Doe bleefs in mich

[p. 137]

Wage zònger paerd

Es ich mich gouwd aan 't becifere zèt, dan kòm ich dao-op oet, dat 't waal òm en òm de '90 mòt gewaes zeen. Ich höb nemmelik wie ich teen jaor waar, mien eesjte Communie gedaon in de Patesjkirk oppe Mert, omdat ich doe al bie de Jezuieten op 't Kollege waar; en ich bèn gebaore in 1882. Noe kan 't aevel* auch zeen, dat 't in '91 gewaes is. In eder geval gòng ich nog oppe Sjtadsjool wie 't gebeurd is, waat ich wòl vertèlle.

Ai, die Sjtadsjool dao van daen tied! Ich höb gekreesje van gelök wie ich daovanaaf koos kòmme. 't Sjtinkde dao nao muffe kleijer, sjweit, zoer brood en bedòrven ènk, woo veer mit mooste sjrieve, wie de lei aan de kantj waar gedaon. Meister Ziebe, eine kròmmen orgel* dae veer Ziebeke heisjde, rook nao sjnaps es 'r razelentaere nao de sjool koum gewaggeld, wo er dan den dèksten tied sjmiddigs in sjlaop veil ònger 't les-gave. Maan Sjrieë, einen angere meister, haw de sjtèk achter de deur sjtaon, en hae gebroekde dae auch. Hae waar gewènd òs oet te sjelje veur ‘nötterikke; geer verkes zeet nog voelder wie de sjweine!’ Hae haw daobie ein sjtöm wie ein tròmpöt en koum daoveur mitdoon in 't jòngeskoor van 't Kollege. Es de studentjes 'm dao zagte: ‘Maestro, wat hebt gij een mooi stem!’ haw hae zien antjwoord gereid: ‘Jawel, als ik mij de bariton eens openzet, gaat gij wat horen!’ In de zomer noum hae de kènjer van Ophaove en Leiebrouk de zoer eppel aaf, die ze in hun bòksetesj mitbrachte nao de sjool, omdat hae die zelf bie zich in hoes koos gebroeke. Mae, gouwd. Op èns hawwe veer kènjer 't auch geheurd: dao waar get oetgevònje in de grote welt, waovan de aw luuj bie òs achtereuver sjlouge: wages zònger paerd, die door de sjtraote van Paries voure. Essebleif. Dat waar de toekòms. ‘Es dat aevel besjteit’, zagte de kniesore, ‘dan kan Martens de wageverhuurder zien “vigilant” waal aafsjaffe en zèt 'r zich de paerd mer oppe zölder’. En angere zagte: ‘Dan zal 't auch gaw gedaon zeen mit de postiljòng van Haelder, die bie òs hie oppe Mert òm vief oere op zie' toethöreke bleest!’ Dat weur jao nog jaomer gewaes... Dao zal doe waal euver te doon gewaes zeen in de gazètte; mer ich lous doe nog geine ‘Limburger Koerier’. En ich vraogde mie vader, wie dat daomit zout! Wie moos me dat versjtaon? ‘Zònger paerd: wie kan dan eine wage loupe, es dae neit getròkke of geduud woort?’

[p. 138]

‘Wie dat in zie' werk geit?’ zag mie' vader, dem dat auch Latien waar: ‘En de treine, die loupe dan toch auch van zelf?’

‘Nei’, dach ich: ‘die loupe euver hun rails; die höbbe hunnen iezere waeg; die höbbe hun sjouw, die rouk, en loupe neit zònger eine kaolewage achter hunne lokomotief. Einen trein löpt mit sjtoum. Es te oppe peròng daonao kiks, zuuste de machinis, dae mit zien sjwarte sjöp de kaoleklöt* in 't vuur van den aove wurp: en es ze dan toete, dan geit 'r!’

‘Wiesnaas’, zag mie vader: ‘zo zulle wages zònger paerd dan auch waal weijer sjtoumwages zeen, die mit e saort van aolig loupe, van ich-weit-neet-waat!’

Mit daen oetlèg waar ich neit content; en ich moos 't mient daovan höbbe. Wie koos dat in zie' werk gaon zònger paerd?

Mie gedöld woort neit lang oppe prouf gesjtèld. Veer jònges sjtouke de köp eesj richtig bie-ein, wie 't op èns heisjde: zo eine nuuje wage zou van Paries nao Amsterdam vare, en koum dao-bie dan euver Zitterd langs de nuuj baan, wie de Riekswaeg doe nog ummer heisjde. Geine wèdsjtriet en gein wèddingsjap, mer ein proufrit: in wievööl oere en minute dat muigelik waar?

‘Es dat waor is’, zag Sefke Sjmeits, ‘dao wil ich bie zeen. Dat mòt ich gezeen höbbe, al kost 't mich miene kop.’

Ederein waar 't mit Sefke eins: dao moos me nao gaon kieke. Wenee?

Dat waar de kal van den daag. Alles koum in ruiring, de joegend en de awluuj. ‘De welt wurd 't ungesjte-baove gezat. Waat ze dan toch neit oetvènje!’

Mer dao-euver woort doe nog eesj richtig gemoeld, wie me hoort, dat auch e vrouwmèsj aan dae rit gòng mitdoon! Dènkt uch dat in: de vrouw van de riekste man van Amerika zou op die reis mit daezelfde wage mitvare: mevrouw van der Bilt.

‘Höbste van ze laeve...’

Wie 't doe drop en draan koum, sjprouk me van niks angesj mie, veural wie me doe nog weijer heurde, dat e paar here oet Zitterd, van de rieke luuj, die mevrouw daobie, in 't langsgaon, e boeket bloume wolle gaeve. Me doos* daoveur de wage natuurlik neit laote sjtilsjtaon en de reizigers ophawte. Mer dao waar al get op gevònje. De wage moos in eder geval ònger de rieksbrök door, wo de baan dae grote krunkel maak, en moos dao dan waal vuitje veur vuitje gaon, bie dae geveerliken dree. Dan koos me dus, baove van de brök aaf, de bloume, desnoods mit e tuike, in de wage laote zakke, of ze auch mer laote valle.

[p. 139]

Gei mins waar op èns in ganz Zitterd zo van belang wie die miljonairsvrouw. ‘Ich gao kieke,’ zag Baerke Hamesj. ‘Jao, dao mòtte veer biezeen, allenei!’ zagte veer, Frenske ten Dijk, Sjeng Heiligesj, de ganze koddeljach*.

‘En es dat ònger oze sjooltied zou zeen? Dat koos zo treffe...’

‘Non-de-pie, dan auch! Waat lik mich dao aan? Dan versjtaeke veer òs langs de sjool veur dae keer!’ Sefke wòs et, veur òs angere mit.

Jònges van allewiel zouë hiebie noe mesjins van ‘spijbele’ gesjpraoke höbbe; die kènne jao gei plat mee en versjtaon oos sjoon aw weurd van vreuger neit èns. Dat ‘zich langs de sjool foetele’ waar destieds zo get bezònjers, zo ongeweun, dat veer dao neit èns e woord veur hawwe. In eder geval, veer ware 't eins euver de zaak. ‘Doe? En doe?’ Gei minsj dae neit jao gezag hei. En daomit waar 't oetgemaak. ‘Ens gezag, blif gezag: èns gevalle, in de kis gelag.’

Den daag koum. Sjmiddigs taenge drie oere zou 't gebeure, de wage zònger paerd; van Paries. ‘Mesjins nump de meister oet de sjool uch waal mit, om same te gaon kieke’, zag mie vader, wie ich braaf, mit de kampetesj* oppe rök, om hauf twee de deur oet gòng. Hae zelf koos neit weg van hoes, en auch mie moder neit. De meister? De sjool? Koos mich egaal zeen. Ich haw allein mer de Riekswaeg in 't oug. En allenei hawwe ze woord gehawte, Sefke, Baer en Frens en Sjeng. De sjool mòt laeg gewaes zeen dae middig.

Van de sjtad aaf waar de waeg sjwart van de luuj. De police hòlj de minsje langs de kantje. 't Hei òngelökke kònne gaeve! De here mit de bloume ware al lang verbie. E' kitske* wiejer es wo de ziewaeg nao Euverhaove, recht van de Baan aafsjloug, bleef oos trupke halt make. pès* wo de krunkel van de Baan ònger den iezere waeg doorgeit, waar 't te wied. 't Waar noe al euver drie. En eder ougeblik koos 't noe gaon gebeure, kooste ze dao zeen.

En op èns waar 't zo wied. Alles rekde den hals. Ze koume. Me zoug ze. Ze ware dao. Ein wolk van rouk of stöb. Eine wage, aope, veir raar. Klein? Groot? Toch weijer ganz angesj es wie me 't zich gedach haw. 't Roesjde wie get kaots. De luuj die d'rin zoute, zoug me dudelik. Alles sjwart. Sjwart-laere koetsje* euver de köp. De ouge sjwart, groot wie eiër, me haw doe jao nog nooit van ene sjtaofbril geheurd! En dat soesde verbie, zo wuistig, zo sjrikkelik en mit zo ein vaart, dat me zich et hart vas-

[p. 140]

hòlj. Et rolde neit wie e raad dreet, nei, et vloog, et sjpròng et heif zich op en neijer in zien raozernie, esof 't de gròndj allein mer effe raakde, en raosde wiejer... En 't waar al neit mee te zeen, weg, esof 't neit èns daogewaes waar. Wie eine piel. Esof 't eine bliksemsjlaag gewaes waar. En veer sjtònge dao wie van den dònder gesjlage, ware den aosem kwiet.

Wie ich heivesj koum mit de kampetesj ummer nog oppe rök, grinsjlachde mie vader: ‘Zeet geer gaon kieke?’ En mie moder: ‘Wie zoug ze oet, mevrouw van der Bilt?’

Ich koos baw* niks zègge. Ich waar nog ummer ganz verbòbzakt*: ‘Jao, zònger paerd... En dat wie de wèndj, en nog gawwer.’ En in e sjtil huikske koos ich doe lankzaam bekòmme. Mer ich sjprouk van niks mee. Ich veur mich waar ganz zeker van mien zaak: ich haw dao oppe Baan, in rouk en vlamme, in daen eigeste* wage oet Paries, de lebéndige Satan zeen verbie vleige...