Novellen

[p. 17]

Freule Margarethe

[p. 19]

Ich kènde et hoes van jaore trök. Zelf haw ich dao doe e' paar maondj vakansie gehawte. Gei kasteel sjus, mer e' groot, deftig landjhoes, awd en gries, mit neit al te klein vinstere, drie rieë òngerein, besjöt door ein breid euverhangende, leië taak, mit sjouë wie klein teures. 't Loug gans tösje sjwaor, gruin buim, loufbuim en auch denne. Op zie, dao naeve 't hoes zelf, de grote boerderie, mit park en haof, en wieër nog weier bòsj en fruitwei. Ein sjtil drievende baek leip langs den eine kantj derlangs; nao de anger zie oet zoug me, euver 't gruin en gael van de riepende veljer haer, de Witte Berg in de wiedte, zo genuimp omdat de sjnee van de wèntjer dao ummer lang bleef ligge.

Et hoes haw in de loup van de jaore al mennige verangering mitgemaak. Wie de baron, de leste eigenaer, gepensioneird generaal en widman, dao gesjtòrve waar, haw zien enzige dochter, de freule, nao geine familieraod wille loestere, om et sjoon, groot gout te verkoupe. ‘Ich kan nirges angesj laeve es hie’, haw ze gezag; ‘ich wil et hoes neit kwiet zeen en zal mich wieër waal door er laeve haersjlaon’. De freule waar mans genòg om dat te probeire. Ze haw gesjtudeird en haw aktes gehaold in de vraem tale. Mit höör veertig jaor nog lang neit awd, waar ze dan auch nog bès in sjtaot om les te gaeve en ein sjool te dirigeire. En zo maakde ze van 't kasteel - wie de luuj 't nuimde - e maedjespensionaat, klein,

[p. 20]

intiem en zeer vriegeistig. Ze trok dao e' paar leerkrachte van boete tot zich, eine meziek- en eine zjimnasmeister, ein flinke, sjtevige kaokvrouw die höör vak versjtòng. Zelf haw ze op grote vout reklame gemaak bie al höör vrunj en de kènnisse van de familie. En ze haw sukses mit höör òngernumming. Es höör pensionaere wegware, nao hoes op vakansie, en 't hoes angesj laeg gesjtange hèi, noum ze zich betalende logees en hòlj ‘pension’ veur vrunj en kènnisse.

Zo haw ze neit allein de kop baove water weite te hawte; ze sjpeelde zo auch nog ummer de eesjte fiool in höör awd gedouns. En zo haw ich dus de freule Margarethe lere kènne.

Wie miene vertroewde vrundj Paul mich noe vroug of ich sòms neit e' röstig verblief veur 'm wòs, in ein gezònj òmgaeving, veur e' paar maondj, òm, nao ein sjwaor krenkde, dao weier op dreef te kòmme, gauf ich 'm, zònger bedènke, et adres van Margarethe; en op mien bezònjer aanbevaeling noum ze miene kameraod dan auch gaer en bereidwillig op, veur de vakansie-maonje die veur de deur sjtònge.

Et hoes waar òngeveer vol wie er aankoum. Paul sjreef mich kort daonao, en lank en breid wie dat zien gewèndte waar, euver alles van zien nuuj òmgaeving die 'm beveil, en euver de freule die hae sumpatiek vònj. E paar awwer luuj, dames en here, waren auch nog dao, ein rieke familie mit kènjer en gouvernante, mer auch jònk völkske, awd-leerlinge, eine Russisje sjtudent. Die ammeseirde zich dao zo gouwd es muigelik, sjpeelde tennis en wanjelde waat ze kooste, plònsjden in de baek van 't kasteel en maakde de umgaeving onveilig, wie jònk volk dat noe eimaol gewènd is te doon. Mer de gouvernante, die nog piepjònk en löstig waar, aevel ernstig nao de kènjer kieke moos, verfaelde zich den dèksten tied, es ze neit mit de angere mit koos doon en oetgelaote door de veljer loupe. Wie Paul zich veurluipig dao noe auch röstig hawte moos - patiënt aan de baeter handj - klampde 't mònter maedje

[p. 21]

zich aan 'm vas es vertreuster en ‘bondgenoot’. Hèië ze same neit èns e' feeske op touw kònne zètte? Cabaret of ein revue in 't klein, veurdrachte of ein gekostumeirde opvuiring, ein danspartie? Woveur dan waal neit? Dat kooste ze zeker in-ein sjoestere. Mer dan moos dao toch waal ein aanleijing toe zeen, òm mit zo get zo op èns veur den daag te kòmme.... Mer auch dát koos gevònje waerde. Me koos einvoudig doon esof 't freule Margarethe höre gebaortedaag waar. Ze zou zich dat jao waal laoten aanleune. Paul zou 't höör veursjlaon.

De freule lachde en zag: ‘Veuroet dan mer!’

En dao gòng et sjpeelken aan de gank. 't Gans jònk volk deig mit. De awwer luuj wachde in sjpanning aaf, waat dao oetgebruid zou waerde. Meziek woort ingesjtudeird, gedichte gefisternöld, fantastisje kostuums òntwòrpe. Maedjes trokke bòksen aan, en Paul zelf zou es maedje fungeire, mit bloumen in et haor. Et zou ei' groot gekostumeird aovesfees waerde, òm de freule haer, die gans mònter daobie woort en belaofde te trakteire.

't Woort dan auch e' groot fees, mit vööl sukses. Wirkelik get nuuts in 't awd hoes. Meziek, bloume, punch en taart. Me haw Margarethe, angesj nog al sjtreng en sjtief, in tieë niet mee zo löstig gezeen. De awwere ònger de ges - de jòng luuj heisjde ze ‘de awdheid’ - keken op en grinsjelde.

‘Veer meuste mee zo get doon’, haw Paul vol euvertuging gezag. ‘Es uch dat ten minste leif kan zeen. 't Hoes leent zich sjus daotoe’.

‘Es geer de zaak dan mer organiseire wilt’, lachde Margarethe. En dao begoos de kirmes eesj veur gouwd. Get wie eine nuje wèndj koum door 't hoes gevare en maakde 't bòntj en blie. Gein vare bleve mee laeg dao sjtaon. Ze ouwte noe van prechtig gedèkde taofele. Sjoon servieze koume veur den daag. Paul leit de piano zènge dat 't sjalde. Kes, die pès dan toe nog emmer gesjlaote ware gebleve, gòngen aope, en daomit koume kosbaar an-

[p. 22]

tieke zakes oppe proppe, kump en kanne. Fruit lachde einen aan van kompotiees van zilver en kristal. En de awwer ges, de habituees, keke zich ònger-ein aan en sjudde de waerdige, gries köp.

‘Veer keuste jao auch oetsjtepkes make, veer jòng luuj, es freule Margarethe mit òs zou wille gaon; en dan keus me piknikken in de bòsj en boete kampeire!’

En Margarethe leit, kòntent genòg, veur de proviand zörge. Mònter gòng ze mit de mònter bende de waeg op en 't landj in. Zo bezuikde ze same kastele in de naobersjap, leite zich neier in 't graas ònger de buim, wo ze owte en feesde, òm muig mer voldaon taenge den aovend trök te kòmme. En Paul leip lachentaere ròndj, mit ummer weier nuuj fantazieë in zienen dulle kop.

‘Oos laeve hie gevilt dich waal, zou ich meine’, zag Margarethe taenge Paul, dae ze zo langzaam aan ‘doe’ waar gaon nuime.

‘Dat zou ich meine’ haw er, eerlik mit begeistering, geroupe. ‘Eur hoes, freule, is e' paradies!’

En de awwer luuj begooste de köp te sjöddele en zich ònger-ein aan te kieke.

Margarethe haw wie langer wie mee get vrieën tied. Ze koos zich gans laote gaon in alle gerösheid saer noe höör meis vertroewde vrundin bie höör waar, die eder jaor es oethulp in de vakans bie höör koum wonen, en dan zo hie en dao et neudige beredderde. In de eesjte daag haw ze zich Paul ens gouwd aangekeke, en hae misveil höör neit. Auch wirkde ze 't jònk völkske gaer in de handj, wie ze mer koos. Ze voolt zelf zeker waal wie hie get aan 't verangere waar.

‘Eine leive, gouwe jòng, tunks mich’, haw ze taenge Margarethe gezag.

‘Eine sjat’, haw Margarethe zich laoten ontvalle.

‘Mer daoveur houf me toch ziene kop neit te verleize’, dach de anger in alle sjtilte; en sjwiegend zoug ze zich et sjpeelke aan.

Paul zelf sjtraolde van gezòndjheid en van laevesmoud. In langen

[p. 23]

tied haw er zich neit mee zo jònk gevònje. Hae lachde mit de maedjes, die om 'm haer fladderde wie peepele, sjaterde mit de jònge Rus, dae noe gei' kniesoor mee waar, vertelde grappen aan de ‘awdheid’, die 'm gaer in hun gezèlsjap zouge komme, en deig ederein plezeier wie er mer koos. Van ederein haw er 't hart gesjtaole.

Et lachend kirmeslaeve in 't awd, gries hoes bleef doere. 't Waar al mer fees en joechhei. Me dach dan auch aan gein hòmmelwaere. Pès dao op èns, wie eine bliksemsjlaag kan vallen oet eine klaoren hemel, alles oet waar mit freule Margarethe. Höör gezich betrok, höre mòndj waar wie toegeknepe, ze keek nemes aan en zout aan taofel wie e' sjteine beeld. Paul, dae taenge höör euver zout wie ummer, kreeg gei' woord. Zo waar 't sjmörges begoos, zo doerde 't daen daag. Me zoug höör nurges. De volgenden daag etzelfde. Waar ze neit gouwd? Haw höör get gesjtaoke? Waar irges get gezag, waat höör neit aansjtòng? Paul?

Paul waar höör wie lòch gewoorde. Ze zoug 'm neit ens mee. Hae besjtòng niet mee veur höör. Ze waar op èns weier wie vruiger, aafgetrokke, in zich gesjlaote, zònger aandeil te numme in alles waat òmgòng òm höör haer. Kristal en zilver verdwenen in de kes, die gesjlaote woorde; de sjleutele verdwenen auch. De jòng luuj begooste te sjwiege, de awwere trokke de sjouweren op. Mit de gezèlligheid, die eine keesjentied gedoerd haw, sjeen et oet en veur gouwd.

Waat waar gebeurd? Nemes wòs get. Mer ein zaak waar ederein dudelik: Paul, den ‘entraineur’, waar in òngenade gevalle. Waat haw dat te beteikene?

't Bleef doere, ein waek lank, zònger dat get in de freule verangerde, zònger dat ze weier ein anger gezich opzat. Doe woort 't Paul te mechtig. ‘Dat hawt ich neit oet’, zag er duuster en vertwiefeld. ‘Waat kan ich höör misdaon höbbe?’ En wie alles noe nog e' paar daag bleef wie et waar, wachde hae höör nao 't mid-

[p. 24]

dig-aete op veur höör kanteurke en zag: ‘Ich dènk te vertrekke, freule. 't Kan uch allich gereive, dat ich mien plaatsj hie euverlaot aan einen angere gas, dae uch aangenaemer zeen kan es ich’. ‘Wie 't geer wilt’. Höör sjtöm waar vraem en koum van wieds aaf, höör luppe trilde wie ze dat zag. Ze waar bleik gewoorde.

‘Maag ich uch vraogen òm mien raekening?’ Daomit gòng ze höör kanteurke in.

Aevel Paul gòng regelrech nao höör vrundin, en vraogde höör in allen einvoud en eerlikheid, waat er van dit alles haw te dènke: enen oetbinjel veur deez onbegriepelike maneier van doon van de freule, nao al die daag, die dan toch zo plezeierig verloupe ware veur ederein. ‘Waat höb ich höör in de waeg gelag?’

Deez vrundin waar wirkelik e' leif, gouwd minsj, mit et hart van ein moder. Ze haw e' laeve van zörg en kòmmer achter zich, en kènde luuj en welt. De ouge wo ze Paul mit aankeek, zagten 'm genòg, dat hae höör vertroewe koos. En dao waar druifheid in höör ouge. ‘Paul’, zag ze, ‘wits doe wirkelik neit....?’

‘Zou ich dan toch get misdaon höbbe?’

‘Loester’, zag ze. ‘Ich wil jao aannumme, en geluif auch, en kan begriepe, das doe niks kaods bedoeld höbs mit etgein das doe zou's gezag höbbe, wie et heisj, taenge de jònge Rus hie, dae dat weier wieër verteld haet.’

‘Ich gezag zou höbbe?’

‘Sjus: van 't hoes hie: das doe dit ein hoes vinjs òm dao eine roman euver te sjrieve’.

‘En dat is dan de rae, woveur dat ich vestrekke mòt?’

‘Margarethe haet dat op höör fatsoen getrokke’.

‘Mer dat is dan toch de reinste onneuzelheid’, reip Paul. ‘En dat is 't dus?’

Ze bedach zich. ‘Mer dit neit allein’. En op èns kreeg Paul daobie e' bang gevuil euver zich. De vrundin keek zo druif, zo ernstig hööm in de ouge.

[p. 25]

‘Höbs doe dich dan wirkelik nirges raekensjap van gegaeve? Doe höbs hie dan toch laeve en bliedsjap en zònnesjien gebrach in dit duuster hoes, en dit is veur Margarethe gewoorde wie e' nuuj vruigjaor, e' wakker-waerde’.

‘Mer daoveur haet ze mich dan toch dank geweite!’

‘Ocherm, jao, en vööl mee es dat, - es allein mer dank.’

Paul versjtòng neit. Deip keek ze in zien troewherzige ouge. ‘Doe bès dan toch gei' kèndj mee, Paul. Of höbs doe zo wenig minsjekènnis, das doe....’ verwònjerde zie zich. ‘Versjteis doe mich neit?’

Dao sjloug Paul zich mit de handj veur ziene kop. ‘Nei toch’, reip er. ‘Mer dat kan dan toch neit! Veer weite dan toch allemaol wie awd de freule is!’

‘Auch Margarethe is ein vrouw’, zag ze vol mitlieë, en keek veur zich oet, zònger 'm aan te kieke. ‘Mer noe is 't gouwd das doe weggeis.’

Taenge den aovend veil de deur van 't hoes veur gouwd achter 'm toe. De vrundin gouf 'm oetgelei. De wage mit zie' gepek sjtòng veur 't hoes, wovan al de vinstere gesjlaote ware. Awd en gries trok 't hoes zich trök achter de buim, die, groot en duuster, ròndtjelòm hunne sjeem euver 't landj lagte. En van de wagen oet keek Paul, sjtil en tristig, nog lang in de wiedte, wo de Witte Berg zich zeen leit, graw en graemig, wie ein dreigend opgesjtaoke voes.