Met verschuldigde hoogachting

[p. 122]

Varanoia

Volgens een bekende uitspraak heeft iemand die vóór zijn dertigste geen socialist is te weinig hart, en iemand die het daarna nog is te weinig hoofd. Nu kan dat best waarzijn, zonder dat het iets anders betekent dan dat het eigenbelang op den duur zwaarder hoort te gaan wegen dan het warmlopen voor andermans belangen, en tegen het socialisme pleit dat helemaal niet. Ik ben in de loop der jaren steeds rooier geworden, maar ik denk dat dat komt doordat ik wat meer belangstelling voor politiek heb dan vroeger. Op de PvdA stemmen deed ik natuurlijk toch al, daarvoor hoef je van niets anders overtuigd te zijn dan van de belachelijkheid van de beginselen, waarop alle andere partijen berusten, en dat zou in ons land niemand moeilijk hoeven te vallen. Maar zolang als ik het stemrecht heb, is de partij mijner keuze achteruitgekabbeld, en hoewel er in alle verlies iets sympathieks zit, op den duur ben ik er toch droevig van geworden.

Eigenlijk heb ik dat pas gemerkt aan mijn enthousiasme bij de recente overwinning van het socialisme in Engeland. Ik had het me helemaal niet persoonlijk aangetrokken als ze gewoon verloren hadden, maar dat ze meer dan de helft van de kiezers op hun hand kregen, vond ik wel verdomd leuk, vooral toen Wilson ondanks zijn overwinning door bleef gaan met felle dingen te zeggen en socialistische principes uit te voeren, en helemaal niet van plan leek om nu uit dankbaarheid en standsbesef te doen wat men van gezagsdragers verwachten mag: geruststellend murmelen.

Toch werd je nog niet zolang geleden altijd verteld dat de Labour Party zo ouderwets was, helemaal een partij beheerd door oude mannen met petten en stakingsrecht en heel, heel anders dan onze moderne ‘continentale’ partij. Daar moet men zich dan in vergist hebben, want Labour won juist omdat ze in staat waren de rollen om te draaien: hoe langer hoe meer werd het zo dat stemmen voor de conservatieven een kwestie van sentimentaliteit was, van chauvinisme en nostalgie naar het verleden, terwijl wie hersens genoeg bezat om het heden met al zijn griezelige toekomst aan te durven, juist op het socialisme stemde. Labour was er ineens heel dynamisch uit gaan zien, ter-

[p. 123]

wijl het conservatisme bleef wat het was: conservatief.

Als zij wel, waarom wij dan niet? Ik ben geen lid van de PvdA en geen abonnee van Het Vrije Volk (al zou ik als ik ergens lid van werd, liever in die club dan in een andere willen zitten) en het enige wat ik van het socialisme in Nederland merk, bereikt mij via de vara. Die echter straalt nu bepaald niet de sfeer uit die je van een energieke, progressieve oppositiepartij zou mogen verwachten. Integendeel, keer op keer krijg je de indruk dat als de vara ergens voor pleit, dan is het voor het behoud van het oude en voor het gezag van een regering waartegen de PvdA zegt in oppositie te zijn.

Lees bij voorbeeld eens de Open Brief die verleden week, ondertekend door het voltallige hoofdbestuur van de vara in de vara-Radio- en tv-Gids stond. De paranoïde sfeer van dit schrij ven bevalt me niet, terwijl de huilerige toon het meest doet denken aan ouders die meer bedroefd dan boos zeggen te zijn over de dwalingen hunner kinderen. De Brief is gericht tegen de ‘hele en halve fascistische stromingen’ die via bladen als De Telegraaf en Televizier onze maatschappij vergiftigen. Want waar is het deze ‘zgn. neutrale pers’ om te doen? ‘De invloed van de omroeporganisaties, die grote geestelijke en maatschappelijke stromingen in ons volk vertegenwoordigen, moet stukgemaakt. Alles is daarbij dienstig: verdachtmaking, verzwijging van feiten, verdraaiing van de werkelijkheid, hele en halve leugens.’ Ik vind dat schermen met die geestelijke en maatschappelijke stromingen vervelend, en precies iets dat je van een conservatieve partij zou verwachten, en niet van een partij waarop wij onze hoop op maatschappelijke veranderingen vestigen. Trouwens, als je zo begint: het hele of halve fascisme is ook een brede geestelijke en maatschappelijke stroming in ons volk. Ook verderop in de brief blijkt hoe sterk de vara zich identificeert met de autoriteiten. ‘Regels voor het verkeer-regels voor het radio- en televisieverkeer. Logisch! Uw regering leeft die regels na. De omroeporganisaties zijn daarbij betrokken, omdat chaos ook hun uitzendingen kan storen.’ Men waant zich te midden van de regeringsvoorlichtingsdienst.

Het is natuurlijk begrijpelijk dat de vara net als de andere omroepverenigingen in haar maag zit met de concurrentie van rem en Televizier. Dat blad schijnt, nu het zijn lezers voorlich-

[p. 124]

ting over alle programma's biedt, een ravage aan te richten onder het abonneetal van de vroegere monopolisten op dat gebied. En dat is natuurlijk niet eerlijk, want ze hoeven er geen uitzendingen mee te financieren, en kunnen hun geld helemaal steken in hun blad dat daar blijkbaar steeds aantrekkelijker van wordt. (Ik ken het helemaal niet, bij mijn kapper hebben ze de Revue.) Dat is dus treurig en onrechtvaardig, maar met klagen en schelden bereik je niets dan je zelf belachelijk maken.

Waarom moet de PvdA, wier image toch voor een groot deel bepaald wordt door de vara, steeds weer achteraan komen sukkelen? Ontwikkelingen die niet tegen te houden zijn, moet je niet proberen zolang mogelijk tegen te houden, maar je moet zien hoe je ervan profiteren kunt. Tegen reclame op de televisie zou geen enkel bezwaar zijn wanneer je zorgt dat je er genoeg geld uitsleept om op een reclamevrij net betere programma's te brengen dan je vroeger doen kon. Van de regering zou je kunnen eisen dat ze, in het belang van de consument, een subsidie geven aan de Consumentenbond, zodat die regelmatig alle artikelen waar reclame voor gemaakt wordt met een koel oog op hun merites beoordeelt, - op het reclametelevisienet. En in plaats van Televizier voor heel of half fascistisch uit te maken, zou de vara samen met de andere omroepverenigingen een nieuw en aantrekkelijker programmablad hebben kunnen bedenken. Alles beter dan dit armelijke geklaag en brallerige gescheld, dat je ten slotte met opmerkingen als ‘Concurrentievrees bestaat bij ons niet’ een blos naar de wangen drijft.

Waarom blameren ze ons zo? Het zou toch mogelijk moeten zijn voor een socialistische partij, om de mensen op de één of andere manier het gevoel te geven dat ze er blij over is dat de welvaart waarvoor zo hard gevochten werd, nu voor allen in zicht komt, en dat ze dit proces best zou kunnen en willen versnellen. Door iedereen die zich beter dan je zelf aanpast aan de verlangens van het publiek, uit te maken voor fascist, heel of half, gaan de mensen op zijn allerbest medelijden met je krijgen, - en dat lijkt me voor een politieke partij dodelijk.

(21 november 1964)