Namens Tamar

[p. 24]

Aardige hersens

De intelligente mensen zijn aardiger. Dat staat voor mij al sinds jaar en dag zo vast dat ik, wanneer mij iemands aardig zijn het eerst opvalt, al niet meer ver hoef te zoeken naar zijn intelligentie. Een algemeen aanvaarde stelling is dit niet. Integendeel: veel mensen vinden dom een garantie voor betrouwbaarheid en daarmee voor een goede inborst, en slim een eigenschap die tot het kat uit de boom kijken noopt. Onzin natuurlijk, maar toch begrijpelijk: iemand anders is nu eenmaal precies zo betrouwbaar als je eigen denkvermogen reikt, denkt hij verder of korter dan je zelf, dan kun je al niet meer op hem aan. Iemand betrouwbaar vinden betekent daarom hoogstens dat je hem op de eigen hoogte aanslaat, maar aardig vinden is iets anders.

Wat is eigenlijk intelligent? Goeie vraag. Ik zou zeggen alternatieven zien, verschillende mogelijkheden van denken en voelen en doen. Oog hebben voor de verscheidenheid, rekening houden met de varianten en de uitzonderingen, inzien dat er dertien verschillende manieren zijn om naar een merel te kijken. Dat is slim. Vind ik tenminste, maar ik houd me aanbevolen voor een nauwkeuriger beschrijving. Goed; en wat is aardig? Daar zijn we voorlopig niet over uitgepraat, maar voor dit geval en om de stelling te bewijzen, zou ik zeggen dat die mensen het aardigst zijn die het meest aardig kunnen vinden. Die in staat zijn om in de conventioneel vervelende dingen nog iets grappigs te ontdekken en die een plekje in hun hart warm houden ook voor de gekste, de onmogelijkste, de meest onwaarschijnlijke onder de andere mensen. De zogenaamde jazeggers tegen het leven dus, die zijn aardig. Ziet u het verband, of zegt u, zoals ik in andere buien ook zou doen: onzin, die jazeggers zijn juist heel dom?

[p. 25]

Dat is in theorie heel waar, maar denkt u eens aan de praktijk. Aan al die mensen bijvoorbeeld die zeiden: ‘nee mevrouw, hier mag u niet staan’; ‘het loket gaat om vier uur dicht’; ‘dat kan niet op zondag’; ‘je kunt ze nooit vertrouwen’; ‘ze hebben allemaal een eigenaardig luchtje’; ‘mij maken ze niets wijs’; ‘zo doen we dat hier niet’. Precies: nee zeggen is wat de domme mensen het meest vanzelfsprekend afgaat. Waarom? Omdat er maar één nee is en wel honderd soorten van ja. Zoals een deur maar op één manier dicht kan zijn maar op eindeloos veel wijzen, van kier tot wagenwijd, open. Het verbod is één en ondeelbaar, maar het toestaan is veelsoortig, daarom is het eerste, zoals alle ouders, politieagenten, onderwijzers en gevangenbewaarders kunnen bevestigen, makkelijker dan het tweede. En betrouwbaarder. Nee, daar kun je vanopaan, dat heb je, ja, dat kun je misschien krijgen. Om ‘misschien’ te denken en ‘misschien’ te voelen, daar zijn hersens voor nodig, aardige hersens. Waarmee ik niet wil zeggen dat het altijd dom is om nee te vinden, hoogstens dat het slim is om het even uit te stellen.