Novellen

[p. 7]

Broeder Balderik

[p. 9]

Wie zich dat noe sjus haet toegedrage, weit ichzelf auch waal neit zo presies; mer ich kan in alle geval vertèlle, wie ich dènk dat et gewaes is. Geer mòt essebleif in et oug hawte, dat zich dit haet veurgedaon in e' landj dat aeve wied van òs aaflik, es et lang geleeën is dat de betreffende zaak zich haet aafgesjpeeld. En nog kòmme dat saort zakes auch waal neit mee zo huipig veur in de welt van allewiel! Mer, kort en gouwd, wie dat dan auch al zeen maag, ich begin, - es geer wilt laezen of loestere.

Oze Balderik dan is gans gewès e' dörpsjungske gewaes van zeer ermelike luuj, in einen tied dat nog nemes aan gazette dach, en buiker allein mer in de henj koume van geisselikken en geleerde. Wie de kènjer destieds de kristeleer ingepomp krege, dao kònne veer òs noe gein veursjtelling mee van make. Ze zullen auch doe waal zo dit en dat geweiten höbbe, mer dan leifs van höre zègge: dat zal zeker niks bezònjesj gewaes zeen. Balderikske moos dus al gaw veer de kos helpe zörge en, nog es klei kaelke, pasde hae op kui en geite en sjööp. Op zienen tied koos hae in et veldj auch de ploug trèkke, sjouve bènje en mès sjpreië. Of 'm dat noe zo erg hèi aangesjtange, zulle veer mer in et midde laote. Wie dan auch: wie dao op ene vieze keer einen tròp Ziguinesj of komediante verbie trok, reizend kirmesvolk dat allich get wilj

[p. 10]

beester mitsjleipde, zègge veer eine baer dae dansde, of eine gedresseirden aap, haet oos jungske zich neit lang bedach en is hae mit die vraem kirmèsklantje mitgeloupe en verdwenen oet zie' dörp veur gouwd. Die höbben 'm dan waal get biegebrach van hun kunstemaekerie en gocheltoere, en zo is hae oppen doer dan auch zelf eine kirmesklantj gewore.

Balderik, dae eine gouwe jòng waar, is vas en zeker auch in et vervolg eine brave kael gebleve. Hae hèi gei deir kaod gedaon, en zeker auch geine minsj get in de waeg gelag. Dao zout aevel geine kop op om eine geleerde te waerde. Hae waar eine sumpele sòkses, kontent mit et bitsjke waar hae wòs. Hae meinde et gouwd, en dat waar alles. Koos hae noe al neit tot de sjlumme geraekend waerde, daoveur waar hae aevel auch sjus weier geinen idioot. Zou ich 'm eine zökkezuimer heisje, dan zoudt geer dat mesjins toch gaon dènke. Laot ich daoveur zègge dat er einen ‘Hannes’ waar, eine ‘Zebedeus’ genuimp koos waerde. Of auch: hae waar e' bitje eine leiven ònneuzelaer.

Mer in dit saort van luuj kan ein hart en ein zeel sjtaeke, wo me zo van boeten-aaf geine kiek op haet, en die einen erg verwònjere kònne, ònverwachs.

Dao op èns dan noe sjtòng de welt weier ene keer in brandj. Krijg waar oetgebraoke. Trompötte blouze, tròmme ròffelde. Balderik sjpitsde zien ore en dach: dat is aevel dao ein anger laeve es hie in die benawde kirmestent, en te hokke tösjen einen dansende baer en eine gedresseirden aap. En op eine gouwe mörge waar hae auch weier geblaoze en leip hae euver nao de saldaote. Mer dat waar mich noe auch al zo get! Auch dao geveil et 'm neit erg. Er waar dao lang neit zo wie hae zich dat gedach haw. En wie et vechte gouwd en waal verbie waar, koum hae nao zie' dörp trök, muig van al dat sjpiktakel en gedouns, erm wie ein kirkemoes, en danig mismuidig òmdat hae neit wòs waar aanvange. Ich höb al lang genòg van de grote welt, zag hae zich, en

[p. 11]

höb miene boek vol van al die ònroe en al die plaogerie. En auch bèn ich, zo lankzaam aan, al einen daag awwer gewoorde. Woveur zou ich mer neit nao e' klooster gaon? Ich bèn geine sjlechte minsj, ich höb mich nooit emes tot vieand gemaak, ich höb gein sjlechtigheid bedreve en bèn in den oorlog gegange mit miene rozekrans òm mienen hals. Ich vènj dat ich et keus probeire. Ich kan mich dao nog waal verdeinstelik make, zou ich meine.

Zo gezag, zo gedaon. Mer dao zag Pater Prior: ‘Es doe nog Latien keus lere! En dat geluif ich noe sjus neit, jòng!’

‘Nei’, meinde Balderik, ‘dao höb ich geine kop veur op, en op miene laeftied zou ich dat zeker neit mee vaerdig brènge. Wilt geer mich aevel Broeder laote waerde, dan kan ich ònger et vee van 't klooster gaon, in eur sjtel wirke, in den haof en oppen akker. Dao is hie toch zeker altied werk, wo ich veer douge kan. Al is dat dan nog zo ònneuzel of auch zo voel....’

De Prior dach nao en keek den ermen hals e' tiedje sjwiegend aan.

‘Mit de gehoorzaamheid zal ich zeker gein muite höbbe’, zag Balderik mit euvertuging, ‘en taenge werk zeen ich neit op. En vaat ich in mie' laeven ooit te doon gehad höb, dat höb ich ummer auch gedaon zo gouwd es ich mer koos.’

Balderik bleef. Ze hòljen 'm in et klooster. Zo eine bedaarde, sjtillen awdgedeinde waar, es wirkaezel, zeker neit zo duur es ene geweune knech. Ze trokken 'm ein versjlete pie aan. Ziene baard koos hae vrie laote wasse. Auch leite ze 'm ziene naam Balderik hawte, al sjtòng dae sjus neit in de klooster-kalender: mer òmdat dae zo gouwd bie zie' sumpel waeze pasde, haw de Prior gezag. En zo waar de nuje Broeder noe dan weier boeten in de lòch en trök bie et veldjgereidsjap, bie haof en sjtalling, bie de kui, bie sjaop en geit.

Balderik waar kontent en doug waat 'r koos. Hae wirkde veur

[p. 12]

twee. Hae sjlaafde en draafde dat 'm de sjweit van de kop leip. Hae gouf zich gein roe, en doug zelfs mee es van 'm gevraog woort. Mer es de Patesj dan 's aoves nao hun kapel gònge, om dao hun gebaed te doon, bleef Balderik neit lang daobie mit zien gedachte. Hae veil in sjlaop. Es ze naeven 'm dat mirkde, kreeg hae van lènks eine sjteut in de rubbe, of van rechs eine sjtamp taenge zien bein. ‘Geer höbt geliek’, zag hae dan gans besjaemd, ‘ich gedraag mich sjlech. Ich kan mien gedachte neit bie eur Latien hawte. Mer 't is de lòch, de boetelòch die mich dat aandeit, en auch et werk, òmdat ich mich duchtig aafgejakkerd höb. Ich bèn noe eimaol eine wirkaezel en geine geleerde minsj.’

Mer dèks auch dach 'r in zien eige: ‘Es et Levruike mer neit kaod op mich is, dat ich zo angesj bèn es angere. Ich kan dao niks aan doon. Ich kan nog waal “ora pro nobis” bròmme, mer dat is dan auch alles. En dat is neit genòg, mòt ich zelf zègge. Weur ich mer neit zo eine veeboer; ich bèn einen aezelskop.’

En dao kreeg hae, zo mer op èns, ein idee. Dat gòng wie e' leich veur 'm op. Hae lachde in zie' vuuske. ‘Waat ein ingaeving!’

Auch lelt hae dao gei' graas euver wasse. Zo gaw wie hae koos, gang hae d'rop-oet: nao de kizzelkoel. Dao zuikde hae zich e' paar sjoon sjtein bie-ein, neit te groot en neit te klein, en sjtouk zich die in de tesj. En hae zag nemes niks.

Noe mòt geer heure waar gebeurde:

Broeder Balderik gòng daen aovend, in plaatsj van te gaon sjlaope, nao de kapel trök, mit zien sjtènkes, tot bie et beeld van de Modergaods, die dao sjtòng mit et Kindje oppen erm. Dao zag hae: ‘Levruike, Geer wit auch waal dat ich eine niksnötter bèn; nier vergaet dat, essebleif, veur ein ougeblikske en zègt mich eerlik of Geer uch, in eur einzaamheid, hie neit get verfaelt? En eur Kindje? Mesjins keus ich toch waal get veur uch doop en uch get ameseire. Ich höb nog waal get euvergehawte van mien vrui-

[p. 13]

ger henjigheid, wie ich eine kunstemaeker waar. Zou eur Kindje dao gei' plezeir aan höbbe?’ En Balderik haolde zien sjtein veur den daag en leit ze et Kindje kieke. En dat wènkde werechtig van ‘jao’.

En dao sjteit Broeder Balderik al op ei' bein en sjmit zien sjtènkes in de heugte; en terwiel zien ein handj ze wurp, vink de anger ze op, et eint nao et anger, en ummer weier op nuuts. En dat gòng zo ròndj en ròndj en bleef ròndjgaon, wie e' meuleke. Wie hae, nao 'n tiedje, get kramp in de kute kreeg, verangerde hae van posisie en sjtòng hae op et anger bein. Einen dansmeister hèi 'm dat neit verbaeterd, en nemes hèi et 'm naogedaon. En de sjtein vlogen en vlogen, of et bòntje veugelkes ware. Ze vlogen ummertoe wie in eine cirkel ròndj.... Dao begoos et Kindje te kreeë van plezeier, en auch de Modergaods moos lache.

Mer dao gebeurde doe aevel auch nog get angesj. Dao koum Pater Prior de kapel in. Dae moos waal get gebeurd höbbe van die löstigheid en van die vraemde sjteurnis in de nach. Hae leit baw eine sjreef, wie hae zoug waat dao te doon waar. ‘Sit nomen Domini benedictum!’ reip er, wie boete zich zelf. ‘Quid hoc sibi vult? Waat zulle veer dan noe hie belaeve?’

Einen ougeblik sjtòng Broeder Balderik gans verbawwereird. Mer doe zag hae dan toch auch, onneuzel weg: ‘Ich höb permissie van de Modergaods, Pater Prior’.

Pater Prior veil de mònjd wied aope. ‘Waat zaes-te?’ En wie Balderik dao, zo zeker van zien zaak, 'm aankeek, en mit de kop wènkde, sjeen hae op èns toch e' bitje van zie' sjtök gebrach.

‘En et Kindje haet plezeier aan mien kunstemaekerie’, expleseirde Balderik. ‘Et sjtòng zich hie zo danig te verfaele!’

De Prior keek op nao et beeld, zo gans ter loups mer. ‘God sjtank mich bie!’ reip 'r, versjlagen en gans oet zien huske. Waat zuut hae?

[p. 14]

Et Modergaodsbeeld wènkde mit de kop, esof et wilde zègge, dat et zo gouwd waar, en Balderik geliek haw. En Balderik lachde sjtil veur zich haer.

Noe waar de Prior eine versjtendige minsj. Gans vrundjelik zag hae taenge Balderik, dat er noe mer nao bèd moos gaon - et waar jao laat gewoorde - en dat hae mörge in den daag waal mit 'm sjpraeke zou. En Balderik zag et Levruike en et Kindje godde-nach en gòng gehoorzaam nao zien cel.

Aevel de Prior koos die ganse nach de sjlaop neit vènje. Hae koos et ònmuigelik mit zichzelf eins waerde, waat 'm noe dan waal te doon sjtòng. Haw hae zich wirkelik neit verkeke, wie hae meinde dat de Modergaods wènkde en Balderik geliek gouf? Es haezelf, de Prior, zich gegeiseld haw dat 'm et bloud langs de lènje leip, haw 'r toch nooit gemirk dat de Levrouw 'm geliek gouf; en es de Patesj in et koor baede dat de sjtökke d'r-aaf vloge, haw Zie hun auch nooit aangewakkerd, neit ens mit e' sumpel lechske. Of ze dat mesjins auch versjwegen hoogmoud en greutsjigheid te wieten hawwe? Biljde de Patesj zich get in op hun Latien?.... Dao moos mit ziene Raod euver gesjpraoke waerde, raod gehawte. Of moos hae Balderik zelf vraogen om oetlèk en de gansen oetbinjel van de zaak? In Gaods naam, wie zout de sjöp in de sjteel? En es hae, Pater Prior, wirkelik gouwd gezeen haw en daoeuver dan auch geinen twiefel mee muigelik waar, moos hae Broeder Balderik dan noe wieër ziene gank laote gaon en.. 'm danse laote veur de Modergaods?

's Angerendaags 'sjmörges zouge ze geine Balderik de kapel inkòmme veur et mörgesgebaed. Wo blif er? Waat zou mit 'm zeen? ‘Gaot kieke’, zag de Prior, en hae vuilde ein zeker benawdheid òm zien hart.

Ze vònje Balderik sjtief en dood op zien matras.

[p. 15]

Dao zag de Prior, mit traonen in zien ouge: ‘Fratres, veer höbbe, zònger de minste twiefel, eine groten Heilige tösjen òs in gehad, en in zien nederigheid - en in oos verblènjing - höbbe veer dem es zodanig neit erkènd. Laot òs haope dat 'r veur òs baeë maag en òs biesjteit. Veer kònne neit angesj dènke es dat de Modergaods 'm bie zich genòmmen haet, es eine leive sjpeelman veur et Leveneerke. Hae zit noe zeker gans hoog bie Hun allebei, gans sjoon en gelökkig, in de sjonen hemel’.