Novellen

[p. 89]

Onger de sjwerbelkes

[p. 91]

‘Dat is neit genòg,’ haw Reinder ziene papa gezag, dae kolonnel in ruste waar, ‘das doe mit dae nuje vrundj van dich zo hie en dao e' wenjelingske maaks, get sjoon landjsjepkes leets zeen en dan mer met 'm tennis-sjpele geis en geer get maedjes likt oet te loere: es dae minsj (dat waar ich), dae hie volkòmme vraem is, noe dan toch hiehaer koum òm oos lendje te lere kènne, dan mòs doe 'm landj en luuj veur ouge brènge, zo wie ze wirkelik hie zeen, en dat in hun daags gedouns en bedrief; dan gank mit 'm de boer op, en tuin 'm wie oos minsje dao hun ambach oetvuire, wie en waat ze doon veur fatsuundelik aan de kos te kòmme en hun kènjer groot te brènge, wie ze laeve tösje hun vee en hun gesjeer; gaef 'm ein idee daovan wie, beveurbild, de mienwirker, zoer genòg, zie' brood verdeint; en leer 'm begriepe waar et allewiel heisjt op e' kasteelke te laeve, mit eine pechter dae gein knechs kan kriege wie er die neudig haet, òm achter de ploug te loupe, en gein maeg òm de kui te mèlke; wo ze 't kaore, es 't riep is, neit bènne kònne kriege, òmdat hun et neudig wirkvolk faelt òm 't te zichte, te bènje en 't, in sjouve gebònje, bènne te vare, zodat et waal èns te rotte sjteit op et veldj....’

Reinder haw dat gezèkde van ziene papa begrepe. Ichzelf waar wirkelik geïnteresseird in de sjtreek, die gezaengend sjeen en sjoon waar. En zo ware vader en zoon et euver 't volgende eins

[p. 92]

gewore: Reinder sjreef alzo, noe èns aan deze en dan aan dae van eine van zien nònke en tantes, dat hae dae en daen daag mit eine vrundj, eine vraeme, zou kòmme, òm dem get van et landj te laote zeen: en of et hun gelaege koum es ze dan same veur et middig-aete bie hun bleve. Dat gòng dao zo mer gans gemuidelik toe. Papa, de kolonnel, sjreef dan zelf auch e' paar weurd bie dae breif, en op den aangegaeve daag trokke veer twee d'rop oet, mit wanjelsjtekke gewaopend, es 't neudig waar e' sjtök mit den trein, e' sjtök mit ein of anger bös, en e' sjtevig sjtök te vout; en òngerwiel keke veer òs aan waat veer zo al lènks en rechs te zeen krege: wo veer koume woorte veer, nao den aard van de luuj, dan èns op eine groten haof en dan èns op e' deftig guitje, vrundjelik en waalgemeind òntvange. 't Waar köstelik zomerwaer. Neit euveral louge de gruin heuvele van 't landj in dezelfde aw gerösheid van vruiger tied te sjlòmmere, achter de ummer bewaegelikke kannedaas in wei en baenje, wo kènjer van et dörp op hun vee pasde en de koutelebout sjlougen in et bluiend graas: veer koume door dörper die wie sjtedjes gewoorde ware, in de sjatte van de sjwarte berg van esjele en aafval, Toeter gries sjlakke, wo de Miene mit hun bedrief en hun ruirigheid et òmliggende e' gans anger oetzeen gegaeven hawwe, en alles noe wieër nog mer mee deine moos veur de industrie en, in plaatsj van et boerebedrief van vruiger daag, noe 't geratel van wages en masjienerieë de luuj gein ras mee leit.

En zo koume veer dan auch eine gouwe keer, muig geloupe, mer kòntent en blie, in 't gezich van e' saort van kasteelke, wovan den tore òs al oet de wiedte gewènk haw. Al de lenjerieë, die d'ròm haer louge, heurde daobie. Es 't Mienbedrief zich nao deze kantj gòng oetbreië, zag Reinder, zou ziene nònk de ganse zaak natuurlik gaer dao-aan verkoupe òm 't kwiet te zeen; mer veurluipig mooste ze nog wachte, bès et gans gedouns aan zie’ maximum van waerde gekòmme waar. Geine boer dae 'm dat zou kònnen aaf-

[p. 93]

koupe veur eine zoon dae trouwe gòng. Gein dènken aan! En zo moos mer sjtil gewach waere, pès de Mien et höbbe wol en koupe moos. En òngertösje mooste nònk en tant, of ze dan al ‘baron’ ware, zich door alles haersjlaon en zelf wie boere sjlave. De Mien wacht òngerwiel den daag aaf, dat ze 't neit langer kònnen oethawte: dan is veur die den tied gekòmmen òm toe te sjlaon, zag Reinder.

Veer woorte door ein aw maad bènnegelaote in eine grote zaal, wo 't noe presies neit erg feestelik oetzoug. Waal sjtuil mit pluusj euvertrokke, en sjwaor floere gardiene veur de deipe vinsternisje. Mer et rook nog al duf, wie nao voch, esof die roete neit dèks mee aope-gònge. Et boekèt bloume, dat in ein vaas oppe taofel prònkde, waar versjlak. Eine fits sjtòng geleund taenge de klokkekas, waovan de klok neit gòng. De deur van eine grote porseleinkas waar hauf aope, al hèi die oet et lood gehange. 't Moos lang geleeë zeen dat hie nog ges ontvange ware. Ich keek Reinder vraogend aan.

Veer hawwe òs neirgezat en wachden einen tied lank. Doe koum, opgewèk en vrundjelik lachend, de Tant bènne. ‘Wilkòm’, zag ze. ‘Dao höbt geer noe toch wirkelik gouwd bie gedaon’. En ze peunde Reinder. ‘Es geer et noe mer numme wilt wie et hie is’, zag ze taenge mich, en ze vaegde mit de handj langs de grote sjolk dae ze droug - eine wirkmanssjolk. ‘Ich zal 'm mer neit aafdoon’, lachde ze; ‘geer mòt weite, ich zout sjus de kui te mèlke in de sjtal. Veer höbbe nemmelik gei' personeel, althans neit genòg. Miene man, de ‘baron’ (en ze lachde weier wie ze dat zag) is mit eine wage hout nao de sjtase. Of er veur de middig trök zal zeen, weit ich neit. Mer in eder geval blift geer mit òs aete, mit Bonne-mama, die bie òs inwoont’, expleseirde ze mich. ‘Oos kènjer höb' veer op kossjool en pensionaat mòtte doon, omdat ze hie te wied van alles aaf zeen. En dat waar auch nog in

[p. 94]

anger opzichte veiliger. Geer versjtaot waal, in de tieë die veer hie allewiel belaeve, wurd dat 'e gekompleseird probleem. Dao löp zo vööl vraemd volk langs de waeg’.

Veer begrepe. ‘Ein zaak’, zag ze, en keek daobie weier gans ernstig, ‘geer mòt mich noe aangaons nog aan mie werk laote; mer òngerwiel kònt geer Bonne-mama get gezèlsjap gaon hawte in hören tore! Doe, Reinder, wits de waeg jao nog waal daohaer, de kamer baoven-in’.

En zo gònge veer op bezuik in den tore van et guitje.

‘Bènne’. Reinder doug de deur aope. Hae gòng veur. Ich zoug euver zien sjouwer haer, dat de kamer klein waar. Oet eine gebeeldhouwde zaedel sjtòng de figuur op van ein aw dame, sjmaal van sjouwer en sjneewit van haor; ze waar groot van sjtök en gans in 't wit gekleid: floerechtig wölle gouwd, mit blawwe satien òm de polse en gans ònger-langs. ‘Dat deit mich plezeier,’ zag ze, en koum lachentaere nao òs toe, mit oetgesjtaoke handj. De sjleip van höör kleid roesjde achter höör aan.

‘Zèt uch’, zag ze. ‘Of nei, eesj nog eire ougeblikske, pès ich richtig veur uch plaatsj gemaak höb’. En ze begoos bòntje lappe en duik weg te numme, wo die euver sjtuil, töfelkes en kesjkes, haergesjpreid louge. En wie veer òs zatte, zag ze taenge mich, nog mit ein douk in de handj: ‘Geer zult dat hie bie mich eire vraem menage vènje.’

‘Geer woont hie waal zeer sjilderechtig’, zag ich, e' bitje verlaege, en keek door de wied aope vinster nao boete.

‘Nei’, zag ze, ‘geer mòt òmhoog kieke’, en wees nao de plafòng. Ich keek òmhoog, en dao woort alles mich dudelik. Van de houte belk, de traeme die 'm drouge, hònge, door de ganse kamer haer, veirkentjetige houte plenkskes aaf, aan fien kèttingskes; en baoven eder plenkske zout e' vogelnisjke aan de balk geklaend: loeter sjwerbelkes, die dao hun nisjke geboewd hawwe. Daoveur haw-

[p. 95]

wen al die lappen en duik euver de muibele gelaege, zolang de bewoonster allein waar in höör kamer. En noe bemirkde ich auch in de grote vinster ein roet die aope blieve koos, es de ganse vinster gesjlaote waar.

‘Vèndj geer dat vraem?’ vraogde ze mich mit e' lechske zo leif, dat ich höör daobie waal òm den hals hèi kònne valle.

Reinder en ich keken òs de ougen oet. Sjwarbele vloge door de vinster bènne, sjwènkde door de kamer ròndj, zatte zich oppe plenkskes en doekden in de nèster weg, wo hun jònge ze piepend wachde. Ze gouve klaorbliekelik niks òm òs, die nao hun keke. Ze kummerde zich neit òm de bewaeging in de kamer, wo veer zouten en wauwelde. Ze laefde daobaove, taenge de plafòng aan, tösje balk aan balk mit de hangende plenkskes, hun eige blie en bedrievig laeve, esof dao ònger hun gein minsje besjtònge en hie, bènne de torekamer van de sjtil-deftige ‘douairière’, de welt hun eige waar. Hie ware ze veilig en vrie. En de aw barones mit de sjneewitte haore, vertèlde, terwiel höör ouge mit aandechtige verleifdheid en getoemel van höör mitbewonesj volgde: ‘Zeet geer, zo versjliet ich hie noe de leste daag van mien awd laeve, gans veur mich allein en toch daoveur neit einzaam; röstig en kòntent, mit al mien soeveniers òm mich haer, mien veugel en mien bloume, die mich gezèlsjap hawte. Eder jaor kòmme ze nao mich trök. Ich weit dan allein neit of et weier dezelfde zeen van et veurig jaor, of dat et mesjien waal de jònge zeen, die hie gebaore woorte. Mer dao geit et mich jao neit òm, es de aw nester mer op nuuts bewoond waerde en ich dan hun gezèlsjap höb, pès et naojaor wurd. Dat is dan zeker e' tristig ougeblik. Op èns waere ze allemaol ònröstig, fladdere wildj en besjeftigd òm den tore haer, giere en sjreven esof ze auch nog angere nao zich toe reipe. En geer kònt dènke wie mich dat tristig maak. Dat doert dan zo einen daag of drie, en op èns, eine mörge vruig, zeen ze weg. Veur gouwd verdwene. Dan geit de vinster toe. Ich houf dan op niks

[p. 96]

mee te wachte. Nemes van hun is achtergebleve. En zo begint daomit veur mich de lange wèntjer, in sjtilte en einzaamheid. Van hiebaove kiek ich euver de veljer haer, die lankzaam laeg waerde. De gael blaar wènje weg oet de kannedasse en valle oppe gròndj òm völlig te vergaan. Mit weemoud kiek ich euver de busj en de heuvelen in de wiedte, wo de wolke zich duuster bie-ein pakke en mien kameröödjes hun waeg gevònjen höbbe nao et Zuuje. Nog eine maondj of twee, vol wèndj en raengen en tristigheid, en dao vilt dan den eesjte sjnee.’

Ich moos onwillekeurig nao höör sjneewit haor kieke: wie awd die sumpatieke dame waal zeen koos? Mer ze haw nog gaar niks van ein versjlete, oetgelaefde vrouw. Höör ouge ware nog vol leich en klöörte, höör wange nog glaad en frisj.

‘Dat is de druifbeid van de wèntjer’, mediteirde ze wieër, wie veur zich zelf, ‘dat me dan zo sjrikkelik kan verlange nao et vruigjaor; en natuurlik kump daomit bie awwer luuj ummer de gedachte op: ich zal et volgend sezoen mesjins neit mee belaeve. En òngedöldig kiek ich nao et Zuujen oet, wo ze weier vandan mòtte kòmme, mien sjwerbelkes, mien kameröödjes veur de zomertied.

‘Ummer doert et lang, en vööls te lang nao miene zin. Mer op ene keer, en dat geweunlik taenge den aovend, wurd aan de vinsterroet getik. Mit hun bekske tikke ze taenge de roet. Dao zeen ze! Dat waar et teike! De eesjte zeen bie mich trök-gekòmme! Ich riet de vinster aope. En 't eesjte köppelke kump nao bènne gevlaoge en doek op nuuts in 't nisjke van vruiger. Dan bèn ich waal zo blie dat ich daen aovend neit in sjlaop kan kòmme. De klein roet geit noe neit mee toe. En de volgende daag kump, ein veur ein, de ganse res, pès alle nèster weier vol zeen. Dat is dan wie e' nuujt laeven òm mich haer. En auch in michzelf wurd get wakker, waat de ganse wèntjer dao gesjlaope haet: e' nuujt laeve. Versjtaot geer mich? Of zeet geer nog te jònk òm dat te begriepe,

[p. 97]

wie eine minsj gelökkig laeve kan mit allein mer de Natoer?’ Ich koos höör allein mer, mit de kop wènkend, geliek gaeve.

‘En daomit’, zag ze, ‘is dan auch de zomer weier veur mich begoos. Ze höbbe mich et vruigjaor gebrach. Ze zeen gekòmme wie ein veursjpelling van nog e' jaor van blui, van bliedsjap en riepte. En 't gans sezoen laef ich wieër mit mien sjwerbelkes, en num ich deil aan 't laeve van de nester baove mich, wo dan al gaw de eikes gelag en oetgebruid waerde, en de kleintjes beginne te laeven en te piepe, - de jònge die et volgend jaor hie auch weier hun nisjkes zullen opzuike, nao eine lange wèntjer van verlange en van sjwiege, van sjtilte en dèks van sjtòrm’.

Veer wòste wirkelik neit waat te zègge. Alles waat die sjoon, aw vrouw in 't wit dao vertèld haw, waar wie e' vertelselke oet eine lang verbieën tied: get ònwirkeliks in deez welt van bedrief en lawèit en sjpiktakel, esof hiebaove, in deze veirkentjetige kasteeltore, den tied zelf sjtil waar blieve sjtaon, van dat Sjneewitje nog laefde en Daore-Reuske sjleip achter de döre-hèk. Veer kooste allein mer in sjtilte nao de sjwarbele kieke, die in en oet vloge. Doe sjtòng de douarière op oet höre zaedelsjtoul. ‘Ich höb de bel gebeurd veur oos middig-aete’. En 't waar esof veer wakker woorten oet einen droum, wie de baròn, dae òngertösje trök gekòmme waar, nog besjwèt en in de humsmoewe, lachend zag: ‘Kènjer leif, gouwd aeten en drènke hiltj lief en zeel bie-ein. Laot et uch sjmake: geer zult waal hònger höbbe, reizigesj!’