Wilhem de Derde
(1710)–Lukas Rotgans–
Auteursrechtvrij
[pagina *3r]
| |
Verklaring Van de Print voor 't Vde Boek.
De Nimf der Boyne voert den Britschen Vorst ten toon,
Na Jakobs nederlaage, op haaren waterwagen.
Twee steuren klooven 't nat, in 't stroomgareel geslagen.
De koninklyke kruin pronkt met de zegekroon;
De Nimf met waterlis. de God der Iersche baaren
Vereert een broeinest met ysvooglen opgevult
Voor 't Schip waar op de Leeuw van Nassau moedig brult.
Het vischnet dekt zyn lyf, en d'oesterschulp zyn haaren.
Hy voert Sint Joris in zyn watervat. op 't veld
Legt d'oude Schomberg aan de Boyne neêrgeslagen.
Men ziet den zoon by 't lyk zyn vaders dood beklaagen.
De Vlietmaagd wascht en droogt de wonden van den Held.
Een Triton blaast uit zee de koninklyke daaden,
En 't lyfgevaar. hy toont een kogel, zwaar van wigt;
Terwyl zyn makker zich verwondert op 't gezigt.
De tent van Jakob pronkt met beeldwerk en sieraaden,
Door 't Roomsche bygeloof gesticht: maar 't wraakgeweer,
Geklonken in de vuist des Engels, houwt altaaren,
Gekapte Paapen, en 't gespuis der wichelaaren,
Met wykruik, offerkelk, en wierookvaten neêr.
Het heir der Britten sloopt de legerplaats der Ieren;
Daar Vrankryks stander duikt voor
Wilhems
krygsbanieren.
| |
[pagina *4r]
| |
 | |
[pagina 1]
| |
 | |
Wilhem de III. Vyfde boek.
Ga naar margenoot+
MYn Zangnimf, die wel eer de vaanen van Oranje
Op Neêrlands bodem volgde, of d'oevers van Britanje
Door 't bruisschen van de zee genaakte met een vloot
Vol helden, om al 't ryk te bergen in den nood:
Zy, die den Held geleidde op Stuarts goude troonen
Met Englands Erfprinses, verheft weêr hooger toonen;
Nu zy de daaden van een Koning, die door 't zwaard
Het recht van 't volk herstelt, verdedigt en bewaart,
In heldendicht voor 't oor van Neêrland op zal zingen.
Euroop, gezolt, geschokt door staatveranderingen,
| |
[pagina 2]
| |
Door wisselvalligheên des nootlots steets geplaagt,
En van de Twistharpy in 't ingewand geknaagt,
(Dat tuigen d'oevers en de rootgeverfde baaren,
Met bloed bepurpert van ontelbre waterschaaren:
Dat melden vestingen en steden, die op 't puin
Den val betreuren van haar neêrgestorte kruin)
Verwekt myn Klio stof en rekt haar heldenzangen.
Ga naar margenoot+Vaar voort dan, volg den Held, de Toevlucht en 't Verlangen
Van 't afgestreên Euroop, den Temmer van 't geweld,
Den Heiland van Britanje in 't rookende oorlogsveld.
Gelei zyn stormgevaarte in 't dondren op de schanssen,
In 't beuken van den muur en d'opgeworpe transsen:
Verzel de bliksems van zyn zwangere metaal
In 't bloedig veldgevecht, daar 't glinsterende staal
De bekkeneelen kneust der strydende soldaaten,
En blutst de schilden en den rug der harnasplaaten;
Ga naar margenoot+Tot daar de Krygsvoogdes Bellone raakt aan band,
En Mars in boeijen word geklonken door zyn hand,
En volgt, schoorvoetende, met neêrgeslagene oogen,
Zyn zegewagen door ontelbre marmre boogen
En eerepoorten, voor de dierbre Vreê gesticht;
Terwyl al 't nachtgespuis voor haare vaanen zwicht.
Ga naar margenoot+O Vaderlanders, ô beroemde Batavieren,
Zo dier verbonden aan d'Oranje veldbanieren;
En gy, ô Britten, die, verlost van 't slaafs geweld,
Uw recht en godsdienst ziet herleeven door den Held,
| |
[pagina 3]
| |
Begunstigt myn gedicht! doorluchte nagebuuren,
Laat alle uw oevers, die de Noordsche golven schuuren,
En 't witte krijtgebergt dat vader Nereus groet,
Wanneer zyn zeegespan? omsingelt met zyn stoet,
De sleep der Watergoôn, en zwemmende Najaden,
De bruine baaren klooft, op 't maatgezang der daaden
Van dezen Oorlogsgod, den Atlas van uw' troon,
Eerbiedig schaatren en weêrgalmen op myn toon!
Ga naar margenoot+De Koning Jakob, die zyn vorstelyke staaten,
Het Britsche ryksgezag, lafhertig had verlaaten,
Was met een klein gevolg aan Vrankryks kust geland.
De groote Lodewyk ontfangt den eedtverwant,
Den medestander van zyn zaak, met alle blyken
En tekenen van eere en achting in zyn ryken.
Uw ongeval, zo spreekt de Fransche Vorst, uw smert,
Doorluchte Troongenoot en Broeder, treft myn hert:
Ik hoorde, doch met leet, uw rampen, die my drukken:
Maar schoon het nootlot ons bestormt met ongelukken,
Het voegt geen eedle ziel te suffen in dien nood;
O neen een moedig held, beleedigt, schroomt geen dood,
Maar waagt zyn leven om zich van dien hoon te wreeken.
Ik zal u hulpzaam zyn: myn trou is u gebleeken
Myn heir, myn oorlogsvloot, myn geld, myn onderdaan,
De bloem van Vrankryks volk biede ik u willig aan.
Wy zullen u de kroon weêr drukken op uw haaren;
En dwingen 't Britsche volk, door magt van oorlogsschaaren,
| |
[pagina 4]
| |
Om snel te vliegen op uw wenken en geboôn:
Dat zweere ik by myn staf, myn zetel en myn kroon.
Verlaat u op myn woord, myne eeden en myn degen.
Maar laat ons t'zamen raad in zulk een voorval pleegen,
En scherpen ons vernuft. 't gewigt van deze zaak
Eischt keurig overleg. ik vlam met u op wraak.
Wy moeten u voor eerst weêr op den rykstroon voeren,
En straffen die de rust van uw gebied ontroeren,
Rebellen, die, door twist en ongehoorzaamheid,
Zich schuldig maaken aan gequetste Majesteit.
Onze aanslag is door hen gestuit: zy zullen lyden,
En wy vereenigt voor de kerk van Rome stryden.
Gy ziet, ô Broeder, dat Europe, aan allen kant
Gebliksemt, door de vlam der oorlogstoortsen brand.
Myn Heirvoogd zegepraalt in Duitschland, daar de steden
En sterke vestingen, met recht en reên bestreden,
De wapens kussen, en zich buigen voor myn magt.
Ga naar margenoot+'k Heb onder 't Fransch gebied alreê de Palts gebragt.
Nu trekt myn leger op om Neêrland aan te vallen.
Het stormgevaarte dreigt vorst Karels hooge wallen,
Die Don Antonio als Opperhoofd bewaakt,
Gesterkt met Hollands magt. hou moed; de tyd genaakt,
Vervolgde Vorst, dat ik uw zaaken zal herstellen,
En door myn sabel uw bestryders nedervellen.
Stel u gerust; myn hof, myn vorstelyk paleis
Verstrekke uw toevlucht in den nood. ik zal naar eisch,
| |
[pagina 5]
| |
Gelyk 't een Koning voegt, uw Majesteit onthaalen,
Uw hert vervrolyken en streelen in myn zaalen,
En trachten 't kroonverlies te bannen uit uw zin.
Gy zyt my welkoom met uw Prins en Koningin.
Ga naar margenoot+Uw edelmoedigheid, zegt Jakob, verft myn kaaken,
Grootmagtig Koning, die, van heilig vuur aan 't blaaken,
De Roomsche kerk beschermt door wapens en beleid:
De Faam heeft lang uw lof door 't aartryk uitgebreid;
Gy stort uw vyand als een bliksem op de lenden,
Wanneer gy draaft aan't hoofd der strydende oorlogsbenden.
Wat sterkte beeft niet voor uw stormgeweld? wat muur
Word niet verslonden door uw alverterend vuur?
Gy blyft onsterflyk, Prins, door duizend groote daaden:
Maar boven al uw deugd versiert uw laurebladen.
Ga naar margenoot+Uw yver, die zo trou ons heiligdom verweert:
Uw zuiver kerkgeloof, dat ketteryen keert,
En arbeid om dat kaf te wannen uit uw steden,
Tot schrik van 't ongeloof: uw zuivere gebeden
Voor 't Roomsche kruisaltaar: uw edelmoedigheid,
Uw mededogen, dat voor 't recht der volken pleit,
En schenkt den vluchteling uw prachtig hof tot woning;
Zyn waare tekens van den Christelyksten Koning;
Een eernaam eigen aan den grooten Lodewyk.
Een Godheid heeft my zelf gezonden naar uw ryk.
Hoe zal myn dankbaar hert, ô voorbeeld aller helden,
Uw gunst erkennen, en uw weldoen weêr vergelden!
| |
[pagina 6]
| |
Gy bergt my in den nood met gemalin en zoon.
Maar wat vermag, helaas, een Koning zonder kroon?
Hier zwygt de Britsche Vorst; terwyl de Fransche heeren,
De Prinssen van het bloed, hem, als hun Koning, eeren,
Met al zyn hofgevolg, door Lodewyks geboôn.
Ga naar margenoot+Nu wordge, ô Jakob, na 't verlaaten van den troon,
Onthaalt in 't Fransche ryk, verheerlykt door kasteelen,
Door hoofdgebouwen, die 't gezigt der volken streelen,
En hofpaleizen, van Vorst Lodewyk gesticht.
De zaalen melden wat haar bouheer heeft verricht.
Ga naar margenoot+De kunst vertoond alom zyn staat- en oorlogszaaken,
Gemaalt op doeken, die van goud en zilver blaaken.
Daar ziet men 't borstbeeld van den Koning op 't panneel,
Als Alexander door Apelles kunstpenseel,
Naar 't leven afgebeeld, gehult met laurekranssen;
De zon beschijnt zyn kruin met schitterende glanssen.
Hier draaft hy voor zyn heir op 't moedig oorlogspaard
In 't blinkend krygsgewaad met uitgetogen zwaard.
Gins beukt zyn stormgevaart de rykbemande muuren
En sterke steden van zyn dappre nagebuuren.
Ga naar margenoot+Om hoog vertoont de Vorst Apol, die Pithon dood,
De landplaag velt, en rukt de waereld uit dien nood;
Hy rekt de taaje pees vol gramschap met zyn handen,
En jaagt het monsterdier den schicht door d'ingewanden.
Aan d'andere zy verbeelt hy 't Hoofd der Watergoôn,
Ga naar margenoot+En zwaait den drytand op zyn schulp, Neptunus troon.
| |
[pagina 7]
| |
D'ontroerde zee bedaart en legt haar hoogmoed neder.
Eool de Windvoogd dryft eerbiedig op zyn veder
Met al zyn hofgezin; die Koning leest zyn pligt,
En wat hem staat te doen, uit Lodewyks gezigt.
De ryksvloot stuift door zee en ploegt de zoute baaren.
Ga naar margenoot+Daar werpt hy, als Jupyn, bestuuwt van Hemelschaaren,
Den bliksem uit zyn vuist; hy rolt den donderkloot,
En treft zyn weêrparty: zo word zyn roem vergroot,
Door 't vleiende penseel der hoofsche kunstenaaren.
Ga naar margenoot+De gulde rykstroon rust op marmere pilaaren
In 't midden van de zaal, bezaait met diamant
En eêl gesteente, dat de kamer steekt in brand.
De zetel kraakt van goud: hier zit de Vorst verheven,
Als hy 't Gezantschap, naar 't gebruik, gehoor wil geeven,
Of vreemde Prinssen in zyn heerschappy verwacht.
De milde Rykdom zaait haar kostlykheên en pracht
Ga naar margenoot+Door 't koninklyk paleis. het goud bekleed de daken.
De bruid van Tithon siert de roodgeverfde kaaken,
En hult haar vlechten in de tinnen van 't gebou.
Hier schuiltge, ô Jakob, met uw koninklyke vrou,
Ga naar margenoot+Dit prachtig hof verbeelt een herberg van de Weelde:
Die hier van tyd tot tyd haar blyde reien teelde:
Een woonplaats van de Vreugd; een hof dat nimmer treurt,
Maar eeuwig vrolykheid voor sufferyen keurt:
Daar Wellust en Vermaak ontsluiten hun toneelen:
Ga naar margenoot+Het vleiende muziek der hoofsche maagdekeelen,
| |
[pagina 8]
| |
Haar zoete toeverzang en vriendelyke toon
Verzetten hier den rou om 't derven van uw kroon.
Ga naar margenoot+De dans en 't snaarespel verlustigen de zinnen.
Prinssessen, opgetooit als hemelsche Godinnen,
Verschynen hier ter feest, en dryven door 't paleis
Op vlugge voeten, daar zy volgen naar den eisch
De toonen van de snaar: elk toont om stryd haar gaaven;
Maar laat ons niet te hoog, ô hoofsche poppen, draaven;
Nooit is de kunst volmaakt, 't ontbreekt of hier of daar;
Elks oordeel te voldoen in d'oefening, valt zwaar.
Een Momus zal vol schimps uw dansgebaarden laaken,
Indien hy by geval uw schoenen maar hoort kraaken;
Gelyk hy Venus zelf bespotte op 't feest der Goôn.
Ga naar margenoot+Toneelspel streelt hier herte en ooren, dat zo schoon
En heerlyk zich vertoont, en elk met recht moet looven;
Want Vrankryks schouburg gaat alle andre ver te boven.
Hier word de Dichter door Apollo zelf gekroont:
't Zy hy de driften van een blaakend hert vertoont
En leert een minnaars tong de minnewonden klaagen,
Of geestig vryen, om zyn schoone te behaagen:
Die voelt haar ingewand reeds door zyn zucht ontroert.
't Zy hy de Dapperheid op 't hooge schouburg voert;
Of geesselt het gemoed der woedende tirannen;
Of d'Edelmoedigheid in hooggebore mannen
Met grootse vaarzen roemt. maar ach! watschrik ontstelt
De ziel, wanneer een Vorst, een Koning, door 't geweld
| |
[pagina 9]
| |
Van 't wisselbaar geval, ten spiegel aller Grooten,
Word van den troon gebonst, en in zijn graf gestooten!
Zo sneuvelt Mithridaat, gewond door 't moordgeweer:
En Agamemnon stort in 't bloed voor 't altaar neêr.
Doch 't is onnodig door toneelspel u te leeren,
Hoe 't rad van voorspoed draait, hoe d'aartsche zaaken keeren:
Dat heeft uw levensloop, ô Jakob, afgebeeld,
En gy hebt ook uw rol van Koning uitgespeelt:
Verzet uw troonverlies in deze vreugdezaalen.
Ga naar margenoot+Maar laat ons niet, o Nimf, in Vrankrijks hof verdwaalen;
Verstout u niet te ver dat doolpad in te slaan:
Geen Ariadnes draad wyst u den uitweg aan.
Begeef u weer te veld, by 't steeken der trompetten,
By 't roeren van de trom, by 't baldren der musketten,
By 't barsten van 't metaal, en 't knarssen van 't geweer.
Gelei myn wapentoon, ô Vader Febus, leer
Ga naar margenoot+Myn Klio naar den eisch den lof der helden maalen,
De wondre daaden van haar Oorlogsman verhaalen.
De Vorsten pleegen raad. de Lelykoning tracht
Prins Jakob weêr in 't ryk te voeren door zyn magt.
Ga naar margenoot+Hy mant zyn schepen met de bloem der oorlogslieden
En Grooten van zyn ryk, die Stuart zal gebieden,
Als opperhoofd, in 't veld. de zeeman toont zyn vlyt,
En maakt de zeilen klaar. elk wapent zich ten stryd.
De stranden krielen van matroozen en soldaaten:
Men ziet ze wel gemoed hun vaderland verlaaten.
| |
[pagina 10]
| |
Zoo gaat het leger t'scheep gemoedigt door de trom.
Ga naar margenoot+Vaarwel, zegt Lodewyk, vecht voor ons heiligdom,
Uw recht en kroonbelang; begeef u op de baaren.
Maar laat ons 't offer eerst ontsteeken op d'altaaren,
ô Broeder, en ons heil bevordren door gebeên:
Dan gespen wy te zaam de wapens aan de leên.
Ga naar margenoot+Gy moet uw kielen naar de kust van Ierland wenden,
En ik naar Neêrland my begeeven met myn benden.
Vervolg den muiter die uw wetten wederstaat,
Terwyl ik d'oorzaak zal verdelgen van dat quaad.
Zo spreekt de Fransche Vorst, om Jakobs moed t'ontsteeken.
Ga naar margenoot+De Vorsten treeden naar den tempel om te smeeken.
De gansche hofsleep volgt, en werpt zich op den grond.
De Bisschop grypt den kelk, geheiligt door zyn mond,
Hy slaat zyne oogen door de kerkzaal heene en weder.
Hy kruist de borst. hy zucht, en knielt eerbiedig neder
Voor 't opgepronkte altaar, waar op 't gekruiste beeld
Ga naar margenoot+Van God, den Heiland, rust. de tempelzanger queelt.
Men hoort de kooren op de gallery van boven
Den naam der Heiligen en Jezus moeder looven.
De lofgalm klinkt door 't koor. nu staat de priester op;
Hy keert zich om, en bied den gulden offerkop,
En Christus leden, in 't gewyde goud besloten,
Aan bei de Koningen, gezwore kerkgenooten.
Ga naar margenoot+De dienst word eindelyk voltrokken door 't geluid
Van heilig kerkmuziek. men stapt ten tempel uit;
| |
[pagina 11]
| |
En d'oude Koning maakt zich vaardig met zyn knechten
En lyfwachtbenden om den schoonzoon te bevechten,
En naar het Iersche ryk te zeilen met zyn vloot.
Ga naar margenoot+Hy kust voor 't lest den zoon. hy groet zyn echtgenoot:
Terwyl de Koningin met traanen in haare oogen
Hem aanspreekt, door 't vertrek van heur gemaal bewogen.
Ga naar margenoot+Doorluchte Prins, doordien het nootlot ons bestryd,
Het woedende ongeluk myn vreugde, uw rust, benyd,
En dwingt u voor ons recht de wapens aan te vatten,
Om voor de ryksvoogdy, de koninklyke schatten,
De kroon, en schepter, ons ontwrongen door geweld,
Uw dierbaar heldenbloed te waagen in het veld,
Moet ik in zulk een staat uw afzyn wel gedoogen:
Gy gaat, maar laat uw hand voor 't lest myn traanen droogen;
Zy zyn getuigen van myn droefheid en verdriet:
En schoon gy my begeeft myn hert verlaat u niet:
Uw ega volgt u met haar zuchten en gebeden:
Vaarwel, betriomfeer de wederwaardigheden,
Ons door de vyantschap van 't nootlot opgelegt:
Vecht voor den godsdienst, voor ons ryksgebied, en 't recht
Van uwen zoon: aanschou de trekken van zyn wezen,
Gy zult het vorstlyk bloed noch uit zyne oogen leezen
Van Stuarts ouden stam, beroemt door deugd en eer:
Hy is uw waare telg en echte zoon, myn Heer.
Hier zwygt de Koningin, zy zucht en droogt haare oogen:
Maar of de mond niet veinst, en waarheid spreekt of logen,
| |
[pagina 12]
| |
Dat weet d'alziende God, die 't hert der menschen ziet,
En onzen handel uit zyn hemeltroon bespied.
Ga naar margenoot+De Vorst begeeft zich naar den oever, daar de schepen,
Gereet om 't oorlogsvolk naar d'Iersche kust te sleepen,
Met volle doeken hem verwachten aan de ree.
Ga naar margenoot+Men wind het anker op. de Koning steekt in zee,
Begunstigt van den wind. men ploegt de pekelvelden
En Nereus akkers met een vloot vol oorlogshelden.
De steven bruischt door 't zout, en klooft den Oceaan.
Men zeilt by 't zonnelicht en 't schynen van de maan.
De wakkre vlooteling, begunstigt van de baaren,
Ga naar margenoot+Ziet eindelyk de kust van Ierland onder 't vaaren.
Men groet de stranden met een vrolyk krygsgeluit
Van 't klinkende metaal. men werpt het anker uit.
De krygsknecht word ontscheept. men lost de legerpaarden.
De kielen raaken leeg. men plant de veldstandaarden
Op d'oevers van de zee voor 't oog van God Neptuin.
Ga naar margenoot+De wederspanneling beklimt de hooge kruin
Van 't Iersche strandgebergte om Jakobs vloot te groeten.
Een ander kust aan zee de koninklyke voeten.
En knielt eerbiedig voor den ouden Stuart neêr.
Men grypt de wapens aan. gansch Ierland, in 't geweer,
Verbind zich door den eedt aan Vrankryks Lelyvaanen.
Ga naar margenoot+De Landvoogd Tyrkonel, het hoofd der onderdaanen
Van 't wederspannig ryk, die felle stokebrand
Van 't vinnig landkrakkeel, de kracht, de rechte hand
| |
[pagina 13]
| |
En stut van 't muitgespuis, door yver aangedreven
Voor 't Roomsche bygeloof, verpand zyn goed en leven
Ga naar margenoot+Ten dienst van Stuarts staf: hy arbeid op 't gemoed
Der Iersche Grooten, en vermeerdert Jakobs stoet
Door kuiperyen en beloften van beloning,
Hy roemt den ouden Vorst, en vloekt den nieuwen Koning.
De Roomsche tempelier zet ook zyn krachten by,
Ga naar margenoot+En krygt het domme volk door droomen op zyn zy.
't Ontbreekt zyn herssens aan geen vonden, om de zinnen
Van 't bygelovig volk door logentaal te winnen.
Hy vliegt in 't midden van de grimmelende schaar.
Ga naar margenoot+Ontwaakt, zo spreekt de paap, de vryheid loopt gevaar
Van ons aaloud geloof, ô Roomsche kerkgezinden,
Ik zat u wonderen verhaalen, hoort myn vrinden.
Zo dra de dageraat het blyde morgenlicht
Aan d'Oosterkimme ontstak, ontsloot ik myn gezigt;
Ik stapte van de koets, en schoot met plegtigheden
Myn heilig misgewaad eerbiedig aan de leden.
'k Begaf my naar de kerk, en knielde voor 't altaar:
Maar wierd een vreemde zaak, terwyl ik bad, gewaar.
Ik heb de Heiligen, ons kerksieraad, zien weenen,
Mariaas beeltenis tot driemaal hooren steenen;
Haar traanen rolden langs myn heilig offerkleed.
Maar 't bleef hier noch niet by: een galm, een naare kreet
Ontroerde 't heiligdom, en klom allengks van onder o wonder!
Naar 't koor: 't gewyde stof, de doodbus klaagde;
| |
[pagina 14]
| |
De lyken loosden in de graven zucht op zucht.
Ik vloog al bevende uit den tempel op 't gerucht.
Dit voorspook spelt geen goed. de Godsdienst is in lyen.
Bevryd ons Roomsch altaar voor snode ketteryen.
Verdient uw zaligheid door zulk een heilzaam werk.
Bevecht het ongeloof; ja sneuvelt voor de kerk.
Ga naar margenoot+Zo weet de wichelaar den mensch in slaap te wiegen,
En door verdichtselen d'onnooslen te bedriegen.
Elk zweert den Koning trou. men houd de steden met
Den Ierschen gunsteling en Vrankryks magt bezet.
Men paait den legerknaap met geld en Fransche schyven,
Om door die zenuwen den moed van 't volk te styven.
Men woelt, men draaft, men werkt, en yvert voor 't belang
Der kerke en Jakobs zaak. men zweert den ondergang
Van
Wilhem
en die 't recht verweeren van zyn kroning.
Bestryders van uw Heer, wat reden, wat verschoning
Rechtvaardigt uwe zaak, uw doen, dat elk bespot?
Uw brein besluit het werk, maar d'uitslag hangt van God
En zyn bestiering af: zyn oog bewaakt de vroomen.
De Koning
Wilhem
hoeft voor geen gevaar te schroomen;
Een wacht van Engelen bestuuwt dien Oorlogsheld;
Beschut hem voor verraad, voor laagen en geweld:
Zyn kroonrecht rust op 't recht van Gods gewyde altaaren.
Ga naar margenoot+Wel aan myn Zangnimf bruisch nu moedig door de baaren
Van Ierlands oevers naar 't gewest van Albion.
Een Godheid prestme voort. hoe heerlyk schynt de zon!
| |
[pagina 15]
| |
Hoe gunstig blaast de wind in myn gezwolle doeken!
Geen vogel vliegt zo snel. wy moeten 't eiland zoeken,
Waar op de schoone stad van Londen zich vertoont,
Daar
Wilhem Henrik
heerscht, door Gods besluit gekroont.
't Gaat wel: gansch Ierland is verdwenen uit myne oogen.
Ik zie Britanjes kust, en duizend zegeboogen,
Eerpoorten en tropeen, van 't volk door 't gansche land,
Ter eere van den Vorst, die 't ryk behield, geplant.
Myn Klio stap aan land, begeef u naar de zaalen
Van 't koninklyk paleis, daar duizend Ridders praalen
In 't blinkende gewaad, hoofdzuilen, die den troon
Ga naar margenoot+Van
Wilhem
schraagen, en de koninklyke kroon
Hem schonken, om zyn deugd naar waarde te vergelden:
Gy moet de daaden van dien grooten Mavors melden:
Steek, steek de krygstrompet van 't een aan 't andere oord,
Braveer de toonen van de vlugge Faam, vaar voort.
De Koning
Wilhem
had gezanten afgezonden,
Ga naar margenoot+Om zyn verheffing aan Europe te verkonden:
Elk hoort eerbiedig en verheugt de tyding aan,
En zweert met goed en bloed den Held ten dienst te staan,
En Lodewyks geweld te stuiten door den degen:
Zo schryft men aan den Vorst, en wenscht hem heil en zegen.
Hy bout de gronden van zyn nieuwe heerschappy
Op miltheid, en beloont zyn hofstoet naar waardy.
Hy schenkt eertitelen aan mannen die 't verdienden:
De ryke gift vermeert den aantal zyner vrienden.
| |
[pagina 16]
| |
Hy neemt door geen geweld het hert der menschen in;
Maar yder pleegt gerust den godsdienst naar zyn zin.
Hy arbeid om den twist te bannen uit de kerken,
En door eendrachtigheid het waar geloof te sterken.
Ga naar margenoot+De schattingen, wel eer van Jakob ingestelt,
Om door de beurs van 't volk en 't burgerlyke geld
Zyn snode tiranny te styven in de ryken,
Schaft straks de Koning af. hy doet zyn oordeel blyken
Door 't spreeken in den raad. elk roemt zyn eêl vernuft,
Dat in zo groot gewigt van zaaken nimmer suft,
Maar altyd wakker, door beleid en schrandre vonden,
Zyn zetel voor 't geweld verzekert. duizend monden
Gewaagen van zyn lof. men roept in 't openbaar
Den kryg met Vrankryk uit. men zend de schepen naar
De kusten, om in deez' gevarelyke tyden
Den Franschen onderstant aan Jakob af te snyden;
En Herbert word die last, als zeevoogd, opgelegt:
De Ryksraad vischt naar geld en middelen, om 't recht
En 't Britsche kerkgeloof door wapens te verweeren.
Men rust de vlooten uit op 't koninklyk begeeren,
Om zich te voegen by den strydbren Batavier,
En trou vereenigt door die dubble zeebanier
De rust van ryk en staat in 't kruissen op de baaren,
Ten trots van Lodewyk, kloekmoedig te bewaaren.
De Schotsche landgenoot, zo strydig in 't begin,
Verklaart zich ook in 't einde, en haalt den Koning in.
| |
[pagina 17]
| |
Ga naar margenoot+De muiter, die den Vorst tracht tegens 't hoofd te stooten,
Betreurt zyn wrevel, in den kerker opgeslooten.
Het achterdenken wyst de trou of ontrou aan,
En leert recht tasten hoe de burgerpolssen slaan:
Want Jakob had in 't ryk veel vrienden nagelaaten,
Zyn eensgezinden, die den waren godsdienst haatten:
Zyn gunsteling brout noch in 't heimelyk verraad.
't Bedrog, zo listig, momt het vyandlyk gelaat
Met schyn van vrientschap, om zyn boosheid te verrichten,
Maar 't schrander oordeel werkt om 't masker af te lichten.
De schennis word ontdekt. het quaad ontfangt zyn straf,
En schopt, in plaats van loon, den meester in zyn graf.
Ga naar margenoot+Een ander slingert aan een galgkoorde, onbegraven,
Gebraden in de zon, tot spys van gier en raven:
Maar die zyn schuld bekent, en zich ter aarde buigt,
Door
Wilhems
deugden van zyn schelmstuk overtuigt,
En voor den Koning zich verklaart, behoud zyn leven:
Zyn zachte geest schept lust in feilen te vergeeven.
Zo stuitmen 't ryksgeweld, en alles raakt in rust.
De gloed van staatgeschil word door den tyd gebluscht.
Ga naar margenoot+De Vorst besluit in 't einde aan 't hoofd der oorlogsknechten,
In 't wederspannig ryk te stryden voor zyn rechten:
De schrandre geest heeft lang ten dienst van staat, van kerk
En burgerheil geslaaft; nu zoekt zyn sabel werk:
De nood vereischt zyn hulp. men kan 't geweld niet keeren.
De ryksrebellen, die vorst Jakobs wreetheid eeren,
| |
[pagina 18]
| |
Vermeerdren in getal. het oproer groeit gezwind:
Gelyk de Noordzee, die, geslingert van den wind,
In eenen oogenblik met opgezwolle baaren
Tot aan 't gesternte ryst, tot schrik der waterschaaren.
Hier dient geen tyd verzuimt. het leger wacht den Held:
De zaak word door zyn komste en byzyn best herstelt:
Ga naar margenoot+Hy groet de Koningin: hy spreekt de Britsche Raaden:
De Vaders, in 't gemoed van droefheid overladen
Om 't hachchelyk vertrek, een optogt vol gevaar,
Staan wel zyn aanslag toe, maar elks gezigt staat naar:
De vrees ontroert den geest: het waagen van zyn leven,
De ziel van 't gansche ryk, doet yders leden beeven.
Gemeente en Adel zucht. Maria boven al
Besterft, haar boezem klopt, beducht voor ongeval.
Wie hoort haar leste rede en afscheid onbewogen?
Wie ziet den jongsten kus, en blyft hier droog van oogen?
Ga naar margenoot+Gy gespt de wapens aan, zo spreekt de groote Vrou,
Gy gaat dan weêr ten stryd, en laat my hier in rou.
O koninklyke staat, ô hooge waardigheden,
Hoe word uw rust ontrust, uw luister steets bestreden
Van 't nydig nootlot, dat ons vorstelyk geslacht,
Gelyk een schaduw, volgt! de kroon, zo hoog geacht,
Zo dierbaar in ons oog, valt lastig om te draagen.
Een hooggesticht paleis moet worstlen met de plaagen
Der felle winden; daar een laage boumans hut
De luchtorkaanen trotst, voor 't stormgeweld beschut.
| |
[pagina 19]
| |
Vergeefme, waarde Prins, indien ik, tot een teken
Van ongeveinsde min, in zuchten uit moet breeken.
De klagten, die men loost verlichten ons gemoed:
Gy wapent u voor 't volk, maar waagt uw eigen bloed.
Ach, mogt ik, neffens u op 't moedig ros gestegen,
't Geweld bevechten, of, begunstigt door Gods zegen,
De lauren aan uw zy wegdraagen uit den slag,
En deelen in uw roem op dien gewenschten dag!
Vergunme dat ik zelf aan 't hoofd der lyftrouwanten
Uw lyf bescherme voor 't gevaar aan alle kanten
Van 't rookende oorlogsperk: maar word uw borst door 't staal
Getroffen, of door 't loot van 't dodelyk metaal;
Dan zal ik, in 't gezigt van alle uw ruitervaanen,
Uw wonden zuiveren door 't plengen van myn traanen,
En op uw legerkoets verbinden met myn hand:
Myn hert, zo vast verknocht aan 't uwe door den band
Van 't huuwlyk, en den knoop der liefde, kan niet scheiden:
Maar mag ik u, myn lief, in 't vechtperk niet geleiden,
Vergun my eene beê, hebt gy my ooit bemint:
Denk dat ik ben uw vrou, maar Koning Jakobs kind:
Ik vrees voor uw gevaar en 't vaderlyke leven:
Gy moet in dezen staat my blyk van liefde geeven:
Verschoon u zelven doch, myn Prins, en Stuarts bloed:
Natuur en huuwlyksmin ontrusten myn gemoed:
Indien ik u verloor ik zou myn boezem scheuren,
En, zo myn vader bleef in 't stryden, eeuwig treuren:
| |
[pagina 20]
| |
Maak dat ik geen van beî beklaage in zulk een nood:
Draag voor myn vader zorg, en geef u niet te bloot.
Ga naar margenoot+Stel u gerust, zo spreekt de Koning, staak uw klagten.
Het vorstelyke woord speelt noch door myn gedachten,
Dat ik u gaf, eer 't lot ons voerde op Stuarts troon;
Toen zwoer ik by myn staf, nu zweere ik by myn kroon:
Ga naar margenoot+Ik zal uw vaders ziel behouden, kan 't geschieden.
Gy ondertusschen zult, als Ryksvoogdes, gebieden
Met negen Raaden, door beleid en geest vermaard:
Winchester, Devonshiere, en Danby, trou van aard,
Ga naar margenoot+Penbroke, en Nottingham, en Monmouth, braave mannen,
Die zullen onder u den hoogen ryksraad spannen,
Met Lowther, Russel, en Marleborough, al t'zaam
Pilaaren van myn troon, my waard en aangenaam.
Zy zullen ongeveinst u trou en bystant zweeren,
In nood beschermen, en de rust van 't volk verweeren,
Het recht handhaven, en 't geloof, ons waardste pand,
Voor 't Roomsche kerkgeweld beschermen door verstand.
Vaar wel myn tweede ziel: de Goddelyke zegen
Besproeije dit gewest, gelyk een vruchtbre regen,
Op dat de kerke en 't ryk gewenschte spruiten schiet:
Gods geest geleide uw geest, terwyl gy 't volk gebied:
Zo moet door zyn besluit myn degen zegepraalen,
Myn vyands hoogmoed voor zyn almagt nederdaalen,
En ik, weêrkeerende na 't einde van myn reis,
Maria welvernoegt omhelzen in 't paleis.
| |
[pagina 21]
| |
Zo scheid de vroome Vorst, geleid van Britsche Grooten,
Krygshoofden, Edelliên, manhafte togtgenooten,
Trouwanten en staffiers. Maria zoekt geen rust,
Schoon moeder Thetis bron 't vermoeide daglicht bluscht:
Zy waakt, daar yder slaapt, met onvermoeide leden:
't Godvruchtig hert barst uit in vierige gebeden:
Zy smeekt den waaren God om hulp; zy knielt in 't stof.
O spiegel van de deugd, hoe melde ik best uw lof!
Volgt, volgt haar voorbeeld na, gy hooggebore zielen,
Zy leert u voor 't altaar eerbiedig nederknielen.
En gy, beroemde Prins, begeeft u naar de zee,
En voert den zegen door Mariaas vroomheid meê.
By Chester legt de vloot, voorzien van zeegezellen,
Van voorraad, vracht en geld. de witte doeken zwellen.
De masten pronken met de Britsche watervaan.
Men steekt de zeeklaroen men doet de trommen slaan.
Ga naar margenoot+De Koning treed aan boord. de vlootelingen woelen,
En slaan de hand aan 't werk, terwyl de winden koelen,
En wakkeren in 't zeil, op Eolus bevel.
't Gezigt verliest de kust. men zeilt gezwind en snel.
Maar 't nootlot schynt myn Held den zeetogt te benyden,
Met voor een wyl zyn hoop van voorspoed af te snyden.
Ga naar margenoot+Een donkre nevelwolk verspreid zich onverwacht,
Ga naar margenoot+In 't vaaren, over 't zout, voor 't naaken van den nacht,
En houd de straalen van de dagtoorts opgesloten:
Men leert de stuurliên in dien nood door tekenschooten
| |
[pagina 22]
| |
De t'zaamgevoegde vloot te myden op 't geluit.
De mist verblind elks oog. het ziet'er deerlyk uit.
Men kan het wezen van zyn makker niet beschouwen.
Ga naar margenoot+Men voelt, men tast, men kruipt langs 't schip om d'ankertouwen
Te zoeken, en de kiel te hechten aan den grond.
Ga naar margenoot+De nacht verschynt. elk wacht met smert den morgenstond.
Zo dwaalt d'Oranje Zon in 't duister op de baaren;
Tot Gods voorzienigheid de dampen op doet klaaren.
Ga naar margenoot+De purpre Dageraat, gehult met rozeblaân,
Kruipt vrolyk uit den schoot van vader Oceaan.
De blyde zeeman groet de verschgebore straalen.
Elk spoed zich om op nieuw de zeilen op te haalen.
Een ander wind met vlyt het anker uit den vloed.
De vloot gaat weder 't zeil na ramp en tegenspoed.
Ga naar margenoot+Driewerven had de lucht haar nachtkleet aangetogen,
En d'avontster geplaatst aan 's hemels zwarte boogen;
Driewerven had Apol in Thetis arm gerust;
Als koning
Wilhem
landde aan Karikfergus kust.
Ga naar margenoot+De dappre Schomberg treed den Vorst eerbiedig tegen,
Verzelt van Wirtenberg en Kirke, die den degen
In 't strydig Iersch gewest kloekmoedig droegen, om
De vryheid van 't gemeen, Gods kerke en heiligdom
Te rukken uit den klaauw der helsche dwingelanden.
Het gansche leger groet den Held aan d'Iersche stranden,
En schreeuwt uit eenen mond: zyt wellekoom, leeflang,
Ga naar margenoot+Doorluchte Veldheer, tot uw vyands ondergang:
| |
[pagina 23]
| |
Ga naar margenoot+Wy zweeren u getrou tot in de dood te blyven,
En zullen met ons bloed deze eeden onderschryven.
Nooit wierd een legerhoofd met grooter liefde in 't veld
Ontfangen, en begroet van 't krygsvolk, als myn Held.
Ga naar margenoot+Hy stygt op 't oorlogspaard. hy monstert de geleden,
En laat ze net verdeelt voorby zyne oogen treeden.
Ga naar margenoot+De wapenoefening, de handel van 't geweer,
Door vlyt aan 't volk geleert, behaagt hem meer en meer.
Hy loont de wakkerheid der mannen door geschenken.
Hy pryst de legertucht: zy vliegen op zyn wenken.
Ga naar margenoot+De veldheer scheid vernoegt: hy roept den hoogen Raad
In 't open veld by een. men arbeid vroeg en laat,
Op 't koninklyk bevel. de legerhoofden waaken
En werken, om, tot heil der algemeene zaaken,
De vyandlyke magt een voordeel af te zien.
Men dreigt de steden, die, door Jakobs oorlogsliên
Verdedigt, weigeren naar
Wilhems
wet te leeven.
Ga naar margenoot+En gy, ô Ierland, voor veel jaaren hoog verheven
Door wyze geesten, die gy koesterde in uw schoot;
Verlieft, verslingert op verstanden, die de dood,
In weerwil van den nyd, door 't parkement braveerden;
Beroemd door mannen, die Minervaas priesters eerden;
(Maar lang is deze kroon gevallen van uw hoofd)
Ga naar margenoot+Verbeeldt een oorlogsschool, daar Mavors leerling slooft.
De wapenklank ontrust het stof der Letterhelden:
Ga naar margenoot+Gradivus voert den toom op uw ontroerde velden.
| |
[pagina 24]
| |
Ga naar margenoot+Hoe kraakt de dissel van zyn krygskaros! hoe blaast
De klepper vuur en vlam ten neuze uit! hoe verbaast,
Hoe angstig vluchten vee en hoeders in spelonken!
Elk zwicht, elk aarzelt voor de schitterende vonken
Der oorlogsbliksems, die de dolle Krygsgod zwaait:
De donder schokt zyn koets in 't hollen, dat ze draait
En slingert heene en weer. een hofgevolg van spooken,
Door duizend eeden uit den afgrond los gebroken,
Door vloeken opgeprest naar boven, treed voor uit,
Of volgt den wagen na met ysselyk geluit.
In zulk een staat verschynt god Mars. wie zou niet schroomen?
Ga naar margenoot+Dicht by Drogeda schuurt de Boyne met haar stroomen,
Het vruchtbaare Iersche veld: hier legt het leger van
Den ouden Britschen Vorst, versterkt door 't muitgespan.
Hier staan de tenten van de bloem der Fransche mannen,
Met lelien bezaait, en sierlyk opgespannen.
Hier blinkt de beukelaar beschenen van de zon,
En spiegelt zich in 't nat der kristallyne bron.
De sabels glinstren in de vuist der oorlogsknaapen,
De helmen op de kruin; en yder praalt in 't wapen.
De veder waait langs 't hoofd. de wind beweegt de vaan
En veldstandaarden, die langs 't klaare water staan.
Hier gaapt de donderbus die Jakobs vloektrouwanten,
Bezwangert van de dood, op Ierlands bodem plantten.
Daar briescht het moedig ros, op stryden afgerecht.
Gins klinkt de krygsklaroen. 't wacht alles naar 't gevecht.
| |
[pagina 25]
| |
De gryze Stuart rent in 't midden van zyn troepen,
Die hoofd voor hoofd, lang leef de Koning Jakob, roepen.
Wy kennen hem alleen voor onzen Opperheer.
Ga naar margenoot+Bepleit dan, zegt de Vorst, myn rechten door 't geweer,
Indien gy my bemint: de veldslag moet ons scheiden:
Slaat doot, vermoort, vernielt; ik zal u zelf geleiden,
Getrouwe mannen, met myn heirbyl in de vuist:
Wreekt, wreekt myn ongelyk; ja keert, van bloed begruist,
Verwinnaars uit den stryd: ik zal my dankbaar toonen,
Uw dienst erkennen, en uw braave daaden loonen:
Ik zal uw laagen staat verhoogen naar waerdy,
Myn hoonder stooten uit gezag en heerschappy,
En gunnen u die plaats: gy zult de schatten deelen
Van hem die Jakobs gunst verwaarloost door krakkeelen,
Door hulp te bieden aan den schoonzoon, dien ik haat:
Schenkt my den schepter weêr, ontbloot hem van myn staat
Door uwe dapperheid. 't gaat wel, myn waarde zoonen,
Uw oog belooft uw moed. wy zullen Jakob kroonen
Zo schreeuwt het gansche heir, of sneeven onder 't slaan.
Ga naar margenoot+De Koning
Wilhem
voert terwyl zyn benden aan.
Hoe praalt de braave Prins aan 't hoofd der veldbanieren,
Geleid van Britten en beroemde Batavieren,
Bestryders van 't geweld, voorstanders van 't gemeen!
De wapenrok bekleed de koninklyke leên;
Zelf door Mariaas hand gestikt met goude draaden,
Ter eere van haar Heer; verheerlykt door zyn daaden,
| |
[pagina 26]
| |
Op purpre zyde door borduurkunst afgebeeldt.
Hoe moedig treed zyn ros, dat op den breidel speelt,
En schuimbekt op 't gebit! hoe glinstert 's Konings wapen,
Hoe sluit het om de borst, als waar 't aan 't lyf geschapen!
Zo trekt hy naar den stroom der Boyne wel gemoed
Den vyand in 't gezigt. hy spreekt zyn oorlogsstoet,
Zyn hoofden hert in 't lyf door prikkelende woorden.
Ga naar margenoot+Indien de laureblaân uw kruinen ooit bekoorden,
ô Nederlanders, die voordezen blyk op blyk
Van uwe vroomheid gaaft, en hielpt my 't ongelyk,
Den landzaat aangedaan, door uwe wapens wreeken:
Gy die 't uitheemsch geweld, toen Neêrland, half bezweken,
Most hygen onder 't juk van Vrankryk, hebt gekeert,
Ter landgrenze uitgejaagt, in 't veld getriomfeert,
En vechtende aan myn zy de zege weggedraagen,
Herroept uw ouden moed; ik zal myn leven waagen,
Verzekert van uw trou, u voorgaan, volgt in 't veld.
En gy, ô Britten, die, gedrukt van 't slaafs geweld,
Myn bystant eer verzocht door zuchten en gebeden;
Gy, die my dwongt het staal te gespen aan de leden,
Toont dat gy dankbaar zyt, stryd voor uw Koning, vecht
Voor 't waare kruisaltaar, voor vryheid, wet en recht:
Nu is de dag van heil, of uw bederf geboren:
Beschermt uw rust door 't zwaard, of alles gaat verloren:
Bevryd uw tempels voor uytheemsche kettery,
Uw haardsteên voor geweld, uw kroost voor slaverny:
| |
[pagina 27]
| |
Uw vrouwen hebben u gemoedigt door haar traanen,
Uw dochters door geween; en duizend onderdaanen
Van 't Albionsche ryk al zuchtende u verzelt
Naar d'oevers van de zee, wanneer gy trokt te veld:
Zy steunen op uw moed, ô helden, en myn degen.
Ga naar margenoot+Zo spreekt de dappre Vorst, en trekt den vyand tegen:
Hy zwaait den legerstaf tot driemaal met zyn hand:
Hy stelt zich zelf in 't spits: hy naakt den waterkant,
En Jakobs leger, door den veldstroom afgescheien.
Ga naar margenoot+Des Konings wacht, gedost met blaauwe lievereien,
Ontziende geen gevaer, doorwaad den diepen vloed,
Waar in de vuurbal sist. het water kan den gloed
Van 't blakende oorlogsvuur, in 't heldenhert ontsteeken,
Niet blusschen. yder peilt, gewekt door 't legerteken,
De Boyne met zyn voet. elk ploft in 't water neêr,
Met wapenen bekleed, beladen met geweer.
De ruitet noopt zyn ros met spooren door de plassen.
Held Schomberg schreeuwt: vaart voort, zo moet men 't heir verrassen,
Ga naar margenoot+En 't vyandlyk gespuis bestooken op zyn grond.
Maar ach, ik beef van schrik! de Koning word gewond;
Zyn schouderblad, door 't loot getroffen, verft de stroomen:
Hy stygt van 't paard, en rust zyn leden aan de zoomen
Der vloeijende rivier: men stelpt het bloed met vlyt,
Verbind de wonde, en hy begeeft zich weêr ten stryd.
Maar d'oude Schombergsneeft in 't harnas voor zyne oogen.
Ga naar margenoot+Dit treurspel wekt zyn moed: hy, door de dood bewogen
| |
[pagina 28]
| |
Van zulk een Oorlogsheld, vliegt als een fiere leeuw,
Verhit op eedle wraak, gevolgt van veldgeschreeuw,
In 't midden van den drom der strydende Iersche benden:
Zyn sabel kerft de kruin, en boort door borst en lenden.
Zo wreekte Eneas kling Prins Pallas dood, door 't bloed
Te storten over 't veld van Turnus oorlogsstoet.
Ga naar margenoot+Een ry van helden volgt den Koning op zyn togten,
Vermaart, als Herkules, door temmen van gedrogten,
En monsters, helsch van aart: elk voert zyn troepen aan.
Doorluchte mannen, die, verheerlykt door uw daân,
De waereld stof verschaft om uw beleid te roemen,
Wie zal ik eerst of lest in myn gezangen noemen?
Hier munt elks dapperheid, elks moed op 't heerlykst uit.
Daar ziet men Wirtenberg, die 's vyands aanval stuit,
Den stroom doorwaden met zyn Deensche krygsbanieren:
Hier Ouwerkerk, het hoofd van 's Konings lyfstaffieren,
Den muiter over 't veld vervolgen, daar hy vlied:
Gins Kirke, die de bloem van 't Britsche volk gebied,
Met Taalmitsch voor de rust van 't ryk kloekmoedig stryden:
Men ziet ze reis op reis door Jakobs vaanen ryden,
Den vyand vellen die hun sabels wederstaat.
Heer Bentink, op wiens trou de Koning zich verlaat,
Zo diep in 't vorstlyk hert geschreven, zwaait den degen,
En vliegt, gelyk voorheen, de Lelistanders tegen;
Zyn onverschrokke moed, met krygsbeleid gepaart,
Maakt hem van tyd tot tyd de gunst des Konings waard.
| |
[pagina 29]
| |
Held Ginkel, uit het bloed geteelt van 't aadlyk Reede,
Een stam voor lang vermaard in oorlog en in vrede,
Beroemt door staatgezag en hooge krygsvoogdy,
Vecht midden in den gloed aan 't hoofd der ruitery.
De brave Doeglas houd zyn veldpost naauw besloten.
En Solms braveert de magt der Iersche twistgenooten.
De strydbre Sgravemoer en Nassau, nooit versaagt
Ga naar margenoot+In 't vechten, volgen daar de Vorst zyn leven waagt:
Daar hy zich zelf vergeet in 't midden der gevaaren,
En denkt alleen om 't recht der volken te bewaaren:
Daer hy zyn eigen bloed, zo waard, min dierbaar acht
Als 't heil van Jesus kerk. laat Romulus geslacht
Hoogmoedig stoffen op zyn helden, die voor dezen,
Hun vaderland in nood den jongsten dienst bewezen;
Die 't leven offerden voor 't voordeel van 't gemeen,
Of d'ingebeelde rust van Rome: hy alleen
Verdooft de krygsbazuin van zo veel dappre zielen,
Die streden voor den Staat of onder 't stryden vielen:
Want bygeloof, noch drift van wanhoop noopt zyn hart,
Daar hy in 't heetst van 't vuur al d'oorlogsrampen tart.
Ga naar margenoot+Gansch Ierland staat in brand. de vruchtbaare akkers rooken,
Als Etnaas bergspelonk, in 't ingewand ontstoken
Door zwaveldampen, van den zouten grond geteelt.
Het groene veld, bezaait met wapenen, verbeeldt
Het eiland van Vulkaan, daar grofgespierde reuzen
Met hamers in de vuist metaale bergstof kneuzen;
| |
[pagina 30]
| |
Terwyl de blaasbalg zwoegt, de schoorsteen rookt, de damp
Den glans der zon bezwalkt. d'een sneeft, tot oorlogsramp
Geboren. d'ander treurt om 't derven van zyn leden,
Door schroot van 't lyf gerukt, door sabels afgesneden.
De moord, ontkerkert, holt langs 't vechtperk hene en weer.
Daar stort de voetknecht by zyn spies of vuurbus neêr,
Gerabraakt door den slag der barstende granaaten.
De kogels booren door de gladgeschuurde plaaten
In 't drabbig ingewand. (ô dodelyk gezigt!)
De ruiter kust den grond, ten zadel uitgelicht,
Omarmt het purpre veld, en braakt zyn bloed en leven
Door d'ope wonden uit. Drogedaas muuren beeven.
Al 't omgelegen land beweegt zich op 't gedruis.
De bergen scheuren van hun wortels. 't muitgespuis,
Door Vrankryks magt gesterkt, valt moedig aan in 't stryden.
Men ziet Lauzun aan 't hoofd der Fransche benden ryden;
Hy voert de ruiters aan, en gaat hen dapper voor.
De paardshoef draaft in 't stof, of glipt op 't bloedig spoor.
Men houwt, men stoot, men lost pistoolen en karbynen.
Men ziet den dag door damp en buskruitsmook verdwynen.
Een wolk van stof bekleed het wezen van de zon.
Hoe loeit de donder van 't vernielende kanon!
De waereld slingert van haar losgeborstene assen,
En zwelgt het laauwe bloed in 't lyf by gansche plassen.
Het weerlicht reis op reis. de bliksem van 't metaal
Verdort de groene spruit, en zengt de velden kaal.
| |
[pagina 31]
| |
De bodem legt bedekt met trommen en trompetten,
Met pieken, klingen, met pistoolen en musketten,
In 't vlieden over 't veld geslingert, of door 't loot
Geklonken uit de vuist. hier spookt de naare dood.
De lyken groeijen door de sabels op de velden.
Hoe rolt de doodkreet uit den bleeken mond der helden!
Ga naar margenoot+De groote
Wilhem
rent in 't midden van den slag,
En geeft zyn troepen moed door 't koninklyk gezag.
De liefde tot den Vorst ontvonkt de legerknechten:
Zy winnen aan zyn zy, of sneeven onder 't vechten.
Ga naar margenoot+Vervolgt uw zege, roept de Vorst, de vyand wykt;
Verzuimt uw voordeel niet, terwyl zyn moed bezwykt:
Ik zie den slag in 't kort gewonnen, vecht als leeuwen.
Straks vliegt het leger toe: elk taistert onder 't schreeuwen
Den tegenstander, die zyn heldendraf genaakt.
Ga naar margenoot+Held Menard, Schombergs zoon, door vaders dood geraakt,
Een vader hem zo waard, verstrooit de Fransche vaanen,
En 't Iersehe nachtgespuis: hy mengt zyn brakke traanen,
In 't stryden uitgestort, met Vrankryks rookend bloed,
Verschoont geen vluchteling, maar volgt hem op den voet,
En wreekt den ouden Held: zyn naam zal eeuwig leeven,
Op duurzaam perkement in 't heldenboek beschreven.
De Koning ziet van ver de daaden van den Graaf;
Hy roemt de deugden van dien Krygsheld, die zo braaf
Den luister van zyn huis, door 's Hertogs dood aan 't zinken,
Weêr voert ten hoogsten top en heerlyk uit doet blinken.
| |
[pagina 32]
| |
Noch eens, ô mannen, schreeuwt de Veldheer, 't is gedaan
Met Jakobs hulpgenoot; wy moeten 't heir verslaan.
Elk grypt weer nieuwen moed. men lost de donderbussen
Ga naar margenoot+Voor 't leste op 's vyands rugge in 't zwichten. ondertusschen
Vlucht Jakob uit den stryt: hy vliegt, van schrik geprest,
Langs berg en hooge duin, om, schuilende in de vest,
Of sterkbemuurde stad, zyn lyfgevaar t'ontwyken.
Ga naar margenoot+De Koning
Wilhem
noopt zyn paard langs duizend lyken,
En volgt den vluchteling; hy kluistert met zyn hand
Hem die genade smeekt, of boort door 't ingewand
Der muitren die zyn magt door tegenstant braveeren.
Ga naar margenoot+De benden volgen na: men zietze vrolyk keeren,
Na 't ende van den slag, met krygstropeen belaân,
Met paarden, wapenen. een ander torst een vaan
Of standaard, door geweld uit 's vyands vuist gegrepen:
Men groet de makkers die den schat in 't leger sleepen,
Op ros of kar gepakt, en deelt den ryken buit.
Men draagt de tafelpracht, de zilvre vaten uit
De koninklyke tent, in 't vluchten nagelaaten,
Verwaarloost door de vrees. de feestgalm der soldaaten,
't Gejuich, de zegezang vervult de lucht. de vreugd
Ziet elk ten oogen uit. de Koning loont de deugd,
Den dienst der mannen, en begunstigt elk naar waarde:
Hy dankt den Hemelvoogd, wiens zorg zyn leven spaarde,
Zyn wonden zalfde, en 't lyf beschermde in 't krygsgevaar.
Ga naar margenoot+Nu schreeuwt het grof kanon de zege in 't openbaar
| |
[pagina 33]
| |
Door 't gansche leger uit. men ziet de koopre kaaken
Geen vuur dat quetst of moord, maar vreugdevlammen braaken.
O groote zegepraal! ô wondren, door geen tyd
Te wisschen uit het hert der volken! laat de nyd
Zyn tanden wetten, en zich zelf te barste knaagen,
Uw roem, ô
Wilhem
, stygt door Jakobs nederlaagen
Tot aan de sterren, daar uw sabel blinkt! en gy,
Stantvaste Zuilen van zyn oorlogsheerschappy,
Gy blyft onsterfelyk door uwe deugd, ô Helden!
De nazaat zal uw lof met duizend tongen melden,
De nooit vermoeide Faam uw eer verbreiden door
De gansche waereld heen; zo lang de blonde Auroor
De morgenrossen wekt, en praalt aan d'oostertranssen,
Tot vreugd van mensch en vee, met verschgebore glanssen.
En gy, ô veldrivier, ô Boyne, meer vermaard
Door
Wilhems
degen, als de Simöis door 't zwaard
Van Hektor of Achil; uw naam, zo hoogverheven,
Zal met de daaden van dien Koning eeuwig leeven;
Met roode letteren op 't heldenparkement,
Om dat gy 't vorstlyk bloed zo gulzig dronkt, geprent:
En gryze Schomberg sneefde aan uwe waterboorden:
Wiens deugden eer de ziel van Lodewyk bekoorden;
Een Veldheer, die zoo trou, ten dienst van Vrankryks kroon,
Den sabel zwaaide in 't veld, en waakte voor den troon;
Maar door gewetensdwang tot asscheid wierd bewogen,
Om dat zyn zuivre ziel, geraakt van mededogen,
| |
[pagina 34]
| |
De tiranny verfoeide, en treurde om 't ongelyk,
Den waaren kruysgenoot beschoren in dat rijk.
Beroemde man, hoe zal Europe uw dood beweenen!
De zon uws levens heeft ontydig uitgescheenen.
O Stroomgodinnen trekt voor eeuwig 't roukleed aan;
Gy zaagt die straalen aan uw boorden ondergaan.
Ga naar margenoot+De droeve zoon omhelst de vaderlyke leden,
Met bloedig stof besmet, verplettert en vertreden
Door paardevoeten, en mishandelt van 't geweer.
Ga naar voetnoot* 'k Most gistren stryden voor de rechten van myn Heer,
Zo spreekt hy, en myn pligt gedoogde toen geen klaagen,
Schoon my gebootschapt wierd dat vader lag verslagen;
Nu zal ik schreyen, en zyn schim voldoen. (ô smert!)
Het loot, dat u doorboorde, ô vader, trof myn hert:
Moet ik den dooden mond nu kussen, die voordezen
My d'oorlogspligten in myn jeugd heeft voorgelezen,
En plag te leeren, hoe men 't aangevoert geweld
Voor wal en poorten stuit, of stryd in 't open veld,
Of dringt ter vesting in door d'opgeschoote bressen?
Gy voedde dagelyks myne ooren met die lessen,
O welbespraakte tong! nu zwygtge in eeuwigheid;
Terwyl uw zoon, uw vriend, ja zelf uw vyand schreit.
O tegenspoed, zo zwaar als duizend ongelukken!
Nu zal ik, maar voor 't lest, uw bleeke handen drukken:
| |
[pagina 35]
| |
Zy leerden my de kunst der wapenoefening,
Den handel van 't geweer, van speer, musket en kling.
Ach heeft de wreede dood dat groot gezigt gesloten,
Die arendsoogen, die, aan 't hoofd der krygsgenooten,
Slagorden in den stryd aanvoerden met een wenk!
Hoe zal ik best zyn zerk versieren? Mavors schenk
My zegezuilen, door de Goôn, uw hoftrouwanten
Gehouwen, om op 't graf des grooten mans te planten;
En dien my met uw gunst, die ons voorheene bleek,
Op dat ik recht de dood van zulk een vader wreek:
Dan zal ik wel vernoegt met hem ten grave daalen,
En by zyn eedle ziel hier boven zegepraalen.
Ga naar margenoot+Terwyl graaf Menard klaagt, verheft zich uit den vloed
Een aangenaam geruisch. de Vlietnimf, door haar stoet
Verzelschapt, dobbert op de roodgeverfde stroomen:
Zy ziet den braaven held, van droefheid ingenomen,
Het vaderlyk gebeente omarmen op den grond,
En traanen plengen in de verschgeschote wond.
Ik moet uw ongeval, zo spreekt ze, ô held, betreuren,
En om uw vaders dood myn blonde vlechten scheuren,
En schreijen rood van schaamte, om dat ik 't edel bloed
Zag druipen in myn kil. de dappre man, wiens moed
Aan myne zoomen bleek, legt wel berooft van 't leven;
Maar eeuwig zal zyn lof door lucht en wolken zweeven,
En ik met myn gevolg oprechten hier beneên,
Ter eere van den man, eerzuilen en tropeen:
| |
[pagina 36]
| |
Ga naar margenoot+Zo blyft myn waterkant verheerlykt door zyn daaden.
En gy, ô
Wilhem
, die, bekranst met laurebladen,
Uw zegevaanen plant aan d'oevers van myn stroom,
De landplaag geesselt, en de monsters houd in toom,
De Faam had lang uw naam dit eiland rond gedraagen:
Nu komt gy zelf; gy stryd, en ment uw zegewagen,
Bestuuwt van vyanden geklonken aan uw as,
Na 't ende van 't gevecht: gy zegepraalt, zo ras
De bliksem van uw zwaard den vyand schynt in d'oogen:
Ga sleep uw oorlogsbuit door duizend groene boogen,
In 't midden van 't gejuich en vrolyk handgeklap,
Drogedaas muuren in: uw voet stygt langs een trap,
Van heldenlyken, door uw vuist in 't veld verslaagen,
Ten top van glori door uw vyands nederlaagen:
Dat kan dit bloedig veld, bezaait met doode leên,
Getuigen, daar uw kling zo moedig heeft gestreên.
Wy zullen jaar op jaar uw oorlogszege vieren,
De Nimfen op dat feest den blanken hals versieren
Met roode ketenen en bloedkoraalen, uit
Uw wonden in den vloed verzamelt, of uit spruit
En vochtig gras geperst; de beemden zullen bloeijen,
Besprenkelt door dien dau, en purpre bloemen groeijen
Uit
Wilhem Henriks
bloed, tot prachtig haarsieraad
Van 't Watergodendom, als elk ten reie gaat,
En danst om 't veldaltaar, terwyl de vlammen rooken:
Zo werde in eeuwigheid van uw triomf gesproken.
| |
[pagina 37]
| |
Ga naar margenoot+Maar hoor de dwaasheid van uw vyand, die, misleid
Door uwe wonde, alreê door 't leger heeft verspreid
De maaren van uw dood, en luitkeels uitgekreeten.
Gansch Vrankryk zal eerlang die logentyding weeten,
En juichen op 't gerucht. de burger zal zyn haat
Betuigen, en uw beeld op markt, op brug, of straat
Verteeren door de vlam, en vreugdevuuren stichten.
Een ander zal uw doot door schimp - of lasterdichten
Verbreiden onder 't volk, dat, los en dom van hoofd,
Zyn oor voor waarheid stopt, en logens licht gelooft.
Maar laat de Fransche kroon zich in uw dood verblyden,
Wy willen haar die vreugde, ô Koning, niet benyden,
Noch 't ingebeeld vermaak misgunnen; want de tyd
Zal haast haar feestgejuich veranderen in spijt,
Van elk beschimpt, bespot om d'ingebeelde droomen.
Gy leeft, doorluchte Prins, voor 't ryk en 't recht der vroomen;
Leef eeuwig in dien staat. gy zult dit gansche land,
Zo wederspannig, haast veroovren door uw hand.
Ik zie de muuren door uw stormgevaerte beeven,
Den tegenstander zich vrywillig overgeeven,
En zweeren hulde en trou met diergestaafden eedt
Aan u, als Opperhoofd van 't Iersche ryk: zo weet
De waereld dat gy leeft: zo moet uw vyand zuchten,
Die nu van hoogmoed zwelt op d'ydele geruchten
Ga naar margenoot+Van uw gewaande dood. hier zwygt de Stroomgodes.
De koning
Wilhem
hoort de Waterprofetes,
| |
[pagina 38]
| |
En lacht om 't lichtgeloof van Jakobs hulpgenooten:
Hy maakt zich vaardig om de vyandlyke sloten
Kasteelen, vestingen, en steden, ryk bemant,
Te dwingen, om 't geweld te bannen uit het land,
Of t'overvallen die zyn rechten tegenhouwen.
Hy rent den ganschen dag te paarde om't heir t'aanschouwen.
Hy tuchtigt reis op reis den legerknaap. hy slaaft
Voor 't heil der waare kerke, en 't recht van 't ryk. hy draaft
Door heete zonneschyn, door wind en regenvlaagen:
Zyn schrandre geest ontdekt zyn tegenstanders laagen,
Verydelt al zyn list en poging door beleid.
Ga naar margenoot+Terwyl de Koning tot den optogt zich bereid,
Verschynt een bode in 't heir met tyding uit de vlooten:
Hy naakt de veldtent, door de lyfwacht afgesloten,
En zoekt gehoor. men maakt de zaak den Vorst bekent;
Die doet den afgezant verschynen in zyn tent.
Grootmagtig Koning, zegt de bode, aanhoor de maaren.
Zy die den ryksstaf zwaait, en onze burgerschaaren,
Terwyl gy 't leger leid, als Ryksvoogdes gebied,
Zond my naar deze kust, om 't geen'er is geschied
Met alle eerbiedigheid uw majesteit te melden.
De vyandlyke vloot, gelyk uw zeeliên telden,
Ruim tachtig schepen sterk, door Vrankryk uitgerust
Met land- en zeesoldaat, kruiste op de Britsche kust;
Met inzigt, als men giste, om in uw ryk te landen,
En in uw afzyn 't volk t'ontschepen aan de stranden.
| |
[pagina 39]
| |
De Koningin, hier van verwittigt, geeft straks last
Aan Herbert door geschrift; om, eer men wierd verrast,
Den trotsen vyand slag te leevren op de baaren,
Het land te hoeden voor de dreigende gevaaren
En d'aangevoerde magt van d'oevers af te slaan.
Hy volgt het hoog bevel. men tast de ryksvloot aan.
De Nederlander neemt den voortogt met zyn kielen,
En tracht de blaauwe vlag van Vrankryk te vernielen,
Het eerste hooftdeel, dat zich opdoet in den stryd.
Men lost de zeekortou. elk toont zyn pligt, en quyt
Zich als een Watermars, door krygseere aangedreven.
De zeeman houd zyn roem in waarde, en schroomt geen leven.
Men krygt veel voordeel in den aanvang van den slag.
De vloot van Vrankryk deist op 't midden van den dag:
De stilte dwingt haar om met stryden voort te vaaren.
Elk zoekt de glori van zyn meester te bewaaren.
Het oorlogsvuur ontvonkt voor al den Batavier:
Maar d'ongelyke magt verstrekte uw zeebanier
Tot nadeel, door 't getal der Fransche watersloten.
Het ty scheid eindelyk de woedende oorlogsvlooten.
Uw schepen hebben veel geleden in dien nood,
Doornagelt van 't geschut, van mast en steng ontbloot.
Ik zag op 't bed van eere uw zeesoldaten sneeven.
Held Brakel, Noorthey, Dik zyn in 't gevecht gebleven.
Maar schoon de zeeschade en 't verlies uw schepen drukt,
Des vyands aanslag is hem echter niet gelukt,
| |
[pagina 40]
| |
Maar al zyn krygslist, die Britanje zocht t'ontrusten,
Zo snel verdweenen, als zyn scheepsmagt van uw kusten.
De schrandre Koningin, uw waarde bedgenoot,
Herstelt door wakkerheid de reddelooze vloot:
Haar onvermoeide vlyt, haar zorgen, die de zaaken
Van 't algemeene beste in hoogen nood bewaaken,
Beschermen 't Britsche ryk voor overzeesch geweld,
Of binnenlands verraad, zo snood in 't werk gestelt
Door trouweloozen, die uw heerschappy belaagen,
En werken om de kroon uw vyand op te draagen.
Ga naar margenoot+Verraders in uw ryk, tot Jakobs dienst gereed,
(O schennis!) hadden zich verbonden door den eedt,
Om Vrankryks watermagt in 't landen by te springen,
Den schepter uit de vuist der Koningin te wringen,
En haar tot Stuarts komst te boeijen in de zaal
Van 't koninklyk paleis; dan zou men u door 't staal,
Door magt van wapenen en vloektrouwanten keeren,
En elk met nieuw ontzag den troonverlater eeren.
Maar God, door wiens besluit gy 't Britsche volk gebied,
Die met zyn oog in 't hert der muitelingen zier,
Ontdekt de boosheid van 't gemoed en helsche driften.
De laagen lekken uit door brieven en geschriften,
Gevonden in 't vertrek des schenders, die zo snood,
Verbastert van de deugd, uw ondergang besloot.
Een ander, door de schuld van hoogverraad gevangen,
En voor den rechterstoel gesleept om straf t'ontfangen,
| |
[pagina 41]
| |
Bekent d'omstandigheên van 't schelmstuk in dien staat,
En meld de monsters, daar uw ryk van zwanger gaat.
Veel schelmen hebben zich reeds op de vlucht begeven,
En andre zyn gevat. de Hemel spaare uw leven,
En hoede d'eedle ziel van uwe Gemaalin.
Ga naar margenoot+'k Betrou de zaaken aan de zorg der Koningin,
Zegt
Wilhem
; haar beleid verzekert ons voor laagen.
Ga heen; verhaal haar: hoe de vyand legt verslagen:
Hoe 't leger door myn volk verstrooit wierde aan den vloed
Der Boyne, die noch rookt van 't verschvergoten bloed:
Hoe d'oude Koning, uit het vechtperk wechgevlooden,
Ons d'overwinning liet, en 't veld, bedekt met dooden.
Zeg: dat ik optrek, om de muiters in hun nest
Te volgen, en myn vaan te planten voor de vest
Van 't wederspannig volk: ga; breng haar deze maaren;
Zeil heene: een snelle wind geleide u door de baaren
Voorspoedig aan de kust; op dat myn krygsgeluk
Mariaas teedre ziel verlos' van vreze en druk;
En 't vloekgenootschap, door 't aanhooren van myn daaden,
Zich voor haar nederbuige, en aflaat' van verraaden.
Hier sluit de Britsche Vorst zyn rede; en d'afgezant
Begeeft zich, op 't bevel, straks naar den waterkant.
Einde van het Vyfde Boek. |
|