Werken. Deel 4. Dat rike der ghelieven. Vanden vier becoringhen. Vanden seven sloten. Van seven trappen

Regelnummers proza verbergen

[p. 11]

Dit is die ‧iiij‧ trappe. C. IV.

1Hier na volghet die vierde trappe van onsen hemelschen 2grade, dat is ghewarighe oetmoedicheit. Oetmoedicheit dat 3is ene gheestelike nederheit; daer leven wi met Gode, en̄ God 4met ons, in rechter vreedsamheit: en̄ dat is die levende gront 5alre heylicheit. Die geliken wie eenre fonteinen uutvloyende 6mit ‧iiij‧ rivieren alre doechden, en̄ ewichs levens. Die ierste 7riviere dats ghehoirsamheit; die andere saechtmoedicheit; 8die derde verduldicheit; die vierde eyghens willen ver- 9teghenheit⁽¹⁾.

10Die ierste vrucht⁽²⁾ comt uut enen oetmoedighen gronde, 11dat is ghehoirsamheit, die wilt dat wi ons selven nederen en̄ 12versmaden onder Gode, en̄ onder sine ghebode, en̄ onder alle 13creaturen, alsoe dat wi kiesen die nederste stat⁽³⁾ in hemel 14en̄ in erde, en̄ dat wi ons niemene en dorren⁽⁴⁾ gheliken in 15doechden ofte in heylighen levene; maer wi selen begheren 16te sine een voetghetert⁽⁵⁾ onder die voete der mogentheit Gods. 17En̄ wi selen hebben ene oetmoedighe oere, te hoerne waerheit 18en̄ leven vander wijsheit Gods, en̄ ene ghereede hant altoes 19te werkene den liefsten wille Gods. Dat is die wille Gods, dat 20wi versmaden wijsheit der werelt en̄ Christum na volghen, 21die de wijsheit Gods is. Hi was arm, omme ons rike te 22makene⁽⁶⁾; hi diende om dat wi heeren souden sijn; hi 23sterf⁽⁷⁾, om dat wi leven souden, en̄ hi leert ons te levene,

(1) Sur. abnegatio propriae voluntatis.

(2) Primus ergo rivus sive fructus primus, zegt Surius. Daer zal waerschynlyk riviere en met vrucht gestaen hebben in het oorspronkelyk opstel.

(3) Stede, plaets.

(4) Dorren, imperfeet. ik dar. Ons huidig darven.

(5) Eene schabel. De Ouden schreven terden, per metathesin, voor treden.

(6) Vglk. II Cor. 8, 9.

(7) A.G. starf. Dit is het gewoone imperf. van sterven, maer het hier voorkomende sterf is even gewettigd door het gebruik der Ouden.

[p. 12]

1daer hi sprect; ‘Die mi navolghen wilt, hi verloechene 2sijns selfs en̄ draghe sijn cruce en̄ volghe mi, en̄ waer 3ic ben daer sal mijn dienere⁽¹⁾ sijn⁽²⁾.’ Ende hi leert 4ons hoe wi heme volghen selen en̄ dienen, daer hi sprect: 5‘Leert van mi, dat ic ben saechte ende oetmoedich van 6herten⁽³⁾.’

7Saechtmoedich sijn, dat is die andere riviere van doechden, 8die vloeyt ute den gronde der oetmoedicheit. Salich es die 9saechtmoedighe, want hi besit die eerde, dat is siele ende 10lijf in vreden⁽⁴⁾; want op den saechten oetmoedighen rast 11die gheest ons Heren. Ende daer onse gheest verhoecht is 12en̄ gheenicht den gheeste ons Heren, daer draghen wi dat 13joe Christi, dat suete en̄ saechte is, en̄ wi sijn gheladen met 14sijnre bordenen⁽⁵⁾ die licht is⁽⁶⁾. Want sine minne en arbeit 15niet⁽⁷⁾. Want soe wi meer minnen, soe wi lichtere gheladen 16sijn; want wi draghen minne, en̄ si draecht ons boven alle 17hemele, tote den ghenen dien wi minnen. Want die gheest 18die mint, hi gheeft hem selven daer hi wilt; want hem sijn 19alle hemele open, en̄ hi heeft sine siele in sine hande⁽⁸⁾, 20en̄ gheefse altoes daer hi wilt; en̄ hi heeft vonden in heme 21sijnre sielen scat, dat is Christus sijn gheminde lief.

22Eest dan alsoe dat Christus leeft in u en̄ ghi in heme, soe 23volcht heme na in levene, in woerden, in werken en̄ in ghedoghene. 24Sijt saechte en̄ genadich, ontfermhertich en̄ milde, 25en̄ goedertieren yeghewelken die uus behoeft. En̄ ghi en selt 26niet haten noch beniden, versmaden noch bedrucken met 27wreden woerden; mer al vergheven, niemene besceernen⁽⁹⁾,

(1) D. mijnre dienre.

(2) Vglk. Luc. 9, 23; item. Joan. 12, 26.

(3) Vglk. Matth. 11, 29.

(4) Vglk. Matth. 5, 4.

(5) Borde, hier bordene, beteekent last, vracht. Zie Kiliaen.

(6) Vglk. Matth. 11, 50.

(7) Sur. Non enim laborat amor illius.

(8) Vglk. Ps. 118, 109.

(9) Versta bespotten, van scerne, ludibrium. Zie Kiliaen.

[p. 13]

1noch onweerde bieden⁽¹⁾ met woerden, met werken, met 2tekenen ofte met ghelate in enigher wijs. En sijt niet stuer 3noch suer; mer rijp van seden, en̄ blide van aenscine. Hoert 4en̄ leert gherne van yeghewelken dies u noet is⁽²⁾. En mistrout 5niemene, noch en ordelt niet dat verborghen is⁽³⁾. En 6strijt jeghen niemene omme u te toenenne dat ghi wisere sijt 7dan hi. Sijt saechte alse een lam, dat hem niet belghen en 8can, nochtan dat⁽⁴⁾ sterven moet:

Alsoe laet u te wille⁽⁵⁾,
En̄ swijcht altoes al stille,
Wat dat men u doet.

12Ute desen saechten moede soe vlietet die derde riviere, dat 13is leven in verduldicheit. Verduldich sijn, dat is gherne 14doghen, sonder wederwille. Tribulatie en̄ doghen, dat sijn 15die bode ons Heren daer hi ons mede visenteert⁽⁶⁾. En̄ alse 16wi sine boden onfaen met bliden moede, soe comt hi selve 17mede, want hi sprect dore den Prophete: ‘Ic bin met hem 18in tribulacien; ic salse verlossen ende glorificeren⁽⁷⁾.’ 19Want verduldich dogen, dat was Christus brulocht cleet, doe 20hi sine bruut die heylighe Kerke trouwede opten outaer des 21heylighes crucen. En̄ hier mede heeft hi ghecleet alle sine 22familie, die hem na ghevolcht sijn van beghinne; want si 23hebben ghesien dat Christus, die wijsheit Gods, vercoes een 24oetmoedich, versmaet, hert leven: en̄ daer op sijn ghefondeert 25alle ordinen en̄ alle state van religien. Maer die nu in

(1) 't Is het latynsche dedignari, waer Surius het ook mêe vertaelt.

(2) Sur. quae scitu necessaria tibi sunt.

(3) Sur. nec ea quae latent, judices temerè.

(4) Versta dat het.

(5) Sur. Itidem et ipse morigerus ac obsequens esto.

(6) Sur. afflictio et perpessio, nuncii sunt Dei, quibus nos visitare consuevit.

(7) Vglk. Ps. 90, 15.

[p. 14]

1ordinen sijn, die versmaden Christus leven en̄ sijn brulocht 2cleet, en̄ si cleden hem gelijc der werelt, soe si naest moghen: 3niet alle, maer die meeste partie. Want hoverde, behaghelheit, 4ghiericheit en̄ nidicheit, gulsicheit en̄ oncuyscheyt, 5traecheit ende alle maniere van quaetheit die regneren nu in 6ordinen ghelijc inder werelt: dat meynic die werelt, die in 7dootsonden leven⁽¹⁾.

8Scaemt u dan, die Gode hebt ghelaten en̄ uwe regule hebt 9vergheten en̄ alle uwe gheloften, en̄ leeft alse beesten, ende 10dient den duvel die u lonen sal, alse hi gheloent is van sinen 11sonden. Die discipel en es niet beter dan sijn meyster⁽²⁾: 12die duvel sal sine discipulen wel bekennen. Si selen met hem 13wonen in dat helsche vier: daer sal sijn weninghe van 14oghen en̄ kriselinge⁽³⁾ van tanden, ende ewighe elleinde, 15sonder einde.

Nu, sijt dan saechte en̄ verduldich;
Want ghi sijt⁽⁴⁾ sculdich⁽⁵⁾
Der passien ons Heren.
Seldi hoeghen,
Soe moeti doeghen:
Die waerheit saelt u leren.

22Hier na volcht die ‧iiij‧^de riviere en̄ die leste, in een oetmoedich 23leven, dat is vertyïnghe eyghens willen en̄ alre 24eyghenheit. Dese riviere vloyet ute ghedoghene in verduldicheiden; 25dat is, alse die oetmoedighe mensche gherenen 26wert van binnen, verteert ende ghetrocken inden gheeste 27Gods: soe verloechent hi sijns eyghens willen, en̄ gheeft

(1) Sur. Mundum dieo eos, qui in mortiferis vivunt peccatis.

(2) Vglk. Luc. 6, 40.

(3) Kiliaen heeft krijsselen, en krysseltanden.

(4) Versta, gy zyt het.

(5) Sur. id enim passioni domminicae debes.

[p. 15]

1hem over vrilec in die hande Gods. En̄ alsoe wert hi een wille 2en̄ ene vriheit met den wille Gods, ende hi en can noch en 3mach anders niet ghewillen dan God wilt. En̄ dit is de gront 4der oetmoedicheit; dat is, alse ons God gherijnt met sijnre 5genaden, alsoe dat wi ons selfs verloechenen, ende ons eyghens 6willen vertien inden liefsten wille Gods: soe is Gods wille 7onse wille, en̄ Gods wille is vri en̄ vriheit⁽¹⁾, en̄ hi neemt ons 8ave den gheest der vresen, en̄ maect ons vri, los en̄ ledich 9ons selfs en̄ alre vresen die ons beswaren mochte in tijt ende 10in ewicheit. En̄ hi gheeft ons den gheest der uutvercoerne, 11daer wi in roepen metten Sone: ‘Abt, Vader⁽²⁾.’ En̄ die 12gheest des Soens gheeft onsen gheeste ghetughe, dat wi sijn 13sonen Gods en̄ erfghenoete, met den Sone, in dat rike sijns 14Vader. Daer sien wi ons verhaven in die hoecheit, en̄ neder 15in ons selven⁽³⁾, en̄ vol gracien en̄ ghenaden in die eninghe 16met Gode. Hier is die hoechste vriheit en̄ die nederste oetmoedicheit 17vergadert in enen persoen. En̄ die oefeninghe die 18hier toe behoirt, in nederheit en̄ in hoecheit, die is den 19vremden onbekent.

20Die oetmoedighe mensche es van Gode een uutvercoren 21vat, vol en̄ overvloyende van allen gaven ende van allen 22goede. Die dien mensche met trouwen gherijnt, hi 23onfeet dat hi begheert en̄ dies hem noot is⁽⁴⁾. Mer huet 24u voir die gheveinsde, en̄ vore die ghene die wanen yet 25sijn, en̄ die hem dunct dat si yet sijn⁽⁵⁾. Die sijn ghelijc 26der blasen, die vol is van losen winde: alse mense duwet en̄ 27perst, soe gheeft si enen luud die ongracelic is te hoirne.

(1) Sur. Et quia voluntas Dei libera est, immo libertas ipsa, enz.

(2) Vglk. Rom. 8, 15-17.

(3) Sur. humiles autem sive demissos in nobisipsis.

(4) Sur. quisquis eum fideliter pulsaverit, quicquid appetit et quibus habet opus, adipiscetur.

(5) A.G. die wanen sijn, en̄ dunct dat si iet sijn.

[p. 16]

1Alsoe doet oec die hoverdige geveinsde mensche, die heylich 2waent sijn: alse menne druct en̄ perst, so borst hi⁽¹⁾ ute; hi 3en kaens niet ghedraghen. Hi en wilt niet berespt sijn noch 4gheleert. Hi is scale, slaglec⁽²⁾ en̄ onweerdich; van ghemoede 5en is hi onder niemene⁽³⁾, maer boven alle die ghene die hem 6ghenaken.

7In dese poente moghedise merken ende bekennen dat si 8gheveinst en̄ onghewarich sijn van binnen, altoes onghestorven 9haers eyghens willen. Sijt dan oetmoedich, ghehoirsam, 10saechtmoedich en̄ ghelatens willen: soe windijt tspel van minnen⁽⁴⁾. 11En̄ oec seldi merken wes u noet is⁽⁵⁾. Al hebdi metter 12gracien Gods verwonnen alle sonden met doechden in uwen 13gheeste, nochtan leeft nature en̄ sinne, gheneycht in sonden 14en̄ in ghebreke. En̄ hier jeghen moeti striden en̄ vechten, 15alsoe langhe alse die lichame sterfelic is en̄ niet glorioes.

(1) A.G. burst hi. Kiliaen heeft barsten, bersten en borsten, maer bursten niet.

(2) A. slaghlec, G. slachlijc. Elders is het verlengd tot slaghelec. Het woord schynt ons van geen goed gehalte; wy houden het voor overeenkomstig met norsch, barsch, stuersch. Surius vertaelt: Etenim nequam et asperi sunt, aliosque dedignantur.

(3) Sur. animo nulli se submittunt.

(4) Sur. et in amoris ludo victor evades.

(5) Sur. Considera etiam quac luae sint saluti necessaria.