Doe bleefs in mich

[p. 79]

Bloemlezing
Proza

[p. t.o. 80]

Felix Rutten in de tuin van Drs. B. Bloemen, apotheker te Beek (1938).

[p. t.o. 81]

Bronzen borstbeeld van Felix Rutten, vervaardigd door de Zwitserse beeldhouwer Eduard (Edy) Eberlé, door de schrijver ten geschenke gegeven aan de Gemeente Sittard bij zijn 75e verjaardag in 1957.

[p. 81]

Oet awt Zittert: Tis mallego

Wie Zittert vruiger waar, in de gouen auwen tied, wie oos vadesj, es kenjer, euver de sjtraote kedderde* mit ei blawt keilken aan, en oos grootmodesj nao de kirk ginge mit die sjoon, buntje duik, die ze euver de sjouwere gesjlage drouge wie ein koorkap, - jao, kènjer, doe waar et nog eesj get, dat lèveke in Zittert! Doe haw oos sjtedje zien eige kleur en zienen eige sjtiel. In die vieftiger jaore waar et nog get gans primitiefs. Ei cachet van ein gans köstelike awtheid loug doe nog euver alles hèr. De luu lèèfden in ein vertroewelike eindrag ùngerein, zùnger allegaasjsje* en aansjtel. Mer veural haw et eine bezùnjeren 'umor, dèè et gelökkig noe auch nog neit gans kwiet is.

Den eine wùs van den angere precies waat er in zien tesj haw, en ze keeke zich ùnger ein, ùm eine sjtuver méé, niks minder vruntjelik aan. Ze ginge bieein oet en in, en zoute oere gezamelik te wauwelen en te moele, zùnger völ kaoë kal en altied met völ sjnakerie. Wèè de grootste farce wùs, dèè waar de man; wie ùnmuigeliker de gekkigheid, wie leever. Et ging zich ummer mer loeter ùm plazeir. Woo ze van lèèfde, wùste ze zelf niet. Ze hauwe wenig neudig, es ze mer völ sjpas kooste make, en in al hunnen einvoud hauwe ze ei keuningslève. Ich gluif dan auch, dat ze in de regel lachentèère gesjtùrve zeen.

Sjmörges, wie de mansluu et bèd oet ware, sjtauke ze de piep aan en leipe mit hun pantoeffele de sjtraot op. Ei dröpke sjmaakde hun nuigter al, en wèè neit e rieke glèèskes beir op haw veur de middig, waar neit van Zittert.

Zoo gaw es ze dan auch mer de sjlaop oet de auge hauwe, begoos de lamèèkerie* al, die natuurlik bès saovends doerde. Jao, saovends ging dan et sjpeel eesj veur goud aan de gang.

Veur eeder 'oes sjtùng ein bank oppe sjtùp. Wèè gein bank boete sjtaon haw, brach zich eine sjtaul oet. Dan goenge ze, den eine bie den angere, plenke* en klenjere*, bès et al lang duuster waar, en me benao niks mee zaug, es et gevunkel van de sjwèègelkes, woomit zoo noe en dan ens ein piep woort aangestjtaoke. En euveral heurde me 't gehomel* van de grupkes, en et gemoelsel en gelach. Dan waar et gans sjtedje wie ei groot, duuster bieëkaar*.

Zoo zoute ze einen aovend oppe sjtùp bie ‘de Kei’ bie-ein, ei gans köd* mansluu en mèèdjes, - dao zèèt ‘De Knùp’ van Peetesj:

[p. 82]

‘Kènjer, sjtil ens, waat heur ich? Loester toch ens effekes...’

Hèè hùlj de wiesvinger opgesjtaoke in de lùch, en eederein sjweeg.

‘Leiven 'emel,’ zèèt madam Cörvesj, de vrouw van ‘de blèèke Naas’, ‘dat is Tis Mallego hie tègeneuver.’

‘Wie’, zèèt de Knùp, ‘Tis Mallego?’

‘Mè-jao, dèè sjleep al, en dèè sjnùrk zoo!’

‘Maria-Jozes nog neit!’ vlug den auwe Loojes op, dèè ze 'den ‘Uuldop’ heisjde.

‘Höb deer dat dan noots eeder geheurd?’

‘Gaar-oet neit, madam.’

‘Höbs te van ze lève des daags! Kènjer, nei, dat is toch ei rein sjandaal!’

En allemaol ergerde ze zich, en gauve ze zich auch aan et lache.

‘Get wie einen dampkètel, wie eine locomotief!’...

‘Sjaamp zich dèè kèèl neit, dat dèè zoo vruig de kooi in krup?’

‘En die erm vrouw van 'em, mùt dan zeker auch al mit?’

‘Waat angesj?’

‘Zèk’, zèèt Peetesj, ‘De Knùp’, ‘es veer dèè kèèl ens van et sjtreu haolde!’

‘Dat zuls doe vèèrdig kriege, Kùndjsjtang*!’ En de sjèle Ziebe zet zich de patsj euver zie.

‘Waat?’ ‘De Knùp’ ergert zich al. ‘Ich neit vèèrdig kriege? Wooveur wèdde?’

‘Jao, gewèd van neit! - Gewèd van waal!’ Alles bökt ùnger ein.

‘Zeet toch neit gek,’ kump Truke van ‘de Krent’ d'r tösjsje...

Mee is neit neudig, veur et vurke aan te hitse.

‘Hel* mer, hel mer; hauwt et 'm bie!’

‘Tis sjleep wie eine bùk. Dat lök dich van ze lève neit! En debie, dat is ein aw rat; die leet zich neit vange.’

‘Neit vange?’ böljert ‘de Knùp’, ‘dat zal ich uch laote kieke.’

‘Sjang, gewèd. Ei rundje veur allenei!’ En de henj klatsje inein.

‘Haolt mich ein lang lödder,’ commandeirt Peetesj, en zelfs geit er bie zich nao bènne, en kump dadelik weir oet mit ein bössel sjtreu en eine mèshaok.

‘Waat noe? Waat geit et gève?’ sjreeve de mèèdjes.

‘Sjtil mer, laot mich mer gewèèrde,’ zèèt Kùndjsjtang, en zèt de lödder tègen et 'oes van Tis Mallego aan. ‘Hawt ze mich noe

[p. 83]

mer goud vas!’

De gantze Putsjtraot waar bie-ein gekùmme, alle man hùlp en ‘de Knùp’ kroop de lödder op, mit zien gaffel en zie sjtreu.

‘Noe sjwèègele!’

En hèè sjtik zich de bössel aan, sjtik zich de brennende bössel oppen haok, en in dat er daomit nao baove geit: ‘Bökt noe allemaol, zoo hel es d'r kùnt, van “brandj”.’

Ei lève wie ein oordeil sjteit op. Alles aan et raoze en sjpiktakele van ‘brandj, brandj, et brent.’ En ùngerwiel sjteit ‘de Knùp’ mit zien fakkel veur de vinster van Tis Mallego te maneuvreire, dat de sjwaam euver de taak de lùch in geit.

Es toe pelicie oppe bein gewèès is, of eine veldjwechter, dan kùnt geer mich gluive, dat die zelf de lödder vas gehawte höbbe, ùm ùngelökke te veurkùmme...

In minder es geinen tied sjtùng de vrouw Mallego, in et humme, in de deur, bleik van angs en sjtief van sjrik. Mè et houfde neit völ weurd en kal, of ze haw et al eweg, waat te doon waar... en ze moos zelf lache.

‘Geer krigt em toch neit droet,’ zag ze.

En ummertoe sjtùng Kùndjsjtang Peetesj mer baoven oppe lödder, mit zien bössel en ziene mèshaok ‘brandj’ te make... mer et hùlp gein vets.* Dao koum gein Tiske. En eederein hùlj zich de boek vas,... behalve Peetesj.

Doe vèègde-t-er en deil nao baovo bie Mallego, - de sjèle Ziebe veur-aan, ‘den Uuldop’, ‘de Vetsjtup’, ‘de Krekel’, ich weit neit wèè allemaol bie-ein gekùmme waar, - de gantze naobersjap.

‘Tis, doe verbrens op et sjtreu! Maak dich droet, veur et te laat is! Tis, lèèfs te nog? Et brent oppe veir huik van de sjtad...’

De sjlaopskamer sjtùng vol luu, die bökde van plazeir. En Tis sjnùrkde nog ummer. Boete waar Peetesj zie sjtreu opgebrent.

Noe trokke ze aan Tis zien dèkkes: ‘Heurs-te dan gaar neit, dat dien keet aan et vlemmen is, verke?’

Dao deit Tis zien augen aope, - auge wie van eine wilje kanien, - en mit ein sjtöm wie van eine sjötteriescommandant, zèèt er:

‘Zèk ens, ich bèn auch nog van Zittert, en laot mich door uch, ùnnöttesj, neit vernöke...’