Namens Tamar

[p. 96]

Emancipatie

‘Na de thee willen we praten over het onderwerp: Is de vrouwenemancipatie voltooid,’ scheef mij de voorzitster van een vereniging voor vrouwelijke belangen. En daar zaten we dan, allemaal geëmancipeerd maar toch gekapt en gelakt en dachten over de vrouw daarbuiten. De Nederlandse Vrouw, die nog minder geëmancipeerd is dan alle andere, want, dat staat in de statistieken, minder buitenshuis werkend. Afwisselend rees zij voor ons op als het slachtoffer van haar gierige vader en bekrompen moeder, zonder scholing voor iets anders dan het gezinsleven van tafel tot bed, of juist als de kleinsteedse egoïste die haar bestaan leeg laat lopen in onbenullig en kleine-kinderloos tijdverdrijf in plaats van zich en de maatschappij te verrijken door boeiend werk. De Nederlands Man, kaal en bebrild, in zijn autoriteit van echtgenoot, baas of staat, was daar, we wisten dat, de schuld van. Althans, zeiden we, hij profiteert ervan, want over het stadium van verwijten aan mannen is de vrouwenbeweging lang heen. De schuld, zo corrigeerden we dus, ligt minstens zo zwaar bij de vrouw. Ze legt zich erbij neer, ze houdt ervan zich minderwaardig te voelen, ze valt haar buitenshuis werkende zusters zelfs af. Ze is een soort Uncle Tom, zo'n neger die er een eer in stelt om door zijn blanke baas gewaardeerd te worden om zijn trouw en werkkracht. Een vrouw dus die het andere ‘mannelijk’ vindt en denkt dat ze daarmee iets vernietigends zegt, terwijl ze eigenlijk, en daar waren we het grondig over eens, mannelijk noemt wat niet anders dan intelligenter, zelfstandiger, produktiever en makkelijker geschoeid is dan zij zelf.

Na zoveel eensgezindheid beginnen mijn hersens meestal af te dwalen. Op zoek, denk ik, naar wat animerende onzin of naar de waarheid, want die is voor mij zozeer dat wat puur en

[p. 97]

onaantastbaar voor verveling om de hoek wacht, dat ik haar onder het molm der algemene instemming niet herken. Ik dacht aan juffrouw Caerelsen op het kantoor waar ik eens werkte. Haar boeiende werk bestond uit het geheel zelfstandig tikken van brieven die haar chef haar dicteerde. (En diens, nóg boeiender werk bestond uit het dicteren van brieven aan mensen waarvan hij niets anders wist dan wat ze op hun kantoren aan hem lieten tikken.) Haar rijke leven bestond, voor zover het niet gevuld werd door de gezellige elf uur koffie- en drie uur theetijd met de collega's bij wie het thuis ook lekte of die het ook betreurden dat dat pakhuis afgebrand was zonder dat zij het gezien hadden, uit een verzorgd woninkje waar ze, op de zondagen na, alleen des avonds verbleef en dan wel eens familie of collega's ontving tot elf uur, want de volgende dag was het voor iedereen weer vroeg dag. Ze werd, omdat ze niet getrouwd was, met algemene stem zielig bevonden, terwijl onze procuratiehouder die het evenmin was, voor geheimzinnig doorging, al babbelde hij meer dan zij. Daarin was ze dan slachtoffer van onze weinig geëmancipeerde conventies, want de procuratiehouder had waarschijnlijk evenmin als zij een rijk gesorteerd liefdesleven. Het verschil was alleen dat hij, omdat hij een man was, de indruk kon geven uit eigen keus alleen te leven.

Daar heb je het, dacht ik, dat is nu emancipatie. Keus hebben. Niet net zo zijn, of evenveel waard zijn, maar evenveel keus hebben. Hebben we die? Ik vroeg het de aanwezige dames. Die dachten van niet. Maar toen we naar voorbeelden zochten, viel het niet mee. Generaal worden of zeekapitein, dat is lastig voor een vrouw, maar in de Kamer of zo mag je en in principe mag je overal directrice van zijn, alleen verdien je minder, wat natuurlijk gemeen is. En trouwen hoef je niet en scheiden mag je ook, en tussen in mag je best de Pil slikken. Alleen, in praktijk, denk aan de statistieken, doen de meeste vrouwen precies

[p. 98]

wat hun moeders deden of tenminste wat hun vaders zouden goedkeuren. De emancipatie is weliswaar gelukt, maar de vrouw is niet geëmancipeerd. Niet omdat ze de keus niet heeft, maar omdat ze er geen gebruik van maakt, of omdat de conventie wil dat er maar één ding is dat ze had kunnen willen kiezen. Mannen doen het trouwens ook maar zelden, want dat men zich zijn leven kiezen mag, is voor iedereen een onwennig idee, maar in elk geval zijn de conventies voor hen ruimer. Zolang Edith Piaf, die in de vijftig is, nog volle zalen trekt sinds ze trouwde met een Griek die in de twintig is, terwijl Pablo Casals, al in de tachtig, door zijn huwelijk met een meisje van achttien geen uitzonderlijk opzien baarde, zal er aan de emancipatie van de vouw iets blijven ontbreken. Maar of je nu buitenshuis moet werken om geëmancipeerd te zijn, lijkt me de vraag. Daar voor mij het grote voordeel van van school af zijn was dat ik niet meer ziek hoefde te worden om lekker thuis te mogen blijven, ben ik geneigd dat middel nog erger dan de kwaal te vinden. Toch goed dat het mag, natuurlijk.