Namens Tamar

[p. 11]

Werk

Een vriend van mij, een student, werkt nu het zomervakantie is in een groot ziekenhuis, als ‘broeder’. Hij doet dat omdat hij wat geld wil verdienen, en omdat het werk dat hij daar moet doen, hem meer trekt dan een baantje op kantoor, of als gids, enquêteur of kelner, zoals veel studenten in de zomer hebben. Deze voorkeur voor praktisch werk ziet hij niet als een roeping, noch ook heeft hij de romantische behoefte de mensheid in haar dieptepunten te leren kennen. Hij vindt het alleen zinvoller dan ander ongeschoold werk en waardeert de gratis warme maaltijd die het hem naast een redelijk loon opbrengt.

En dus zorgt hij ervoor dat pap en thermometer in de daartoe bestemde openingen terechtkomen, stopt hij zieke mannen in bad en boent hij vloeren. ‘Waarderen de patiënten het nou dat je dat allemaal voor ze doet?’ vroeg ik hem. ‘Ik krijg wel eens een sigaret van ze,’ zei hij, ‘maar ze vinden het toch vooral gek dat ik het doe. Vaak maken ze er opmerkingen over dat ik zo'n vrouwelijk werk doe. Ze pesten me ermee dat ik me als een vrouw gedraag wanneer ik bij voorbeeld de bedden afsop of de vloer dweil.’

Nu is het natuurlijk wel begrijpelijk dat volwassen mannen het onaangenaam vinden wanneer ziekte ze reduceert tot de staat van hulpeloze baby, waar ze zo lang al uit gegroeid waren. En begrijpelijk is het ook wel dat zij de gezonde jonge man die ze verzorgt, liever pesten dan danken - een kleine wraak lijkt nog de laatste vluchtheuvel voor hun gekrenkte trots. Maar toch - zij zijn de enigen niet die zo denken.

Het is mij vaak opgevallen dat mannen bepaalde bezigheden die ieder mens voor zich zelf zou moeten kunnen en willen doen, beneden hun waardigheid als man achten. Rommel maken, vlekken morsen, borden vuil maken, kleren op een hoop

[p. 12]

gooien, dat misstaat een man niet, maar dat alles weer opruimen en afwassen moet aan vrouwen overgelaten, dat is geen mannenwerk. Het is niet dat mannen het vervelend vinden om die werkjes op te knappen, wat ik vreemd vind, maar dat ze het onmannelijk vinden.

Ik zie niet in waarom het zo mannelijk in een man is, wanneer hij er niet voor kan zorgen dat de chaos, de slijtage en de vervuiling die menselijke wezens nu eenmaal met elke stap die ze doen in de hand werken, tegengegaan worden. Ik zie wel dat dit niet het hoogste werk op aarde is: een boek schrijven of een kast timmeren geeft meer voldoening, iets nieuws scheppen is bevredigender dan onderhouden wat er al is. Maar je zelf en de voorwerpen om je heen niet in orde kunnen houden, is wat kinderen hulpeloos en mannen kinderachtig houdt en reden tot trots zie ik er niet in. Een zeeman en een soldaat, de twee mannelijke beroepen bij uitstek, zijn de halve dag bezig met het werk waar de kantoorklerk, de academicus en de sigarenboer zich zelf te mannelijk voor vinden.

Is het uit rancune tegen de vanzelfsprekendheid waarmee het werk waar eens personeel of slaven voor gebruikt werden als vrouwelijk gezien wordt, dat ik deze visie op het kleine vuile werk als onmannelijk, zo fantastisch kinderachtig vind? Ook Simone de Beauvoir beschouwt in Le deuxième sexe het huishoudelijk werk als het vernederendste ter wereld, omdat het uitsluitend op de strijd tegen het kwaad en niet op de verovering van het goede gericht is. Koken, wassen, stofzuigen zijn geen bezigheden die permanente goederen creëren, ze moeten daarom steeds herhaald, ze bereiken nooit een eindpunt.

Zij heeft gelijk maar ook in haar instelling tegenover het huishoudelijke werk zit, vind ik, iets kinderachtigs. Want wat is werk anders dan een constante inspanning om te zorgen dat het leven door blijft draaien? Produktie, zegt men, van iets duurzaams. Maar het permanentste wat de meeste mannen

[p. 13]

produceren is geld, dat steeds uitgegeven moet worden en waarvan er dus nooit voorgoed genoeg is. Slechts zeer weinig mensen zijn in staat om iets te scheppen wat van hen en voor altijd is, alle anderen doen in wezen geen ander werk dan de huisvrouw. Wat verschilt is hoogstens het ritme waarmee de bezigheden zich herhalen, dat van de boer is langzamer dan dat van de boekhouder of de werkster. Voor ambitieuze mensen is dat misschien een trieste conditie, maar dat wil niet zeggen dat het voor iedereen noodzakelijkerwijze onbevredigend moet zijn. Een schoongeveegde vloer is niet minder schoon, omdat hij de volgende dag weer geveegd moet worden, er is geen objectieve reden waarom juist voor dit werk de kortstondige moeite zoveel zwaarder moet wegen dan het even kortstondige maar reële resultaat.

En het voordeel van dit praktische werk met zijn snelle en concrete resultaten is dat je het gedachteloos kunt doen, het houdt de handen bezig, maar de geest vrij en zou daarom alleen al werk zijn waarvan heel wat moegekletste en doorgecijferde kantoordenkers zouden profiteren als ze tussen de ochtendtram en het avondblad nog eens een eigen ideetje op wilden zien groeien.