Werken. Deel 4. Dat rike der ghelieven. Vanden vier becoringhen. Vanden seven sloten. Van seven trappen

Regelnummers proza verbergen

Dit is die derde trappe. C. III.

7Hier na volghet die derde trappe in onsen graet der minnen, 8dat is reynicheit der sielen en̄ suverheit van lichame. Nu verstaet 9my te rechte. Sal uwe siele reyne sijn, soe moetdi, 10overmits die liefde Gods, haten en̄ versmaden alle ongheordende 11liefde en̄ neyghinghe tote u selven, tote vader en̄ moeder, 12en̄ tote allen creaturen, alsoe dat ghi u selven mint en̄ 13alle creaturen tote den dienste Gods, en̄ anders niet. Soe 14moechdi dat woert spreken dat Christus sprac: ‘Die den 15wille Gods leeft, dats mijn moeder, mijn suster en̄ mijn 16broeder⁽⁴⁾.’ Ende dan mindi uwen evenkersten alse u 17selven. Hout u reyne. En laet u niemene trecken, noch vaen 18met woerden noch met werken, met ghiften noch met 19mieden⁽⁵⁾, met oefeninghen⁽⁶⁾ noch met heylighen schine. 20Al schinet gheest, het wert al vleysch; men mach hem niet

(4) Vglk. Matth. 12, 50.

(5) Surius vertaelt dit woord door invitamenta, aenlokselen. Zie, over zyne verschillende beteekenissen, Clignett, Bydragen, enz. bl. 52-55.

(6) Dit woord ontbreekt in G. Surius vertaelt: vel obsequiis aut exercitiis, aut specie sanctitatis.

[p. 6]

1gheloeven. En oefent⁽¹⁾ niemene, en̄ en wilt oec van niemene 2gheoefent sijn.

Al scinet goet,
Het wert onspoet,
Ende al venijn.
Staet op uwe hoede,
Doet alse die vroede,
En laet u niet bedrieghen.
Werdi ghetoghen,
Ghi sijt bedroghen,
Men sal u lieghen.
Laet al dit varen;
Nemt uus selfs ware,
En̄ oefent Jhesum uwen brudegoem.
Scuwet vremde gaste,
Blijft met hem vaste
En̄ nemt sijns goem.
Keert u binnen,
Pleecht ghierigher minnen⁽²⁾
En̄ alre doecht.
Hi sal u spisen,
Leren en̄ wisen,
Want hi is uwe voecht⁽³⁾.
Hi sal u vueren,
Boven alle uwe ghebueren⁽⁴⁾,
In sijns Vaders scoet.

(1) Dit woord is by Surius zeer wel vertaeld door colere.

(2) Sur. et avido vacet amori.

(3) Surius heeft hier deerlyk mis gelezen, want hy vertaelt: siquidem ipse ejus fructus est.

(4) Zonder dit alle zou het vers beter afloopen. Misschien is 't door de copisten bygevoegd.

[p. 7]

 

Daer vindi trouwe,

 

Boete⁽¹⁾ van allen rouwe,

 

En̄ van alre noet.

4En̄ dit is leven der reinre sielen.

5Hier na volcht suverheit des lichamen. Nu verstaet, God 6heeft den mensche ghemaect van ‧ij‧ naturen, dats lijf ende 7siele, gheest en̄ vleesch. Deze ‧ij‧ sijn vergadert in eenen persoen 8in mensceliker naturen, die ghewonnen en̄ gheboren is 9in sonden⁽²⁾. En̄ al heeft God onse siele ghescapen reine en̄ 10sonder vleeke, inder eninghen met den vleijsce wert si besmet 11metter erfsonden. En̄ also sijn wi alle gheboren in sonden 12van onser moeder⁽³⁾; want al dat gheboren wert uut den 13vleysche, dat is vleysch; en̄ al dat gheboren wert ute den 14geeste Gods, dat is ghecst⁽⁴⁾. En̄ al mint die gheest dat vleysch 15overmits die natuerlike gheboirte; in die andere gheboirte ute 16den gheeste Gods werden si contrarie, en̄ striden onderlinghe; 17want dat vleysch begheert jeghen den gheest en̄ jeghen Gode, 18en̄ die geest met Gode, jeghen dat vleysch⁽⁵⁾. Leven wi dan 19na gheneychden lost des vleyschs⁽⁶⁾, soe sterven wi in sonden; 20maer verwinnen wie die werke des vleeschs met den gheeste, 21soe leven wi in doechden.

22Ende hier omme moeten wi onsen lichame haten en̄ versmaden 23alse onsen doot viant, die ons trecken wilt van Gode 24in sonden. En̄ wi moeten onsen lichame en̄ onse sinlike leven 25lief en̄ weert hebben, alsoe alst een instrument is daer wi

(1) Dat is beternis, verligting, baet.

(2) Sur. Et haec duo unam efficiunt personam in natura humana, in peccatis concepta et nata.

(3) Vglk. Ps. 50, 7.

(4) Vglk. Joann. 3, 6.

(5) Vglk. Galat. 5, 17.

(6) Sur. Si juxta proclives carnis nostrae appetitiones ac delectamenta vivamus.

[p. 8]

1Gode mede dienen; want sonder onsen lichame en moghen 2wi Gode niet dienen in uutwendighen werken, alse vasten, 3waken, beden ende andere goede werken die wi van rechte 4sculdich sijn te doene. Ende hier omme moghen wi gherne 5onsen lichame spisen, cleden en̄ voeden, daer wi Gode mede 6dienen, ons selven, ende onsen evenkersten, Maer wi moeten 7ons selven nauwe merken, wachten en̄ hoeden van ‧iij‧ sonden, 8die inden live regneren, dat is traecheit⁽¹⁾, gulsicheit 9en̄ oncuyscheit. Overmits dese drie, is menich goetwillich 10mensche ghevallen in groven sonden.

11Jeghen gulsicheit selen wi minnen en̄ verkiesen mate en̄ 12soberheit, en̄ altoes ons selven ave trecken⁽²⁾, en̄ min nemen 13dan ons ghelust, en̄ in nauwer noetorst bliven ghecust⁽³⁾.

14Jeghen traecheit selen wi, in onse binnenste, ghevoelen 15trouwe en̄ onst⁽⁴⁾, en̄ onferme alre noet; en̄ van buten snel 16en̄ ernstich⁽⁵⁾, en̄ yeghewelken ghereet die ons behoeft⁽⁶⁾, na 17onse vermoghen en̄ na besceydenheit.

18Jeghen oncuyscheit selen wi scuwen en̄ vlien ongheordende 19wandelinghe en̄ oefeninghe van buten, en̄ van binnen onsuvere 20fantasie en̄ beelden, dat wi daer in niet en merren⁽⁷⁾ 21noch en bliven met gheneychder ghelost: soe en werden wi 22niet verbeelt noch onsuver inder naturen⁽⁸⁾. Maer wi selen 23ons ane en̄ in keren in onsen Here Jhesum Christum, en̄ 24aensien sijn doeghen⁽⁹⁾ en̄ sine doot, en̄ dat milde uutstorten

(1) Acedia, zegt Surius.

(2) Sur. quippiam nobis semper subtrahendo.

(3) Sur. ita ut necessaria eaque parca reſectione contenti sumus.

(4) A.G. unst. Thans zegt men jonst. Surius vertaelt het woord door benevolentia.

(5) Sur. et foris alacres ac strenui erimus. A. ernstechtech, versta neerstig.

(6) Zoo ook in A; G. heeft het niet. Lees echter onser.

(7) Dat is marren, toeven, talmen, in 't latyn morari, moram facere, als Surius vertaelt.

(8) Sur. ita enim fiet, ut nullae nobis imprimantur imagines, neque atiquam naturae immunditiam contrahamus.

(9) D. kwalyk, doechden.

[p. 9]

1sijns bloets van minnen omme onsen wille. En̄ daer in selen 2wi ons oefenen, en̄ dat beelde selen wi drucken en̄ formen in 3herte, in sin, in siele, in lijf, in al onse nature, ghelijc enen 4seghele, die ghedruct en̄ gheſormt es int was: en̄ dan sal ons 5Christus vueren met hem selven in dat hoghe leven, daer wi 6Gode gheenicht sijn, en̄ onse reyne siele overmits minne 7cleeft en̄ woent inden heylighen Gheeste.

8Siet, daer vloyen honichvloede van hemelschen dauwe en̄ 9van alre ghenaden. Ende alse wi dies ghesmaken, soe messmaect 10ons vleysch en̄ bloet, en̄ al dat in die werelt is. En̄ 11alsoe langhe alse onse sinlike leven verhaven ende geenicht es 12onsen gheeste, daer wi Gode oefenen, meynen en̄ minnen, 13also langhe sijn wi suver en̄ reyne in siele en̄ in lichame. 14Maer wanneer dat wi neder comen en̄ onser sinne pleghen, 15soe moeten wi hoeden onse kele van gulsicheden, en̄ siele en̄ 16lijf van traecheden, en̄ onse nature van oncuyscer neyghinghen. 17Ende wi moeten ons hoeden van quader gheselscap, 18dat sijn die ghene die gheerne lieghen, vloeken en̄ zweren, en̄ 19Gode blasphemeren, onsuver in woerden en̄ in werken. Desc 20seldi scuwen en̄ vlien, alse den viant vander hellen. Huedt 21uwe oghen ende uwe oren, dat gi niet en siet noch en hoirt 22dat ongheoirloeft is te werkene. En̄ hier omme hout u reyne; 23sijt gherne allene, vliet menichfuldicheit, oefent uwe kerke, 24en̄ met uwen handen goede werke; haet ledicheit, scuwet 25ongheordent gherief, en̄ en hout van u selven niet. Mint leven 26en̄ waerheit; en̄ al hebdi u reine vonden, scuwet ocsuyn⁽¹⁾ 27van sonden. Mint penitencie en̄ arbeit. Merct Sinte Janne-Baptisten: 28hi was heylich, eer hi was gheboren; nochtan in 29sinen jonghen daghen liet hi vader en̄ moeder, cre en̄ rijc-

(1) A. ocsuun. G. ocsun. Versta gelegenheid, occasio. De plaets luidt by Surius: Amet veritatem et vitam, et licèt castum se sentiat, tamen peccandi fugiat occasiones.

[p. 10]

1doem der werelt; en̄ om te scuwene ocsuyn van sonden, soe 2ghine hi in die woestine. Hi was onnosel, ghelijc enen inghel 3in reynicheden; hi leefde en̄ leerde de waerheit, en̄ wert 4ghedoot om sine gherechticheit, en̄ hi is gheprijst boven alle 5ghemeyne heylicheit⁽¹⁾. Merct oec die Oudvadere, die laghen 6int woud van Egypten. Si lieten die werelt, ende si cruysten 7hare vleysch en̄ hare nature, in wederstane de sonden⁽²⁾ met 8penitencien, met abstinencien, in honghere, in dorste, in darvene 9alle der dinghen diere si ontberen mochten.

10Ende hier omme seldi merken die sentencie en̄ dat ordel 11dat Christus sprac vanden riken mensche, die ghecleet was 12met purpure en̄ met bocrane⁽³⁾, en̄ hi at en̄ drane alle daghe 13in bliscappen en̄ in weelden, en̄ hi en gaf niemene niet⁽⁴⁾. Hi 14is ghestorven, en̄ vanden duvelen begraven in die helle. Hi 15wert gepijnt, en̄ bernt in die helsce vlamme, en̄ begheert enen 16droppel waters om te vercoelne sine tonghe: en̄ die en mach 17heme werden niet. Mer die arm mensche Lazarus, die vore 18sine dore lach, hongherich en̄ dorstich, en̄ al vol zweren, hi 19begheerde crumen en̄ brocken die vander tafelen vielen; maer 20men gaf hem niet. En̄ hi is ghestorven, en̄ van den inghelen 21ghedraghen in Abrahams scoet:

Daer is⁽⁵⁾, sonder rouwe, bliscap groet,
En̄ ewich leven sonder doet.

(1) Sur. et ultra vulgarem sive communem sanctimoniam praedicatur et effertur.

(2) Vitiis reluctando, zegt Surius. Het is inderdaed eene gerundieve wending.

(3) Zie het woord verklaerd in het Tabernakel, I, bl. 63, Aenteek. 1. Sur. indutum purpura ac bysso.

(4) Versta niets. Vglk. Luc, 16, 19.

(5) D. kwalyk, daer is hi.