hevet gheset over sine ſamilie, en̄ hevet hem 5ghegeven sinen scat en̄ al sijn rike in handen, op dat hi spise 6en̄ drinke⁽³⁾, en̄ herberghe ende clede, en̄ de elendighe sieke 7en̄ cranke visitere na hare behoeſten, en̄ die ghevaen ende in 8node sijn, met rechte ofte met onrechte, ofte omme den 9name Gods, dat hi die troeste na besceidenheit; en̄ die arme 10dode hulpe graven⁽⁴⁾: die rike, met Gods goede en̄ mit sinen 11scatte, en̄ met gherechter caritaten⁽⁵⁾; die arme, metten goeden 12wille ende mit mildicheiden van herten, dat sijt gaerne 13daden oft sijt hadden. Dat is Gode al eens; want ontſermherticheit 14en̄ mildicheit, dat is die doecht, niet die werke 15van buten. Die des goets niet en heeft, hi sal oec sijn milde 16en̄ goedertieren sinen evenkersten, en̄ ghesprakelijc en̄ ghetrouwe 17in rade en̄ in dade, en̄ in allen dinghen die hi vermach.

18Ute goedertierenheden comt verduldicheit, want nieman 19en is verduldich dan die saechtmoedighe goedertierene 20mensce. Dit es die verduldicheit die den mensche ciert⁽⁶⁾ en̄ 21behoet in lidene, dat hi verduldich bliven mach in verliese 22en̄ in vernoye, in scanden en̄ in siecheden, en̄ in allen dinghen 23die opten mensche vallen moghen van Gode en̄ van 24allen creaturen: dat hi altoes in vreden blijft en̄ in ghewarigher 25ghesaetheit. Dit sijn die ghene daer Christus af sprect:

(1) Sur. Ex hoc autem benigno intuitu et ex ipsa pietate compassio sive condolentia proficiscitur, qua quis Christo patienti, itemque cunctis mortalibus compatitur.

(2) Sur. septem misericordiae opera commisit.

(3) Drinken is hier activè gebruikt. Thans zegt men drenken, voor te drinken geven. L. alleen heeft dranke.

(4) Heden helpe begraven.

(5) Sur. et quidem si dives fuerit, rebus à Deo illi concessis, suisque opibus ex vera charitate: sin verò pauper, enz.

(6) In D. staet verkeerdelyk: Die goedertierenheit ciert, enz.

[p. 166]

1‘Salich sijn die saechtmoedighe, want sy selen die erde 2besitten⁽¹⁾.’

3Die goedertierene mensche, die Gode dient in compassien 4ende inden werken van ontfermicheiden, al ertrike is sine; 5want hi begeert met al dien dat hi is, en̄ dat hi heeft, en̄ met 6al dat in ertrike is (ware hijs gheweldich) Gode te dienne, en̄ 7sinen evenkersten, dies behoefde, in die ere Gods. En̄ hi besit 8oec sine nature in verduldicheiden en̄ in saechtmoedicheiden: 9daer omme is hi salich, want hi besit hem selven en̄ al 10dat God ghescapen heeft, na den wille en̄ na die ordinancie 11Gods. Dit is dat Christus meinde die eerde in salicheiden te 12besittene.

13Dese mensche is oec wel ghelijc den inghelen ute den 14anderen chore, die heten ertsche inghele⁽²⁾, omme datse 15andere enghele onder hem hebben. Ende hi is hare gheselle, 16en̄ behoirt te haren chore, want si sijn ghevoecht in goedertierenheiden 17tote allen menschen⁽³⁾, en̄ sonderlinghe tote 18dien die hem ghelijc sijn, dat sijn die die vlitich en̄ milde 19sijn inden werken van caritaten. Want caritate en̄ ontſermicheit 20hebben si te beweghene in allen den menschen diere 21hem in oeſenen⁽⁴⁾. Ende sy sijn meerre dan die⁽⁵⁾ nederste 22inghele, want si sijn die overste boden die God sent den menschen 23in menscheliker gedaenten. Die aertsche engel Gabriel 24die brachte die bootscap Marien, der moeder Gods. Dat was 25ene bootscap van ghenadicheiden en̄ van goedertierenheiden, 26van compassi en̄ van mildicheiden, dat God mensce werden

(1) Vglk. Matth. 5, 4.

(2) Sur. qui Archangeli vocantur.

(3) Sur. ad eorumque contubernium et ordinem pertinet, siquidem et ipsi pietate ac benevolentia cunctis hominibus junguntur, iis maximè, enz.

(4) Sur. Ipsorum nanque est, ad charitatem et misericordiam permovere eos omnes qui se in illis exercent. L. alleen heeft hebben si bewesen.

(5) Het Hs. F. vertoont hier eene groote leemte, zoodanig dat het overige van dit Capittel, en nagenoeg geheel de twee volgende, aldaer ontbreken.

[p. 167]

1soude. Aldus dienen die aertsce inghelen altoes der caritaten, 2ende hem allen, diere met groten vlite en̄ met groten 3ernste in wandelen.

4De mensce die vol caritaten is en̄ goedertierenheiden, hi 5is ghelijc Gode na godliker naturen, en̄ oec na sijnre menscheit. 6Want na sijnre godliker naturen is hi soe ghenadich 7en̄ soe goedertieren, wie dattene roert ofte gherijnt, hi vloyt 8over in allen gaven⁽¹⁾. Ende hi is vol compassien en̄ mildicheiden, 9want hi heeft ghescapen ende ghegeven hemelrike 10en̄ eertrike, mit alden creaturen diere binnen sijn, den mensche 11te dienne, op dat hi hem ghetrouwe si⁽²⁾. En̄ hi heeft 12hem selven gheloeft in onbegripeliker vrouden, op dattere⁽³⁾ 13hem die mensche toe keeren wil. Hi is lancbeidende en̄ verduldich 14na keer des menschen⁽⁴⁾, en̄ lidet ende ghedoghet 15menichfuldighe quaetheit en̄ ongherechticheit der menschen 16in groter saechtmoedicheit. Christus, na menscheliker naturen, 17hi was en̄ is sere goedertieren ende sachtmoedich in al 18sijnre wandelinghen jeghen allen menscen; en̄ hi was vol 19compassien, want hi weende op die stat en̄ op die menschen 20van Jherusalem, omme hare verderfnisse, die nochtan sine 21viande waren. En̄ hi versuchte mit compassien met Marien 22Magdalenen en̄ met Marthen ten grave haers broeder; en̄ hi 23hadde compassie en̄ medeliden metter weduen ende metten 24volke buten der poirten vander stat, daer hi den jongheline 25verwecte vander doot. Ende hi was en̄ is vol caritaten ende 26ontſermicheiden tote allen menschen dies begheren. Overmits 27sine caritate spijsde hi die scare vijfdusentich menschen met 28vijſ garsten broden en̄ met ‧ij‧ visschen. En̄ overmits caritate

(1) Sur. ut quisquis eum tetiqerit, donis omnibus redundet.

(2) Sur. ut serviant homini, quo is Deo fidelis sit. Lees liever modò...sit.

(3) Versta dit op dat nog eens in den zin van mits.

(4) Sur. Praeterea lonaanimiter et patientissimè hominem dum convertatur, expectat.

[p. 168]

1ende ontfermicheit en ghebrac hi nye mensche, noch nemmermeer 2en doet in gheenre noot, dies hem ghetrouwen 3dar⁽¹⁾. En̄ hi was oec herde verduldich in al sinen doghene, 4en̄ in al sijnre ghelatenheit van sinen Vader en̄ van al sinen 5vrienden. En̄ hi leet al die elende in vertijnghen sijnre lijfliker 6naturen tote in der doot.

7Die dese godlike gave der goedertierenheit aldus volbracht 8heeft, die hevet gheciert met sonderlingher chierheit edelre 9doechde dat ander element inden mensce, dat is dat water, 10en̄ oec die begeerlike cracht der sielen.

(1) Sur. Ex amore et misericordia nulli unquam homini in ejus necessitate defuit, sed nec deësse poterit, si modò id illi confidere nôrit.