Werken. Deel 2. Vanden gheesteliken tabernakel

Regelnummers proza verbergen

Vanden Lavore van ere. C. XXXV.

8Maer eer die priesteren der joetscer wet die heilege ge- 9waden ane mochten doen, eer moesten si gedwagen sijn 10hare hande ende hare voete⁽¹⁾. Ende hier omme sprac onse 11Here tote Moysesse aldus: ‘Ghi sult maken een eren lavoer 12met siere bascen, inne te dwane⁽²⁾. Ende dat suldi setten 13tusscen dat tabernakel des getuuchs ende den outaer der 14sacrificien; ende water daer inne, alsoe dat Aaron ende 15sine sonen mogen dwaen hare hande ende hare voete, alse 16si inne selen gaen in dat tabernakel des getuges, ende toe 17selen gaen ten outare⁽³⁾ op dat si offeren mogen den Here 18dierbare specie van goeden roeke⁽⁴⁾, ende niet en sterven⁽⁵⁾. 19Ende dit sal Aaronne sijn een ewech wettech werc, ende 20sinen sade in der navolgingen⁽⁶⁾.’

(1) Sur. manus ac pedes abluere jussi erant.

(2) ad lavandum. Het werkwoord dwaen of dwagen, dwoech, gedwegen, soms als hier gedwagen of ook al gedwogen, beteekent zoo veel als het huidige wasschen, maer ward ook gebruikt in den zin van afdroogen, by Kiliaen tergere, abstergere. Zie mede Huydecoper op Stoke, III, bl. 178.

(3) et quando accessuri sunt ad altare.

(4) thymiama.

(5) ne fortè moriantur.

(6) Legitimum sempiternum erit ipsi et semini ejus per successiones. Cfr. Exod. 30.

[p. 190]

1Mettesen lavore van ere, soe verstaen wi enen gevoele- 2ken erenst⁽¹⁾, die elc priester es sculdech te hebbene toe den 3dienste Goods. Die basche van ere daer dit lavoer op stont, 4bediedt ons gevueleke liefde te Gode: daer op sal al onse 5erenst gefundeert sijn. Alsoe lange alse wi dit lavoer met 6deser bascen in ons gevuelen, soe hebben wi dat levende 7water der gracien ende der genaden⁽²⁾ Goods in ons; daer 8inne sele wi ons dwaen altoes, eer wi dat heilege orna- 9ment anedoen, ende eer wi opgaen ten outare Goods: eer 10sele wi dwaen⁽³⁾, met rechter penitencien, in dat water der 11genaden Goods onse hande, datsijn onse ongeordende 12werke, ende onse voete, datsijn onse ongeordende bege- 13ringen, daer wi ons dagelijcs in ontgaen⁽⁴⁾. Want ghi wet 14wel dat Aaron ende sine sonen heilech waren, ende datse 15God sunderlinge vercoes ute alle den volke te sinen dienste; 16nochtan moesten si dwaen hande ende voete, eer si in 17den tabernakel gingen ten outare Goods, ocht si hadden 18gadoets⁽⁵⁾ gestorven. Ende⁽⁶⁾ hare offerande en was maer 19ene confectie van cruden gemaect, die si op den outare 20verborren in die ere Goods; ende alsoe en waest maer ene 21figure onser inwindeger dogede ende ons gebeedts⁽⁷⁾ dat wi 22doen vore Gode. Ende hier omme en mach heme niemen op

(1) Sur. sensibilis quaedam exprimitur strenuitas. De woorden erenst en nerenst zyn eensluidend, en beteekenen neerstigheid. Zie Halbertsma, Aanteekk. op Maerlants Spiegel Hist. bl. 36 en 348.

(2) Sur. misericordiae.

(3) Sur. lavabimus, inquam, nos, enz.

(4) Sur. in quibus quotidiè delinquimus.

(5) Sur. alioqui morte subitaria extincti periissent. Het is de genitivus adverbialis van het naemwoord gadoot, by Kiliaen gaye dood, gaychlicke dood, subita mors. Dezelfde schryver heeft ook het adj. gay, vertolkt door alacer, subitus, praeceps. Zie het woord nader onderzocht door prof. De Vries in De Jagers Taalkundig Magazijn, IV, bl. 86.

(6) (6) Sur. At verò.

(7) B. ghebedes.

[p. 191]

1sine heilecheit verlaten, maer altoes op die genadecheit 2Goods: daer inne sele wi dwaen hande ende voete, dat es 3dat wi oetmoedechlec clagen ende belien selen, met rechter 4penitencien vore die genadecheit Goods, dat wi ons dagelijcs 5dicke versumen⁽¹⁾ met ongeordenden werken ende met 6ongeordenden begeringen: ende alsoe sele wi dwaen onse 7hande ende onse voete. Ende dit lavoer was oec boven beset 8met vrouwen spiegelen⁽²⁾, die dagelijcs wachten den in- 9ganc des tabernakels, ende mercten in hare spiegele ochte 10ieman inne ginge dies onwerdech ware. Alsoe geliker wijs, 11die vrouwen die onsen inwindegen tabernakel hoeden selen, 12dat sal sijn minne ende vrese. Hare spiegel, daer si inne scou- 13wen selen, dat es verlichte redene: daer in selense nauwe 14merken dat geen dinc in onsen inwindegen tabernakel en 15come, dat ons besmetten moge. Ende oec omme ene andere 16sake soe waren die spiegele ane dat lavoer geset: dat was, 17soe wanneer dat hen die priesteren dwaen souden, hadden 18si dan enege smette in hare cledere ochte in hare anscijn, 19datsijt sagen claerlec dan in die spiegele, ende alsoe mochten 20si hen daer ave dwaen. Alsoe geliker wijs, alse wi op willen 21gaen ten outare Goods, soe sele wi ons selven claerlec

(1) Sur. saepiùs nos quotidiè ex quadam negligentia delinquere turn actibus, enz. In A is het pronomen ons weggelaten; maer het staet in B, en behoort tot de constructie van dit verbum, in den zin van misdoen, zich vergrypen. Zoo leest men in het Leven van Sinte Christina, v. 933, Als si hen in sunden hebben versoemt. Zie verder De Vries, Woordenlyst op den Leekenspiegel, bl. 654.

(2) De Vulgaet heeft, Exod. 38, 8: de speculis mulierum, quae excubabant in ostio tabernaculi. Het waren, volgens de uitleggers, spiegels welke de vrouwen uit godvruchtigheid offerden. Hier schynt onze schryver van af te wyken, en de vrouwen spiegels voor een byzonder soort van spiegels te houden. Surius vertaelt de plaets als volgt: Habebat verò labium istud sive lavacrum supernè mulierum specula, quo sacerdotibus sese loturis in ipsis speculis perspicuè animadvertere liceret, si quam vel in facie vel vestibus maculam gererent, ut eam abolerent.

[p. 192]

1merken in dien spiegel onser redenen; ende vinde wi dan 2enege smette van sonden in onsen anscine, dat es in onser 3consciencien, daer ave sele wi ons dwaen. Ende wi selen 4oec merken onse cledere, dat sijn onse seden, onse waerde, 5ende onse werke, ende onse wandelinge van buten onder 6die minscen, ochte iemen sine scade ane ons doet⁽¹⁾. Daer 7toe moet iegewelc minsce doen al dat hi weet ende ver- 8mach⁽²⁾, dat, overmids sijn ocsuen, niemen geargert en 9werde: anders en wert hi van Gode nimmer gehoert; want 10hi en es niet werdech in sijn inwindech tabernakel te 11comene, daer hi Gode anebeden soude. Ende hier omme 12was dit lavoer geset tusscen den inganc des tabernakels ende 13den outer der sacrificien, want daer op plach men die 14beesten Gode te offerene. Ende alsoe moten wi Gode offeren 15onsen uutwindegen minsce in⁽³⁾ sedeleken dogeden, in 16eersamer wandelingen, ende in hartheiden van penitencien. 17Ende wi moten Gode offeren onsen inwindegen minsce op 18onsen guldenen outaer in inwindegen dogeden, in geeste- 19leker ufeninghen, in innegen gebede: ende aldus sele wi ute 20gaen ende ingaen in den dienste Goods. Ende hier inne 21werden wi dagelix dicke gehindert, overmids ongestadecheit 22ende menechfuldecheit van herten⁽⁴⁾. Ende hier omme sele 23wi hebben enen gevueleken erenst tusscen onsen inganc 24ende onsen uutganc, ende dese erenst sal gefundeert sijn 25op gevoeleke liefde te Gode. Dit es onse lavoer met sire 26bascen. Hier inne sal God storten dat water sijnre genaden, 27daer wi ons inne dwaen selen altoes alse wijs hebben te

(1) Sur. num quis damnum ex nobis patiatur.

(2) Sur. Qua in parte omnis, quam praestare ac nosse potest, cuique adhibenda opera est.

(3) Sur. per, enz.

(4) Sur. idque cordis tum instabilitate, tum multiplicitate.

[p. 193]

1doene⁽¹⁾, ende sunderlinge eer wi dat heilege ornament 2anedoen, ende eer wi opgaen ten outaer Goods. Want onse 3Here sprac tote Moysesse dat dit dwaen soude Aaronne sijn 4·j· ewech wettech were, ende sinen sade in der navolgingen. 5Nu⁽²⁾ sijn alle goede minscen gheestelec sijn saet, ende 6sunderlinghe goede priesteren overmids geesteleke navol- 7ginghe met haren heilegen levene. Want alle priesteren der 8nuwer wet sijn sculdech die waerheit te levene die di figure 9der ouder wet bediede: ende hier omme souden si met rechte 10geciert sijn van buten met goeden seden, ende van binnen 11met heileger uefeningen, alsoe alse die priesteren der Joden 12moesten geciert sijn in den dienste Goods met sunderlingen 13ornamenten van clederen.

(1) Sur. quotiès opus erit.

(2) Sur. Atqui.