|
| |
| |
| |
XVI.
Den volgenden dag, des morgends vroeg, hernamen Bout Dillewyns, Dorothea en de weduwe van Jakob Bambeke hun zwervend leven. Zeker verwacht gy er u niet aen, dat ik u alle de teleurstellingen die zy ontmoetten, alle de ongemakken waer tegen zy te worstelen hadden, zal mededeelen. Immers, meer dan eens, hebt gy het geluk genoten de zegeningen te hooren, die arme lieden van hun slach u toewenschten, wanneer gy, door medelyden bewogen, hun eene kleine aelmoes in de handen stakt, en wellicht ook hebt gy wel eens in het voorbygaen gezien hoe mistroostig die zelfde ongelukkige schepselen verder stapten, wanneer het geviel dat lieden, beter dan zy door het lot bedeeld, hun hert voor medelyden gesloten hielden en weigerden
| |
| |
hun de afgesmeekte aelmoes te schenken. Gewis heeft u zulks geleerd, in het vervolg nooit, ten minste wanneer het in uwe macht was, een arm rededelyk wezen, als gy door God naer zyn evenbeeld geschapen, te laten heen gaen, zonder het eerst een blyk uwer mildheid te hebben geschonken. Arme ongelukkigen helpen kunnen en het doen, is zoo zoet, en de goede God zegent ook steeds den mensch die medelydend is voor zyne minderen, althans wanneer hy de almoes geeft met een liefderyk hert en zonder praelzucht. Alleen de feiten welke eenen onmiddelyken invloed uitoefenden op het leven onzer vrienden, wil ik u nog verhalen, en zeker zyn zy, myns dunkens ten minste, hertroerend genoeg om uwe aendacht te boeijen.
In het begin van den zomer van het jaer 1850, verlieten Bout, Dorothea en de krankzinnige weduwe een klein stadje van West-Vlaenderen, waer zy de kermis hadden te baet genomen om eenige aelmoesen in te zamelen. Het was reeds laet in den namiddag, toen zy het stadje uitstapten, met het inzicht om nog voor het vallen van den avond een dorp te bereiken, dat op twee uren afstands verwyderd lag en waer zy hadden besloten den nacht door te brengen. Toen zy omtrent een kwaert uers verre waren, bemerkte Dorothea eensklaps dat moeder Amelberga hen wederom had verlaten. Spoedig deelde zy dit nieuws haren vader mede, en na zy hem op eene veilige plaets had geleid, begaf zy zich met Kees op weg, om de oude vrouw te gaen opzoeken.
| |
| |
Verre had zy nogthans ditmael niet te loopen; want welhaest ontdekte zy de krankzinnige, die op eenige boogscheuten afstands kwam aengewandeld. Zoodra de oude vrouw haer zag, kwam zy in aller yl toegeloopen.
- Moeder Amelberga, gy zyt niet wys! - zegde de maegd eenigzins verwytend, zoohaest zy dicht genoeg by de krankzinnige was genaderd om zich door haer te kunnen doen verstaen; - waerom zyt gy weêr achtergebleven, eh? Vader Bout is niet weinig boos op u; hy zal u straks ter dege bekyven, hoort gy?
- Eh! eh! wees maer niet gram, - hernam moeder Amelberga, glimlachend met het hoofd schuddende; - gy hebt daertoe geene reden kind; zie liever.
En terwyl de oude vrouw dit zegde, bracht zy van onder haren voorschoot een grooten blauwen en rood geruiten halsdoek te voorschyn, dien zy de maegd allervriendelykst toestak.
- Hoe! wat is dit nu weêr? - vroeg Dorothea verwonderd. - Hoe zyt gy daer aengekomen?
- Vindt gy het schoon? - hernam de krankzinnige, de oogen snel open en toe knippende; - ja, niet waer? Het is voor u, kind! Ik wil dat gy schoon zyt, wanneer Simon u zal wederzien. Morgen zal ik u een nieuw kleed geven en nog veel andere dingen! Al wat gy verlangt! - En op zachteren toon, voegde zy er by: - Het zal niet lang meer
| |
| |
aenloopen dat wy hem zullen weêrzien; binnen eenige dagen reeds... ik weet het!...
- Maer zeg eens, moeder, waer hebt gy dien halsdoek toch gehaeld? - vroeg de maegd meer en meer angstig; - gy hebt hem gestolen, niet waer? ja, ja, gy hebt hem gestolen!
- Ust! zwyg! - zegde de oude vrouw! den wysvinger der rechter hand tegen den mond leggende; - het is voor u, kind!
Twee mannen die zich in de nabyheid bevonden, waer zy zich achter eenig schaerhout hadden verborgen, zonder dat Dorothea of de krankzinnige hen hadden opgemerkt, schoten op dit oogenblik vooruit en maekten zich eensklaps meester van den doek, terwyl elk hunner eene der vrouwen by den arm greep. De krankzinnige liet zich echter den halsdoek niet gemakkelyk onteigenen. Zy schoot in eene dolle gramschap, raesde en schreeuwde verwoed, krabde, stampte, sloeg en neet den man die haer den doek had ontnomen; en hare jonge gezellin had de grootste moeite om haer tot bedaren te brengen. Toen zy hier in eindelyk gelukt was, vroeg een der mannen:
- Waer is de blinde orgeldraeijer?
- De blinde is myn vader, mynheer! - snikte de maegd, die al het pynelyke van haren toestand begreep; - hy is niet verre van hier! Hy noch ik hebben plicht aen dit ongeval, mynheer! alleen deze vrouw... zy is... krankzinnig!
| |
| |
- De rechter zal dit onderzoeken, - antwoordde de man, - geleid ons tot uwen vader.
Dorothea gehoorzaemde bevende en met het hert overkropt van angst en schaemte. Welhaest stonden allen voor den blinde. De maegd legde hem, met de tranen in de oogen, uit wat er was geschied. In den beginne kon de grysaerd niet gelooven wat zyne dochter hem mededeelde; doch toen een der vreemdelingen hem zulks bevestigde, was hy wel gedwongen de echtheid er van, hoe schrikkelyk dan ook, te erkennen; de oude eerlyke man bedekte zyn aengezicht met de handen, en terwyl hy luidop snikte, rolden hem de tranen overvloedig langs de kaken. Eenige oogenblikken later stapten Bout, Dorothea en de weduwe van Jakob Bambeke terug naer de stad, van dicht by gevolgd door de twee mannen, die niet anders dan dieflyders in burgerkleeding waren.
Ziet hier nu hoe de gansche zaek zich had toegedaen: Toen zy de stad zouden verlaten, was Simons moeder op het merktplein blyven staen, al wat zy tegen kwam, kramen en kramers, goochelaers en koordedansers met nieuwsgierige oogen beschouwende, tot dat eindelyk een kraem, waerop allerhande kinderspeelgoed en katoenen weefsels tentoon gespreid lagen, hare opmerkzaemheid bovenal gaende maekte. Met omzichtigheid sloop zy er heen, bezag met een nieuwsgierig en verlangend oog al de tentoongespreide voorwerpen, en zonder dat de eige- | |
| |
naers van het kraem of de talryke omstanders het bespeurden, maekte zy zich meester van eenen halsdoek, dien zy even spoedig onder haren voorschoot verborg, waerna zy behendig wegsloop. Echter was de diefstal dien zy had gepleegd, niet ontsnapt aen het nauwziende oog van twee diefleiders in burgerskleeding, die zich in de nabyheid bevonden. Deze hielden haer echter niet oogenblikkelyk aen, daer zy de oude vrouw den ganschen dag in de tegenwoordigheid van den blinden orgeldraeijer en het jong meisken hadden gezien en deze hare medeplichtigen dachten. Zulks had hun doen besluiten de stappen der vrouw te volgen, om alzoo al de plichtigen te gelyk te kunnen aenhouden. Men heeft gezien dat zy daerin maer al te wel waren gelukt. Met gebogen hoofden traden Bout en Dorothea terug de stad binnen, die zy weinig tyds te voren, opgeruimd en blymoedig, hadden verlaten. Moeder Amelberga, die in hun midden stapte, zag er in verre na zoo verlegen niet uit; zy wendde en keerde het hoofd in alle richtingen, even als of zy van niets wist. Daer de avond reeds begon te vallen en het daerdoor te laet was om nog dien zelfden dag vóor den rechter van onderzoek te verschynen, brachten de diefleiders de dry ongelukkigen naer het stadsgevang, waer zy gedwongen waren den nacht over te brengen. En welke nacht! Ho! gy kunt wel denken dat het geen rustige slaep was die hun de oogen kwam sluiten! Geene zoete droomen die hun bezig hielden! Neen, het
waren lange,
| |
| |
droeve uren, die hun eene eeuwigheid schenen te duren! Bittere klachten en onafgebroken snikken! want eene akelige toekomst, de onteerende gevangenis, grimde hen in het verschiet tegen. Hertewee, pynelyk knagend hertewee leden de blinde orgeldraeijer en zyne dochter! Doch zy, die alleen de oorzaek was van al dit lyden, zy deelde niet in die gewaerwordingen: de krankzinnige weduwe van Jakob Bambeke lag weldra rustig te slapen op haren bussel stroo, als of er niets buitengewoons ware voorgevallen.
Den volgenden morgend, werden de dry aengehoudenen uit de gevangenis gehaeld en naer den rechter van onderzoek geleid. Toen zy vóor dezen, die een bejaerd en deftig man, met gryze haren was, verschenen, beefden Bout en Dorothea zoo zeer, dat de rechter, die veel menschenkennis bezat, by den eersten oogslag zich voor overtuigd hield, dat hy met eerlyke lieden te doen had, en hunne rood bekreten oogen bevestigden hem nog meer in dit gedacht. Doch omtrent de oude vrouw die hun vergezelde, dacht hy gansch anders; hare overmoedige houding, en de onbeschaemde blikken die zy wierp, zoo wel op hem als op de diefleiders en de verschillige voorwerpen die zich in het vertrek bevonden, deden in hem alras het gedacht ontstaen, dat zy eene landloopster van het ergste slach moest zyn. Daer uit vloeide voort, dat hy ook weldra begon te twyfelen omtrent de eerlykheid der twee eersten, - want, - dacht hy, - brave lieden gaen toch niet met schel- | |
| |
men langs de baen. God weet of het geene doortrapte booswichten zyn? Kom, kom, wy zullen dit welhaest weten. My toch zullen zy niet bedriegen kunnen! - En na een snuif te hebben genomen uit de zilveren doos, die hy gansch den tyd dien hy had besteed, aen het in oogenschouw nemen der beschuldigden, niet had opgehouden met den rechter wysvinger tusschen den duim en den wysvinger der linker hand rond te draeijen, gebood hy met luider stem en zoo streng mogelyk:
- Treedt nader.
De beschuldigden gehoorzaemden oogenblikkelyk aen dit bevel.
- Wie zyt gy? - vroeg de rechter, de weduwe streng in de oogen schouwende.
- Ik weet het niet, - was het antwoord der oude vrouw.
- Hoe! - hernam de rechter, terwyl hy haer nog strenger bezag en zyn voorhoofd in diepe rimpels saêmtrok, - hoe!...
- Vergeef haer, mynheer, - fluisterde Dorothea zacht, terwyl zy het hoofd voorover neigde; - vergeef haer, zy is... krankzinnig!
- Nu, nu, geene valsche uitvluchten, - antwoordde de rechter, met eenen glimlach die genoegzaem zien liet dat hy niets van het gezegde des meisjes geloofde; - gy zoekt my te bedriegen! - Maer zoo doen zy allen, wy kennen dit; ook zal u dit niet gelukken, wees er zeker van. Wy hebben getuigen die de misdaed hebben zien plegen;
| |
| |
- en met de hand op de tafel wyzende, waerop zich een pak bevond dat zorgvuldig met papier was omwonden, vroeg hy: - Hebt gy dien halsdoek gestolen, ja of neen?
Nauwelyks had hy die woorden gesproken, of de weduwe van Jakob Bambeke sprong vooruit, wierp zich als eene uitzinnige op de tafel stiet den inktpot des rechters over de vóor hem liggende papieren, maekte zich in aller yl meester van het pak, keerde zich om en sprong er mede te midden van het vertrek. Daer zy niet alleen het pak, maer ook gelyktydig het tapyt dat over de tafel lag gespreid, had vast gegrepen, trok zy in haren loop de tafel om, zoo dat op eens alle de kartonnen, boeken en papieren des rechters op den grond lagen verstrooid. De rechter sprong van verwondering uit zynen zetel op, en wist niet wat hy over dit tooneel moest denken. Terwyl Bout, die onbewust was van hetgeen er geschiedde, van angst stond te beven, snelden de diefleiders en Dorothea naer de krankzinnige toe. Maer vooraleer zy tot by haer waren genaderd, had deze reeds het pak losgerukt, en zoo haest zy den halsdoek ontwaerde, uitgeroepen:
- Ja, ja, hy is 't... ha! ha! ha!... hy is 't... zy zullen hem my ditmael niet meer ontnemen... ha! ha! ha!... dat zy komen!...
Op dit oogenblik grepen de diefleiders haer vast, en een hunner poogde terzelfder tyd haer het gestolen voorwerp te ontrukken, terwyl Dorothea de handen tot haer uitstak en met de tranen in de oogen smeekte:
| |
| |
- Moeder, moeder gy zyt stout! geef den halsdoek aen de mannen! laet hem los! zy zullen u naer het gevang leiden! in het kot steken! moeder, ik bid u, laet hem los!
Doch, hoe zy smeekte en bad, niets hielp; de krankzinnige sloeg, beet en krabde de diefleiders, als ware zy razend, en trok zoo hevig met den halsdoek, om hem te behouden, dat hy eensklaps scheurde en zy en de diefleider elk een stuk er van in de handen hielden.
- Ha! ha! ha! ik heb gewonnen!... ha! ha! ha! gewonnen! gewonnen!... - lachte zy schaterend.
Niet zoohaest had de dochter van den ouden Bout dit gezien of zy verborg haer aengezicht achter de handen, en borst in een zoo luid snikken los, dat de rechter zich by het zicht harer droefheid het hert geroerd gevoelde en zich op eens voor overtuigd hield dat de oude vrouw waerlyk krankzinnig was. Zonder langer verwylen stapte hy tot by eene zydeur, die hy opende en langswaer op het zelfde oogenblik eene vrouw het vertrek binnen trad.
- Kent gy die lieden? - vroeg de rechter aen de binnentredende, op eenen toon die van diepe aendoening getuigde.
- Lieve hemel! het is de blinde Bout, met zyne dochter en de krankzinnige! - stotterde de vrouw verwonderd; - ho! had ik zulks geweten!...
- Gy kent haer dan? - hernam de rechter.
| |
| |
- Of ik haer ken, mynheer? - antwoordde de vrouw, die dezelfde was van wie de weduwe van Jakob Bambeke vroeger de kinderpop had gestolen en die nu ook de eigenaerster was van den halsdoek, waervoor de dry ongelukkigen te recht stonden; - de oude vrouw weet niet wat zy doet; het arme schaep is krankzinnig.
En nu verhaelde de koopvrouw den rechter de gansche geschiedenis betrekkelyk het wegnemen der kinderpop, en vergat niet te zeggen hoe Dorothea haer die, met de tranen in de oogen, had terug gebracht, en zy besloot haer verhael met hem te verzoeken hun de vryheid te hergeven.
- Ja, ja, - antwoordde de rechter diep bewogen, - onmiddelyk! zy zyn waerlyk reeds ongelukkig genoeg - En tot Dorothea stappende, voegde hy er by: Vergeef my, goed kind, wat ik u onwillig deed lyden? Maer gy weet, in myne hoedanigheid van rechter, moest ik de plicht die de wet my oplegt vervullen. Had ik echter geweten hoe het alles zich had toegedaen, ik hadde u onmiddelyk de vryheid doen wedergeven.
- Ho! ik dank u! ik dank u, heer rechter! - viel de maegd hem in de reden; - ik begryp zeer goed, dat gy niet anders handelen kondet en in het geheel geene schuld hebt aen het ongeval dat ons treft! wees gedankt, heer rechter! - en zich tot de koopvrouw wendende, vroeg zy: - Hoeveel kost de halsdoek, goede vrouw? Ik
| |
| |
geloof wel niet dat ik geld genoeg hebbe, om u thans het gansche beloop er van te betalen; doch ik zal u geven wat ik kan en het overige later, wanneer ik u ergens op eene kermis of jaermerkt ontmoet. Gy zult u hiermede immers wel willen te vrede houden, niet waer?
De koopvrouw schudde echter met het hoofd dat zy het alzoo niet verstond, en zegde op medelydeden toon:
- Neen, neen, niet zoo; ik wil niet! kom mede naer de merkt, ik zal de oude vrouw eenen anderen halsdoek schenken.
De maegd antwoordde niet; maer de tranen die in hare blauwe oogen blonken, en de blik dien zy de medelydende koopvrouw toezond, zegden genoegzaem hoe dankbaer haer hert klopte.
De rechter en een der diefleiders hielpen den ouden Bout zyn orgel op den rug tillen, waerna de dry ongelukkigen, met de koopvrouw, het huis verlieten. Niet zoodra waren zy daer buiten, of de getrouwe Kees, die den nacht vóor de poort der gevangenis had doorgebracht, en zyne meesters, toen zy des morgends daeruit waren gehaeld, tot by des rechters wooning was opgevolgd, sprong hen bly jankend tegen, als gevoelde hy ook dat zy de vryheid hadden herkregen. Men zou byna hebben gezegd dat hy hen daerover wilde verwelkomen, zoo vergenoegd scheen het goede beest.
Dorothea wilde den weg naer de stadspoort inslaen; maer de koopvrouw verzocht hen, haer naer haer het merktplein te volgen en
| |
| |
ofschoon, de maegd weigeren wilde, toch hielp dit niet: de brave koopvrouw drong er op aen, de krankzinnige eenen halsdoek ten geschenke te geven, en het meisje zag zich wel gedwongen, hoe noode dan ook, in dit verzoek toe te stemmen.
Zoo spoedig mogelyk verliet de blinde orgeldraeijer met Dorothea en de weduwe van Jakob Bambeke de plaets die hun zulk betreurensweerdig ongeval had berokkend. De oude Bout, die er altoos zoo opgeruimd en vrolyk uitzag, scheen thans echter veel van zyne opgeruimdheid te hebben verloren; want byna den ganschen dag bleef hy sprakeloos, ja, zelfs zag hy er zoo droefgeestig uit, alsof een heimelyk wee hem aen het herte knaegde. Tegen het vallen van den avond, klopte Dorothea aen eene hoeve, die in de nabyheid van een dorp lag, dat op omtrent dry uren afstands van het kleine stadje was verwyderd, om den pachter te verzoeken, met haren vader en Simons moeder den nacht in de schuer te mogen doorbrengen. Deze, die een medelydend man was, stond hun zulks gereedelyk toe en deed zelfs eene zyner meiden voor hen een ketel warme melk bereiden, ten einde zich daerdoor een weinig te versterken. Toen zy de melk genuttigd en den pachter bedankt hadden, begaven zy zich ter rust. Doch, wie die niet vond, was de oude Bout; want langen tyd lag hy niet op het stroo uitgestrekt, of hy gevoelde zich koud en ongesteld, en wel zoo hevig dat zyne tanden tegen elkander klapperden, en Dorothea en Simons moeder er van wakker werden.
| |
| |
Zeker was de orgeldraeijer aen geen gemakkelyk leven gewoon; doch de nacht dien hy slaeploos in het koude gevang had doorgebracht en het verdriet dat hem zulks had veroorzaekt, hadden zoo zeer zyn zenuwgestel geschokt, dat hy daerdoor de koorts op het lyf had gehaeld. Des morgends was hy beter, nogthans gevoelde hy zich niet in staet het orgel te dragen, en Dorothea zag zich gedwongen zulks voor hem te doen. Den avond die daerop volgde, kwam de koorts terug, en zelfs heviger dan de eerste mael; zoo ook ging het den derden nacht, en des morgends was de zieke zooveel verergd, dat het hem niet mogelyk was op te staen en hy was genoodzaekt op het stroo in de schuer, waer hy den nacht had doorgebracht, te blyven liggen; en toen de dorpsdoktor, dien de eigenaer der schuer had doen roepen, hen kwam bezoeken, verklaerde deze dat de oude man den typhus had en gevolgentlyk aldaer niet mocht blyven liggen. Hy verzocht diensvolgens den pachter vriendelyk hem in zyne wooning te willen opnemen; doch deze, bevreesd dat de ziekte zich tot de leden zyns gezins zou kunnen uitstrekken, weigerde volstrekt hierin toe te stemmen. De oude orgeldraeijer kon nogthans niet langer in de schuer, waer het van alle kanten hevig tochtte, blyven liggen, en de geneesheer besloot hem naer zyne eigene wooning te doen overvoeren; maer daer zyn huis niet zeer groot was, waren Dorothea en de weduwe van Jakob Bambeke genoodzaekt hunne huisvesting in de schuer te blyven behouden; iets waerin de pachter gereedelyk toestemde.
| |
| |
Nu de maegd zich gedwongen zag, tot de herstelling haers vaders, in het dorp te verwylen, was het haer ook onmogelyk met zingen en spelen den kost te winnen en moest zy zich getroosten, hoe noode dan ook, van het brood der aelmoes te leven. Bedelen, dit was iets waertoe zy nog nooit haren toevlucht had moeten nemen, en dit griefde haer dus ook zeer; maer de lieden uit het dorp waer zy verbleef, waren meest allen zeer menschlievend, en daer zy medelyden hadden met den zieken blinde en de krankzinnige, wier lotgevallen zy door Dorothea hadden leeren kennen, bracht elk gereedelyk het zyne by, om in haer onderhoud te voorzien. De geneesheer stond haer van zynen kant toe, zoo dikwyls zy het goed vonden, den zieke te bezoeken en naer wensch op te passen. Dorothea bracht dan ook het meest van den tyd dien zy beschikbaer had, naest het lydensbed haers vaders door, en zy verzorgde hem met alle de liefde die haer teederminnend hert bevatte. Door die goede zorg en de gepaste voorschriften van den braven geneesheer, werd de oude zieke man dus ook spoedig gered, en na veertien dagen bedlegerig te zyn geweest, verklaerde de doktor dat alle gevaer voorby was. Aen verder reizen was er nogthans voor alsnu niet te denken, want de oude man was daertoe nog veel te zwak, en er zouden nog wel vier weken moeten verloopen, eer zy den doktor en de overige lieden van het dorp, voor hunne goede behandelingen, zouden mogen bedanken en verder reizen. Eindelyk
| |
| |
brak hy aen, die lang gewenschte dag, en het was met de tranen in de oogen dat Bout en Dorothea afscheid namen van hunne weldoeners. De weduwe van Jakob Bambeke, die niet gevoelen kon wat zy aen de brave dorpelingen verschuldigd waren, was de eenigste die koud bleef by dit aendoenlyk afscheid, dat nogthans by zoovelen tranen in de oogen deed opwellen.
Het dorp waer zy zoo langen tyd hadden verbleven, was slechts op een paer uren afstands van Oostende gelegen, en het was dan ook daer heen dat zy besloten zich te begeven. Dorothea stapte vooruit, met het zware speeltuig op den rug, en Bout met de krankzinnige aen de hand volgden haer, terwyl Kees, hun getrouwe gezel met de hagelblanke vacht, vrolyk jankend en blaffend van de eene naer de anderen huppelde.
|
|
Auteursrechtvrij