Werken. Deel 2. Vanden gheesteliken tabernakel

Regelnummers proza verbergen

Vander naesten offeranden des volcs. C. XCVIII.

14Die naeste offerande die hier na volcht, dat was ·j· boc 15vore die sonde des princen. Dien doetde Aaron, ende nette 16sinen vingher in dat bloet, ende daer mede bestreec hi die 17hoerne van den outare der sacrificien. Al dat ander bloet 18storte hi op die baesche⁽²⁾ hi der eerden; maer wart sijn 19cleet besmet van den bloede, dat moest hi ute waschen ochte 20ute berren. Ende al dat vleesch was sine, ende dat was 21heilich; ende niemen anders en mochts⁽³⁾ eten dan 22ghewide priestere, ende op den selven dach: ende al dat 23overbleef tote in den anderen dach, dat moeste men ver- 24berren.

(2) Sur. ad basim ejus (altaris).

(3) Dat is, mogt des eten. Het werkwoord wordt gebruikt met den genitivus partitivus. Thans zegt men mogt er van eten. Zie Grimms Grammatik, IV, bl. 649.

[p. 58]

1Gheesteleec te merkene, so es vriheit ons willen⁽¹⁾ alse 2·j· prince al ons levens ende al onser werke. Eest dan dat 3wi in doetsonde ghevallen sijn met vriheiden van wille, 4ende overmids onbekinnesse, alse die lettere sprect⁽²⁾ (want 5die sonde verblent), ende hier omme, alse wi ons selven 6in doetsonden vinden ende bekinnen⁽³⁾, so moete wi Gode 7offeren enen boc. Dat es ·j· heet, oncuusch, stinkende dier 8met enen langhen baerde, ende overmids sine heete ghelost 9heeft hi ·j· scaerp doersienich ghesichte⁽⁴⁾. Ende in deser 10selver manieren, onse inwendeghe mensce die Gode ende 11hem selven onghetrouwe heeft gheweest, hi moet onwerdich 12ende stinkende sijn vore onse oghen; ende overmids die 13gracie Gods ende onsen goeden wille, so sele wi onse 14inwendicheit heet maken te Gode ende te goeden werken, 15alsoe alse wi ghelostich ende heet hebben gheweest in son- 16den⁽⁵⁾. Ende met deser heeter ghelost sele wi comen vore 17Gode ende den priester in Gods stat⁽⁶⁾, ende met vrien 18moede sele wi ons selfs ute gaen⁽⁷⁾, ende offeren ons in die 19hande des priesters al dat te doene ende te ghedoeghene, 20daer onse salicheit in gheleghet. Ende in desen stervene 21ende overghevene ons selfs sal die priester sinen vingher 22netten in onsen bloede, ende daer mede bestriken die 23hoerne ons outaers, want dan es onse penitencie heilich 24ende alse ·j· offer Gods. Want dat versche heete bocs bloet

(1) Sur. voluntatis nostrae libertas, seu liberum arbitrium.

(2) Sur. ex ignorantia, ut litera habet.

(3) Sur. ubi peccatum nostrum agnoverimus.

(4) Sur. et ob ferventem appetentiam, acuti ac perspicui visûs est.

(5) Sur. sicuti antè ad vitia et peccata perpetranda malè ferbuimus, malèque adspiravimus.

(6) Sur. ad Deum Deique vicarium sacerdotem accedamus.

(7) Zie over dien genitivus, Grimm, IV, bl. 678.

[p. 59]

1scoert⁽¹⁾ den adamant, dat harde steenken dat en ghene 2andere cracht scoren noch verwinnen en mach: alsoe ghe- 3liker wijs, alse die sondare sine sonden bekint ende belijt, 4ende hi heme willichleec ende met gheloste overgheeft in 5die hande Gods ende sijns priesters: daer, in den overghe- 6vene⁽²⁾ so net die priester sinen vingher in dat versce heete 7bloet, ende daer mede scoert die adamant⁽³⁾, dat es dat 8ordeel der gherechticheit Gods, dat wart ghesaecht⁽⁴⁾ ende 9verwandelt in ghenadicheit, dat men anders niet scoren 10noch verwinnen en mach.

11Ende al dat ander bloet sal die priester storten op die 12baessche van den outare bi der eerden⁽⁵⁾; want al des 13menschen leven moet ghehoersam sijn ende onderworpen 14der heilegher Kerken. Ende die inwendicheit des menschen 15sal hebben enen langhen baert, dat es discrecie ende wijs- 16heit in allen doechden; ende overmids minne ende heete 17ghelost, so sal hi den bocke gheliken, ende hebben ·j· scaerp 18doersiende ghesichte te Gode weert. Al die inwendeghe 19vetheit die sal men Gode offeren ende verberren, gheliker 20wijs dat vore gheseghet es ende ontbonden⁽⁶⁾. Maer wert 21des priesters cleet besmet in den offere met onsen bloede, 22alsoe dat hi overmids sine onconsticheit⁽⁷⁾ ons te lettel

(1) Zie, voor de onderscheidene beteekenissen, waer dit woord in gebruikt werd, de Woordenlijst van De Vries, bl. 590. Surius vertaelt het zeer wel door dissolvere, dat zoo wel breken als smelten aenduidt, letterlyk ontbinden. Zie wat Plinius zegt van die kracht des bokkenbloeds, Hist. Nat. Lib. XX, cap. 1, num. 2, en stelliger nog, Lib. XXXVII, cap. 15, (aliàs IV), num. 4.

(2) Sur. in ea ipsa resignatione.

(3) Sur. quo tum adamas frangitur ac dissolvitur.

(4) Dat is verzacht, by Surius mitescit. Zie de Woordenlijst van De Vries op den Leken Spieghel, bl. 580.

(5) Sur. Reliquum autem sanguinem fundet sacerdos ad basim altaris juxta terram.

(6) Sur. ut antè dictum et explicatum est.

(7) Sur. ex imperitia vel ignorantia.

[p. 60]

1penitencien set, ochte te vele, ochte anders es in der 2biechten dan hi sijn soude: dat water der ghenaden Gods 3wasschet ave overmids sinen goeden wille; ende oec die 4minne die hi hevet te Gode ende tote onser salicheit, die 5berrent die smetten ute den cleede sijnre goeder werke. 6Ende al dat vleesch van der offeranden dat es sine: want 7die den sondare hulpt bekeeren, hi heeftene ghewonnen, 8sprect onse Here⁽¹⁾. Ende van desen vleesche en mach 9niemen anders eten dan priesteren, want niemen en mach 10den sondare benden ochte ontbenden van Gods weghen dan 11die priestere, dient bevolen es van Gode ende van der 12heilegher Kerken. Ende al dat vleesch dat overblijft in den 13anderen dach, dat sal men verberren: dat es, alse die pries- 14ter ieghewelken sondare hulpt ende berecht na sijn verstaen 15ende sijn vermoghen⁽²⁾, al dat heme dan ontblijft⁽³⁾ dat 16sal hi den viere, dat es der minnen Gods bevelen: ende 17alsoe blijft hi vri ende onbedruct van herten⁽⁴⁾, ende alsoe 18mach hi in elken daghe, dat heme God den sondare toe 19sent, nuwe offerande doen, ende hulpen ende berechten 20ieghewelken die heme bevolen es, na sijn vermoghen.

21Ende aldus wart die boc ghedoedet ende Gode gheoffert 22vore die sonden, die men in blender onbekinnessen met 23vrien wille hevet ghedaen.

(1) Cfr. Matth. 18, 14.

(2) Sur. pro suo captu et intelligentia et pro viribus suis.

(3) Sur. quidquid indè reliquum sibi fuerit.

(4) Sur. sicque liber et absque cordis angore et pressura permanebit.