Werken. Deel 4. Dat rike der ghelieven. Vanden vier becoringhen. Vanden seven sloten. Van seven trappen

Regelnummers proza verbergen

Van drien levenen die sijn in den goeden mensche. C. XVII.

12Drie levene sijn inden goeden mensche: die ‧ij‧ sijn ghebreckelic 13en̄ onvolcomen; dat ‧iij‧ leven is volcomen. Dat 14nederste leven is lijflijc en̄ gevoellijc; dat wert onthouden en̄ 15ghevoet, in honghere en̄ in dorste, met spisen en̄ met dranke. 16Alsoe langhe alse hongher en̄ dorst, smaec en̄ lost, te gadere 17blijft, soe wert die lichame ghesterct ende ghevoet. Maer 18wanneer dat satheit verdrijft hongher en̄ dorst, smaec en̄ 19lost, woude hi dan noch meer nemen, eer dat verteert worde,

[p. 97]

1hi soude die nature bederven; want hongher ende satheit 2die en moghen niet te gadere staen met ghesonden⁽¹⁾, in 3die lijflike nature. Ende hier omme soe is die mensche 4onedel, gebreckelic ende sterfelic, na den nedersten deele 5sijns selfs.

6Dat middelste leven dat in ons is, dat is gheestelic, en̄ 7in elken goeden mensce redelic⁽²⁾. Dat leven begheert const 8en̄ wijsheit⁽³⁾, devocie en̄ ynnicheit, caritate en̄ gherechticheit, 9en̄ alle doechden. En̄ soe wi des meer begheren, soe 10wijs meer vercrighen; en̄ soe wijs meer hebben, soe wijs 11altoes meer begheren. En̄ hier omme is dit leven onvolcomen 12in hem selven, want hem ghebrect altoes: en̄ die 13begheerte en mach niet vervult werden met enghenen dinghen 14die mindere sijn dan God selve is.

15En̄ hier omme heeft ons God ghegheven een leven boven 16ons, en̄ dat is een godlic leven. Dat en is anders niet dan 17scouwen, en̄ staren, en̄ in bloter minnen cleven ane Gode, 18smaken en̄ ghebruken en̄ versmelten in minnen, en̄ altoes 19vernuwen in dat selve⁽⁴⁾. Want daer wi verhaven sijn boven 20redene, en̄ boven al onse werke, in bloet ghesichte, daer 21werden wi ghewracht vanden gheeste ons Heren⁽⁵⁾; en̄ daer 22ghedoeghen wi dat inwerken Gods, en̄ werden verclaert in 23godliker claerheit, ghelikerwijs dat die locht verclaert wert 24met den lichte der sonnen: en̄ alse dat yser doergaen wert 25met crachte en̄ met hitten des viers, alsoe werden wi ghetransformeert 26en̄ doerdraghen, van claerheiden in claerheiden, 27in dat selve beelde der heyligher Drivoldicheit. 28Want overmits dat ghescapene licht der gracien Gods, soe

(1) Ghesonde, feminini generis, is ons huidige gezondheid.

(2) Surius vertaelt enkelyk: Media vita, spiritalis est ac rationalis.

(3) Sur. scientiam ac sapientiam....concupiscit.

(4) Sur. et semper renovari in idipsum.

(5) Sur. ibi à spiritu Domini agimur.

[p. 98]

1werden wi gehoecht en̄ verclaert te scouwene dat ongescapene 2licht, dat God selve is. Ende alsoe werden wi inghedraghen 3ende wederbeelt, overmits minne, in onse ewighe 4beelde, dat God is. Daer vint ons en̄ mint ons de Vader 5inden Sone; en̄ de Sone vint ons en̄ mint ons, mit der selver 6minnen, inden Vader. Ende die Vader met den Sone behelsen 7ons in enicheit des heylighen Gheests, in een salich 8ghebruken, dat ewelic vernuwen sal sonder onderlaet in 9bekennene en̄ in minnene, overmits de ewighe gheboert des 10Soens vanden Vader, en̄ uutvlote des heylighen Gheests van 11hem beiden. Want verghinghe kinnen ende minnen in Gode, 12soe verghinghe oec die ewighe geboert des Soens en̄ uutvlote 13des heylighen Gheests: en alsoe verghinghe drieheit der 14persone; en̄ alsoe en ware noch God, noch ghene creature, 15dat altemale ommoghelijc is, ende ene verwoede sotheit te 16peysene.

17Want dat scoenste en̄ dat edelste, dat God ghemaect heeft 18in hemel en̄ in erde, dat is ordine en̄ ondersceet in allen 19creaturen. Want al eest also dat wi alle vergaderen in ene 20minne, in één behelsen en̄ in één ghebruken Gods, nochtan 21behout yeghewelc sijn leven en̄ sinen staet, in gracien ende 22in doechden. En̄ yeghewele onfeet van Gode gracie en̄ gaven 23na sine weerde, en̄ na dat hi Gode ghelije is in doechden. 24En̄ alsoe is oec yeghewelc toe ghevoecht en̄ aneclevende anc 25Gode min en̄ meer⁽¹⁾, na dat⁽²⁾ hem honghert en̄ dorst, en̄ 26Gods ghelust. Daer na mach hi ghevoelen smaken en̄ ghebruken; 27want God is ene ghemeine spise ende een ghemeyne 28goet, dies yeghewelc ghesmaect na edelheit sijns levens,

(1) Sur. sicque singuli magis ac minùs Deo adjuncti sunt et cohaerent.

(2) Volgens Surius zou men hier moeten lezen en̄ na dat, want hy vertaelt et quantum quisque, enz., waerdoor hy het volgende onafhankelyk maekt van het voorgaende. Nogtans hebben onze vier Hss. hier dezelfde lezing.

[p. 99]

1sijnre begheerten en̄ sijnre gheesteliker ghesonden. En̄ ghelikerwijs 2dat die sterren des hemels ondersceet hebben in 3claerheiden en̄ in hoecheiden van state, en̄ in groetheden 4van mate, en̄ in vermoghenden werken in allen creaturen 5die hier beneden sijn⁽¹⁾: alsoe is oec ondersceet in alle die 6ghene die Gode minnen, in claerheiden van verstane, in 7hoecheiden van levene, in groetheiden van minnen, en̄ in 8crachten van uutvloyenden werken.

9Ghi siet wel te somere, in die locht, alse ‧ij‧ sture winde 10te gadere stoten en̄ stormen die contrarie sijn, daer ave comt 11donder en̄ blixeme, haghel ofte reghen hier beneden, en̄ bi 12wilen tempeest ofte plaghen. En̄ alsoe moechdi merken in 13stormende woedighe minne, daer des menschen gheest verhaven 14is in eninghe tot den gheeste ons Heren, en̄ yeghewelc 15gheest den anderen met liefden gherijnt, en̄ yeghewelc 16den anderen noet en̄ biet⁽²⁾ al dat hi is en̄ al dat hi vermach⁽³⁾. 17Hier ave wert redene verlicht en̄ claer, en̄ wilt 18emmer weten wat minne si, ende wat dat gherinen si dat 19inden gheeste ruert en̄ opwalt⁽⁴⁾: en̄ die begerte wilt bevinden 20en̄ doersmaken al dat verlichte redene bekennen 21mach⁽⁵⁾. En̄ hier af comt inden gheeste storm van minnen 22en̄ groet ongheduer. Nochtan bekent die minnende gheest 23wel soe hi meer vercrijcht, soe hem meer ontblyft; mer

(1) Sur. Et ut stellae aliae ab aliis claritate, loci altitudine, molis magnitudine, et in cuncta haee inferiora agendi virtute ac efficacia differunt. Het geloof aen den invloed der sterren was vry algemeen in de middeleeuwen.

(2) G. biedt. F, K. bidt, kwalyk.

(3) Sur. atque hoe idem in aestuante ac propè insaniente et impetuoso amore considerare licet, hominis videlicet spiritu in unitate ad Dei spiritum sublevato, et unoquolibet alterum invitante, alterique offerente et exhibente quicquid est et potest.

(4) K. kwalyk, ophaelt. Zie het woord verklaerd in het Tabernakel, I, bl. 279, aenteek. 6.

(5) Sur. affectus autem seu desiderium quicquid ratio illuminata percipere et assequi potest, experiri ac penitùs gustu penetrare conatur.

[p. 100]

1storm en̄ woet van minnen die in hem berrende en̄ wallende 2onsprinct, dien en can hi niet ghesaten⁽¹⁾: en̄ dat onderlinghe 3vernuwende gerinen maect nuwe storme van minnen. 4Ende die storme sijn recht alse donre slaghen, daer dat 5vier der minnen ute sprinct alse ghensteren van blinkenden 6motale, ende alse die vierighe blixene des hemels. En̄ dese 7blixeme valt neder tote in die sinlike crachte⁽²⁾; en̄ al dat 8inden mensche leeft, dat wilt opwert tote in die eninghe, 9daer dat gherinen der minnen onsprinet. En̄ in dat gherinen 10en moghen die crachte werken noch ghedueren; maer si 11vallen weder in hem selven. En̄ daer en connen si oec niet 12ghedueren, want daer storm en̄ stuerheit des gheests is, 13daer moeten si clymmen en̄ wandelen⁽³⁾: en̄ aldus moeten 14si altoes gaen ende keren.

(1) Sur. sed amoris impetum ac aestum in ipso cum ardore quodam ac ebullitione exorientem, sedare et compescere non valet.

(2) Sur. in vires usque sensitivas.

(3) Sur. atqui nec hîc durare queunt; quandoquidem ubi spiritûs impetus et commotio est, sursùm tendere ao ambulare coguntur.