Werken. Deel 2. Vanden gheesteliken tabernakel

Regelnummers proza verbergen

Van Calamus aromaticus. C. LX.

21Die derde speciboem, daer men die salve ave maecte, 22die hiet Calamus aromaticus. Ende die wast in Indien, ende

[p. 251]

1hi es met vele leden, dat es met vele cnoepen, te gadere 2ghevoecht alse riet, ochte vlieder⁽¹⁾. Ende hi es van roeder 3varuwen, ende sunderlinghe soete van roke; maer hi es 4weder bitende met ·j· lettel scarpheiden in den smake⁽²⁾: 5ende alse menne ontwe brect, soe scoert hi in vele staden⁽³⁾, 6ende sine specie es van heter naturen.

7Met desert derden spesiboeme, die Calamus hiet, soe 8verstaen wi die inwindeghe ghehoersamheit ons Heren Jhesu 9Christi, daer hi inne leefde ende starf; want hi wies in 10Indien. Ende Indien dat bediet ons ·j· winken der soetec- 11heit⁽⁴⁾; want te winke ende te gebode soe leefde Christus, 12ghehoersam sinen Vader ende oec allen menschen die wel 13willen. Ende dit was heme ene inwindeghe soetecheit, want 14hi sprect selve: Dat es mine spise, dat ic doe den wille mijns 15Vader. Ende hier omme leefde hi in enen winkene der soe- 16techeit. Indien es oec alsoe vele gheseghet als een vercla- 17rende voreganc⁽⁵⁾, want dat Christus ghehoersam, was sinen 18Vader, in waerden ende in werken, dat was ons ·j· vercla- 19rende voreganc, daer wi alle na volghen souden in rechter 20ghehoersamheit. Ende hier omme heeft dese edele boem 21Calamus vele lede, alse ochte hi met cnoepen vergadert 22ware⁽⁶⁾, want alle heileghen ende alle goede menschen heb- 23ben hen⁽⁷⁾ ghecnocht ane onsen Here Jhesum. Christum⁽⁸⁾,

(1) Sur. sambucus. Wy zeggen thans vlier, in 't fransch sureau.

(2) Sur. quadam tamen acrimonia gustum officiens.

(3) Versta steden of plaetsen. Sur. in multas fit partes scissilis.

(4) Sur. nutum dulcedinis significat.

(5) Sur. processio illuminans.

(6) Sur. Est autem calamus multis nodis geniculatus.

(7) C. en D. hebben hem, in den zin van zich, welks gebruik in de tael zeer jong is.

(8) Sur. Christo connexi sunt. Het verbum knochten, verwant met knoopen, by Kiliaen nodare, nectere, wordt thans niet meer gebruikt dan in samenstelling, verknochten.

[p. 252]

1ende sijn gheestelec sine lede worden, overmids ghehoer- 2samheit; want sonder ghehoersamheit en mach niemen 3Gode behaghen, die te sinen daghen comen es ende besce- 4denheit heeft⁽¹⁾: want Christus selve ufende alle sinc 5crachte, ende alle sine lede, ende alle sine werke in rechter 6ghehoersamheit. Dese boem Calamus heeft oec ene blic- 7kende roede varuwe⁽²⁾; want alle ghehoersamheit moet 8geufent werden in karitaten, dat es blickende roede varuwe. 9Ende dese boem vervult die locht met soeten roeke, want 10ghehoersamheit in den goeden mensche ghelijctmen den 11bloeienden wijngaerde⁽³⁾, die de locht vervult met soe suten 12roeke, dat alle die serpente vlien moten⁽⁴⁾. Alsoe gheliker 13wijs verdriven wi, overmids onse ghehoersamheit, al onse 14viande, dat sijn die helsche serpente; want si waren onghe- 15hoersam, ende daer omme verloren si die hemelsche cier- 16helt, ende sijn ute ghevallen in eweghe pine. Die ierste men- 17schen die God sciep, die waren oec onghehoersam, ende 18daer omme soe vielen si ute den Paradise in groter ellinden, 19ende wi alle overmids hen. Maer Maria, die moeder Goods, 20si begonste onser alder leven in ghehoersamheiden⁽⁵⁾, dat 21was doen si sprac: ‘Siet hier die dierne ons Heren⁽⁶⁾, na

(1) Surius drukt dit alles uit door rationis capax.

(2) Surius vertaelt zeer wel: Est praeterea calami hujus aromatici fulvus color, dat is eene roodachtige kluer; want in dien zin van bleek rood, of roodachtig, of naer den roode trekkende, moet hier de uitdrukking blickend roed opgevat worden, volgens de verklaring van Huydecoper in zyne Proeve, II, bl. 396.

(3) Sur. vineis florentibus.

(4) Sur. ita ut serpentes fugere compellantur.

(5) Sur. omnium nostrûm vitam in obedientia auspicata est.

(6) Sur. Ecce ancilla Domini. Het woord dierne, thans deerne of deern, beteekent hier wel duidelyk dienares, en pleit voor hen die er bloot eene verkorting in zien van dienerin. Nogtans schynt het woord oorspronkelyk geen ander denkbeeld meê te brengen dan dat van het latynsche puella, dat is jonge maegd of meisje. Zie prof. De Vries, Woordenlijst op der Leken Spieghel, bl. 401.

[p. 253]

1dinen worde mote mi ghescien.’ Ende Jhesus Christus hare. 2lieve sone, met sijnre ghehoersamheit heeft hi ons alle die 3hemele ontploken⁽¹⁾, ende hi heeft die locht vervult met 4alsoe soeten roke tusschen ons ende sinen hemelschen 5Vader, dat en gheen sondere soe onreine en mach sijn, 6wilt hi ghehoersam werden Gode ende der heilegher Ker- 7ken⁽²⁾, hi en sal ghenade venden.

8Voert meer, die edele boem Calamus heeft ·j· lettel 9weder bitens in den smake; want doe onse Here Jhesus 10Christus na den gheeste was bereet, ende sterven woude, 11ende volbringhen die hoechste ghehoersamheit, nochtan 12woude hi leven na den eische sijns lichamen; ende hier 13omme was die ghehoersamheit, in den gheeste der lijfleker 14naturen, ene pine, ende ene wederbitende betterheit in den 15senleken smake. Nochtan moeste die lichame onderdanech 16sijn den gheeste, ende alsoe volbrachte hi alle ghehoersam- 17heit: ende aldus sele wi heme navolghen. Ende alsemen 18den edelen boem Calamus ontwe wilt breken, soe clieft hi 19ende scoert in vele staden; want doe die Joden onsen Here 20doeden wouden, doen wart sijn lichame ghescoert te vele 21staden, want hi ontfinc vele wonden. Wille wi oec ghe- 22hoersam sijn Gode, ende onser overster redenen, soe mote 23wi onse herte van binnen, ende onse werke van buten, 24scoren ende deilen in rechter ghehoersamheit allen men- 25schen die ons behoeven⁽³⁾. Want die salve diemen maecte 26van den boeme Calamus, die es van heeter naturen; ende

(1) Sur. coelos nobis patefecit. Het verbum ontpluken, ontploec, ontploken, is, of intransitief, en beteekent open gaen, of transitief, en beteekent openen, open maken, of, by uitbreiding van het denkbeeld, blootleggen, ontwikkelen, uiteen zetten, enz. Zie De Vries, in den pas beroepen Woordenlijst, bl. 539.

(2) Sur. modò Deo et Ecclesiae sanctae obtemperare velit.

(3) Sur. hominibus nostra indigentibus opera impartiamur oportet.

[p. 254]

1hier omme heeft die ghehoersamheit ons Heren dat vier 2sijnre minnen in erterike onsteken, dat nimmermeer ghe- 3blust en wert.