Werken. Deel 3. Vanden XII dogheden. Een spieghel der ewigher salicheit. Vanden kerstenen ghelove

Regelnummers proza verbergen

[p. 112]

Hoe hem een mensche sal houden in vreden, of hi⁽¹⁾ niet en mert ghedreven op uutmendighe herdicheit van penitencien. C. XIII.

1Den luden mach vrese en̄ onghecostheit⁽²⁾ daer aſ 2comen, dat dat leven ons Heren Jhesu Christi ons liefs 3Gods, en̄ der heylighen, alsoe seer strenghe en̄ arbeidelie 4geweest heeft, en̄ die mensce dies niet veel en vermach noch 5daer op en is ghedreven. Hier om, want hem die lude alsoe 6onghelijc vinden hier ane, soe achten si hem dicke verre van 7Gode, als si dien herden leven niet en connen ghevolghen. 8Dat en salmen niet doen. Want die mensche en sal hem in 9gheenre wijs nemmermeer verre⁽³⁾ van Gode ghevoelen, 10noch om clene ghebreken, noch om crancheit van naturen, 11om dat hi gheen grote penitencie uutwendichlie ghedoen en 12can, noch om gene onhebbelicheit die hi ghevoelt inden dienst 13ons Heren of den doechden⁽⁴⁾. Mer emmer soe pijnt daer om, 14dat ghi uwe grote ghebreke alsoe verdrijſt, dat ghi die niet, 15om gheen dinc dat ghescien mach inder tijt, noch om sterven 16noch om leven, en wilt doen dat jeghen Gode ware. Want alsoe 17langhe als een mensche enen gansen wille heeſt, nemmermeer 18te doen dat jeghen die gebode Gods is, soe en sal hi 19hem niet verre achten van Gode, al en mach hi gheen grote 20penitencie doen. Want sinte Pauwels seit, dat oeſeninghe 21van uutwendighen werken die doecht luttel; mer een goe-

(1) E. als hi.

(2) Dat is onrust. Zie het woord verklaerd in het Tabernakel, I, bl. 32, aenteek. 4.

(3) D. kwalyk, werden. E. heeſt verre, misschien voor verder in comparativo, gelyk ook Surius het woord vertaelt.

(4) Het woord staet in dativo. E. heeſt oft tot den doechden.

[p. 113]

1dertieren ghevoelen oſ goedertierenheit, die doecht tot allen 2dinghen⁽¹⁾; want hi doet in allen dingen sijn bate⁽²⁾. Siet hi 3enen mensche grote penitencie doen, hi danct Gode daer af, 4dat hi hem die cracht en̄ die gracie ghegeven heeft dat hi hem 5volghen mach, en̄ den heylighen, in penitencien en̄ in ghewarighen 6leven. En̄ als hi siet dat hi dat niet gedoen en can, 7soe peinst hi dat hi niet werdich en is, dat hi hebben soude 8dat goede lude ghehadt hebben, en̄ versmaet hem te meer 9voir die goedertierenheit Gods, en̄ pijnt hem dat te minnen 10in enen anderen, dat hi selve niet en vermach. En̄ alsoe 11maect hi hem deelachtich in enen anderen, dat hi selve niet 12en vermach in hem selven. En̄ ist dat hi meer minnen heeſt 13tot enen herden leven van penitencie, dan die gheen die 14grote penitencie doet, en̄ hijt gherne doen soude, vermocht 15hijt: hi sal meer gheloent sijn dan die gheen, die grote penitencie 16doet. En̄ daer om en wilt u niet verre achten van 17Gode, als ghi uutwendelic gheen grote penitencie ghedoen 18en cont; want hoe verre dat hem die mensche acht van Gode, 19God en is nochtan niet verre, hi en blijſt altoes bi. En̄ en 20mach hi niet binnen, hi blijſt staende voir die dore, alsoe hi 21seit in Apocalipsi: ‘Ik sta voir die dore en̄ cloppe: soe wie 22op doen woude die dore, ic quame in, ende ic soude met 23hem mijn avontmael maken ende hi met my⁽³⁾.’ Na dat 24avontmael soe volghet ruste. Want nieman en mach ghewarighe 25ruste hebben, dan daer Christus mede eet en̄ werscapt⁽⁴⁾, 26dat is daer Christus in woent en̄ die Christus leven 27in hem heeſt⁽⁵⁾. Daer leeſt Christus in, die Christum volghet

(1) Vglk. I Tim. 4, 8.

(2) Surius heeſt beste gelezen, en vertaelt kwalyk: In omnibus quippe, quod optimum est, ſacit.

(3) Vglk. Apoc. 3, 20.

(4) Werseap of warscap, eigentlyk waerdschap, beteckent convivium, en werscappen, convivari. Zie De Vries, Glossarium op den Lekenspieghel, en de daer aengehaelde schryvers.

(5) Sur. id est, cujus animam Christus inhabitat.

[p. 114]

1in ghewarigher ghedoechsamheit; en̄ die ghewarighe oetmoedicheit 2en̄ minne te Gode ende tot sinen evenkersten heeſt, 3dat minnet God meer dan uutwendighe penitencie. 4Nu, van desen strenghen navolghende leven, soe sel ghi 5merken waer toc dat ghi van Gode meest ghedreven sijt; 6want alle lude en sijn niet in enen weghe gheroepen te Gode, 7als sinte Pauwels seit: ‘Alle menscen en moghen niet een 8wise hebben, noch een mensche alle wisen⁽¹⁾.’ Een 9yeghelic mensche houde sijn goede wise, en̄ trecke daer in 10alle wisen, ende neme in sijnre wise alle goede wisen⁽²⁾. 11Want verwandelinghe der wisen, dat maect somtijt een 12onghestadicheit. Want wat u mach gheven een wise, dat 13moechdi oec vererighen in die andere, ist dat sy goet sijn 14en̄ loeflijc, en̄ ist dat ghi Gode meent en̄ minnet alleen en̄ 15niet anders. En̄ dat ghi mint en̄ meent dat alle creaturen 16Gode alleen minnen en̄ menen in hare wisen, dat maket u 17deelachtig alle des goets dat ghi in enen anderen mint; want 18alle menschen en mogen niet een wise hebben, noch enen 19wech gaen van buten, mer si mocten enen wech gaen van 20binnen, dat is die wech der minnen: want die Gode niet en 21mint, hi is sonder wise en̄ eropel⁽³⁾. Ende aldus machmen 22verstaen van herden leven van penitencien van sulken heylighen 23menschen, die herde hert gheweest hebben in peniten- 24cien. 25Nu machmen spreken⁽⁴⁾ dat onse ghetrouwe vrient Jhesus

(1) De schryver doelt waerschynlyk op het gezegde van Paulus, Rom. 12, 4. Surius vertaelt Non enim omnes eadem ad Deum via ingredi intùs monentur, nec eundem vivendi modum tenere possent, nec singuli modos omnes.

(2) Sur. Bona igitur studia et sua quisque laudabilia servet instituta, ad eaque alia quaeque reducat, in suisque institutis cuncta instituta bona comprachenat.

(3) Kreupel, mank. Sur. Quisquis enim Deam non amat, ille needum modum aliquem habet, et claudus est.

(4) Sur. Sed dicat atiquis, enz.

[p. 115]

1Christus had emmer die hoechste wise van leven, en̄ dier 2salmen met rechte volghen. Hier sult ghi merken en̄ verstaen 3hoe datmen onsen Here Jhesum Christum met 4rechte volghen sal. Want soe wi hem gheliker sijn, soe wi 5heyligher sijn; mer met alle der wijs soe en connen wi hem 6niet ghevolghen. Want onse Here vaste ·xl· daghen: alsoe en 7sal hem des nieman aennemen dat hi onsen lieven Here 8alsoe navolghe⁽¹⁾. Mer Christus onse lieve vrient heeft wel 9ghewrocht, daer hi in ghemeint heeft dat wi hem gheestelic 10sellen na volghen en̄ niet lijſlic. Ende daer om sal die mensche 11seer begeren en̄ daer na staen, dat hi Christum verstandelic 12na volghe, dats te weten wat Christus onse lieve 13vrient meest gemeent heeft inden navolghen, dat heeft 14Christus onse lieve vrient alre meest van ons ghemeent, dat 15wi hem navolghen souden in minnen, dats hem te minnen 16ende onsen evenkersten: want hi seit self dat wi onderlinghe 17minne hebben souden, en̄ daer in salmen bekennen dat 18wi sijn jongheren⁽²⁾ sijn, niet aen grote penitencie te doen. 19Daer om is beter te achten een verstandich geestelic were, dan 20een lijſlic were. Want alsoe Christus onse ghetrouwe vrient 21vaste ‧xl‧ daghen, alsoe volcht hem na geestelic, en̄ pijnt u 22te vasten van allen sonden. En̄ dat is aldus te merken, dat 23ghi uwes selfs waer nemen selt, en̄ waer toe dat ghi u selven 24alre meest gheneycht vint, dat ghi u daer in laet, en̄ pijnt 25in uwe ongheordende gheneychtheit der sonden te wederstaen. 26Want in lijflike ghenoechten daer men grote gheneychtheit 27toe heeſt, daer behoirt hem een mensche meer 28herdeliker ende ernsteliken te verwinnen, als in wel te eten 29en̄ in wel te drincken, ende ander dinghen: dat hi die niet

(1) Sur. Non hoe potest infirmitas nostra

(2) Dat is, leerlingen, discipuli

[p. 116]

1en volbringhe alsoe verre als hem dunet dat hi der dinghen 2niet noot en heeft. 3En̄ oec den mensche is onderwilen zware te verdraghen 4een clein woert daer niet aen en leyt, dan onsen lieven soeten 5Here een grote slach of een smadelic woert was⁽¹⁾. Ende 6daer om, pine dat cleyne te verdraghen om sijnre ewigher 7eren, die dat grote verdroech om dijn ewighe salicheit. En̄ 8aldus soe sal die mensche onsen lieven ghetrouwen vrient 9navolghen in allen dinghen, na sijnre crancheit, ende en 10derſ hem nemmermeer verre van Gode achten, alsoe langhe 11als hy die gebode Gods houden wille en̄ hem ghehoirsam sijn 12wille. Want soe die mensche oetmoedigher en̄ ghehoersamer 13is, soe hi meer verdraghen mach en̄ Christum meer na volgen 14mach: want nieman en was oetmoedigher noch gehoirsamer 15dan onse lieve Here Jhesus Christus, die eweliken 16moet sijn gheloeſt ende ghebenedijt. Amen.

(1) Sur. Saepè etiam ſit, ut quidam minùs patienter ſerant verbum aliquod asperiùs prolatum, quod nullius alioqui momenti est, quàm Dominus Jesus etiam dura verbera et contumeliosa verba.