Met verschuldigde hoogachting

[p. 119]

De radio

Luistert u wel eens naar de radio? Ik heb net een nieuw toestel gekregen. Schitterend apparaat, prima hout, twee luidsprekers, toetsen voor de bassen en sopranen, extra visserijband, geweldig, wat wil je nog meer? Ik durf het haast niet te zeggen, maar ik zou graag wat muziek willen. Muziek, u weet wel, van die heerlijke tonen, tralierelala, pompompedepom. En die krijg ik niet. Tenminste niet van Hilversum, en de andere zenders die knarsen zo vaak, of je hoort er Oostduitse peptalk doorheen, of ze sudderen tussen een Spaanse juffrouw aan de ene en een diepe brom aan de andere kant van de millimeter waarop je ze te pakken kunt krijgen. Want het is met de radio als met de auto: vroeger, toen je hem niet had, was hij heerlijk om te hebben, en nu, nu iedereen hem heeft, heeft niemand er meer iets aan: de ether is overbezet (dood-eng idee).

Maar Hilversum, we hebben toch ons eigen Hilversum? Ja maar, ik durf het alweer nauwelijks te zeggen, want met zoiets kwets je die mensen daar zo vreselijk, onze Hilversums hebben, als ik ze aanzet, zo zelden iets waar ik zin in heb. En als ze het toch hebben, is het altijd na twee en een halve minuut weer afgelopen. Hoe kwetsbaar de Hilversummers ook zijn, ze deinzen er gelukkig nooit voor achteruit zo snel mogelijk terug te gaan kwetsen en dan is het ‘cultuursnob’ en ‘mensen die zich blijkbaar te goed vinden voor wat goed genoeg is voor de rest van het volk’ geblazen. Dat zal vast wel heel erg goed gezien zijn, maar zo speciaal ben ik niet of de Brussels en het derde programma van de bbc hebben vaak iets te bieden dat ik met plezier hoor tot piep en brom het onmogelijk maken. En zelfs als ik niet die cultuursnob was die ik, gezien mijn smaak per definitie ben, en niet voornamelijk van klassieke muziek hield (het hoge woord is er uit), had ik aan Hilversum nog niet veel. Want Hilversum houdt niet alleen aandoenlijk veel van het gesproken woord (wist u dat er daar mannen zijn die de functie van Hoofd van het Gesproken Woord bekleden?), ze zijn ook in de laatste jaren meer en meer verslaafd geraakt aan de ergste van alle uitvindingen op radiogebied, het zogenaamde Gemengde Programma.

Het programma, zou je zeggen, is al gemengd genoeg, waarom

[p. 120]

zouden we dan nog naar Gemengde Programma's binnen het gemengde programma moeten luisteren? Tja, mij moet u dat niet vragen, want mij vergaat het als volgt. Klassieke muziek blijkt niet voorradig, goed, ik berust, en hoor met genoegen dat Edith Piaf een liedje zingt. Nauwelijks heb ik mij echter met haar in de background aan het schillen van de aardappelen gezet of het lied is uit en een stem zegt: In Hongkong wonen 30.000 mensen in onbeschrijfbare slums die ik u maar niet zal beschrijven, en als zij eindelijk in een flat trekken zijn er weer 30.000 nieuwe vluchtelingen die zich in de afschuwelijk stinkende slums gevestigd hebben. Tatarata I have a bean in my ear, a bean in my ear. A what in your ear? A bean in my ear. Wist u dat alleen al in de Verenigde Staten per jaar 30.000 kinderen door een auto overreden worden? Boemsasa, und der Hund der macht wau, wau.

Dit nu zijn de gemengde programma's in hun puurste vorm. Eindeloze stromen van uit de Reader's Digest opgediepte informatie, om beurten gebracht door een mannen- en een vrouwenstem, en afgewisseld door ‘een plaatje’. Ditjes en Datjes, Te vroeg voor de thee, Mélanges, Musiësta's. Het laatste is ‘een muziekprogramma vóór, na of tijdens uw middagslaapje.’ Ik noteer uit het programma van 23 februari jongstleden: Settle down, Settle (Nelly Wijsbeck met ens. Down in the Valley), La Cinquantaine, Marie (Ens. Variando). Rondo uit vioolconcert no. 4 in D, K.V. 218, Mozart. U ziet, geen praatjes, maar genoeg plaatjes. Stel je voor wakker te worden tussen Marie en Mozart - alles binnen één nog wel speciaal daarvoor bedoeld programma.

Hoe wordt men nu geacht naar een dergelijk programma te luisteren? Ieder die geen boon in zijn oor heeft en dus werkelijk zou proberen naar zo'n mengsel van wetenswaardigheden, jobstijdingen en wandelmuziek te luisteren, zou binnen enkele uren aan complete verstandsverbijstering ten prooi moeten zijn. Ik beperk mij dus maar tot de relatief ongemengde programmaonderdelen, al krijg ik dan ook naast elk stukje Ravel grote doses Chopin en Smetana toegediend en voor elke Thelonious Monk, tien Dave Brubecks. Maar zoals gezegd, klassieke muziek die langer dan twintig minuten achter elkaar aanblijft, doet

[p. 121]

zich haast niet voor en bij de zeldzame gelegenheden, bij voorbeeld op zondagmiddag, dat Hilversum er wel voor in de stemming is, zijn beide zenders het meteen tegelijkertijd. De helft gaat zodoende nog verloren. Ik heb de indruk dat de radioprogramma's steeds lichter en gemengder zijn geworden onder invloed van hun vijand Veronica, die zij blijkbaar niet denken te kunnen bestrijden door zich er zoveel mogelijk van te onderscheiden, maar juist integendeel door het publiek ervan te overtuigen dat de programma's inderdaad geen reclamespots behoeven om tot hetzelfde peil af te dalen.

Laat ik mijn bezwaren nog even preciseren: Ik houd van klassieke muziek, maar ook van jazz, volksmuziek, musicals, opera's of welke vorm van muziek ook die gemaakt is met de bedoeling dat er naar geluisterd in plaats van gedanst, geluncht en gedut wordt. Ik zie met argusogen dat naburige buitenlanden van zulke muziek veel meer op hun programma hebben dan wij. Ik lees met tranen in de ogen hun verrukkelijke programma's op hun fm kanalen die je hier niet ontvangen kunt (en las tot mijn ontzetting dat minister Bot nog kort voor zijn val óns toekomstige fm kanaal aan de Echte muziek gewijd wilde zien, als tegenhanger blijkbaar van de zware kost van H1 en H2). Maar ik zou met alles wat Hilversum biedt al genoegen nemen wanneer het maar in wat minder gemengde vorm gebracht werd. Voor mijn part vullen ze vier dagen lang de ether met niets dan de arrangementen van Hendriks, de Yelling Jumpers en de muzikale lunchpakketten. Als er dan maar één of twee keer, op één zender een hele dag jazz en een hele dag klassieke muziek was. Je zou je kunnen ontspannen, je zou niet meer jachtig de wekker hoeven te zetten op 14.07 omdat je dan gedurende acht minuten een fuga van Bach kunt opvangen.