Scilla

(1966)–Lukas Rotgans– rechtenstatus


Derde bedryf Eerste toneel Minos, Mentor mentor 765[regelnummer] Heeft Scilla, met de kroon, haar hart u opgedraagen?Ga naar voetnoot765 En kan u deze gift in uw triomf behaagen? Zult gy haar op de vloot meêvoeren over Zee, En kroonen in de plaats van uw Pasifaë? minos Ik haar beminnen? neen. hoe doolen uw gedachten! 770[regelnummer] Kunt gy die lafheit van myn groote ziel verwachten?Ga naar voetnoot770 Zy zet my wel een kroon door minnedrift op 't hoofdt, Maar 't is een kroon, daar zy haar vader van berooft. De baatzucht heeft op 't hart der vorsten wel vermogen:Ga naar voetnoot773
[pagina 65]
't Verraadt schynt, om 't genot, bekoorlyk in onze oogen:Ga naar voetnoot774 775[regelnummer] Maar die, op hoop van gunst, dat schandig stuk begaat, Wordt van een eedle ziel gelastert en versmaadt.Ga naar voetnoot776 't Gebiedt van Nizus kan myn heerschlust wel bekooren;Ga naar voetnoot777 Maar Scilla, die my kroont, heb ik myn haat gezworen. 'k Min echter, Mentor, en een aangenaame brandtGa naar voetnoot779 780[regelnummer] Verspreidt haar vonken door uw konings ingewandt.Ga naar voetnoot780 De schoone, die ik tracht als gemalin t'ontfangen, Houdt, daar ik in mijn tent haar kerker, my gevangen.Ga naar voetnoot782 Ik wordt, gedreeven door een tomelooze min, Terwyl ik triomfeer, de slaaf van myn slavin. 785[regelnummer] Zy is uit eenen stam met Scilla voortgesprooten, Maar heeft haar vaders val, als Scilla, nooit beslooten. Haar ziel, zoo zuiver als haar onbevlekt gelaat, Wierdt nooit door wulpse min bezoedelt met verraadt.Ga naar voetnoot788 In 't kort, Ismene, die den rykstroon moet betreeden, 790[regelnummer] Als Nizus outste spruit, van ieder aangebeden Om haar volmaaktheit, wordt verheerlykt in myn hart. Ontrouwe Scilla, gy veroorzaakt my die smart: 'k Heb die prinses door u in myne magt gekreegen. mentor Ik heb die min voorzegt; maar ben met u verlegen.Ga naar voetnoot794 minos 795[regelnummer] Zy is alreê verlooft, gelyk 't gerucht ons meldt.
[pagina 66]
mentor Zy heeft een minnaar, maar hy is in uw geweldt.Ga naar voetnoot796 De krygsheldt, die zoo braaf Alkathoë verweerde,Ga naar voetnoot797 En steets uw stormbanier van zyne muuren keerde, Heeft haar door dienst op dienst tot wedermin verpligt. 800[regelnummer] Die hinderpaal, myn heer, van zulk een groot gewigt, Maakt my als hopeloos, en zal uw oogmerk stuiten. minos Uw vrees is wel gegrondt. mentor Wat zult gy dan besluiten, Indien zy Fokus blyft getrou, en u veracht?Ga naar voetnoot803 Of gy most tegens haar u dienen van uw magt.Ga naar voetnoot804 minos 805[regelnummer] De dwang is hatelyk in hooggebore zielen.Ga naar voetnoot805 De Goden zelfs, waar voor wy menschen nederknielen,Ga naar voetnoot806 Gebieden ons omhoog de vryheit van 't gemoedt. mentor Wat raadt dan voor uw min? wat middel keurt gy goedt? minos 'k Zal haar stantvastigheit beproeven door myn smeeken:Ga naar voetnoot809 810[regelnummer] Maar is 't versteende hart door vleien niet te breeken:Ga naar voetnoot810 Dan zal myn gramschap, door de min gewekt, in 't endt Uitbarsten, Mentor, met een doodlyk dreigement. Myn lyfwacht!

[pagina 67]
Twede toneel Minos, Mentor, Agénor, Lyfwacht minos Haal terstont Ismene voor myne oogen. Maar zeg haar, dat ik door haar rampen ben bewoogen. 815[regelnummer] Dat ik haar trooster wil verstrekken in 't verdriet. Datze onbeschroomt verschyne.Ga naar voetnoot816 agénor Ik doe dat gy gebiedt.
Derde toneel Minos, Mentor minos Ach! Mentor, mogt ik haar beweegen door myn klagten! ô Hemelgoden, die myn lyden kunt verzachten, Gy, die het minnevier door uw vermogen voedt, 820[regelnummer] Ontsteekt haar hart, of dooft de vlam in myn gemoedt!Ga naar voetnoot820 En gy, myn zuchten, die getuigen zult verstrekkenGa naar voetnoot821 Der minnewonden, die myn spraaklit zal ontdekken,Ga naar voetnoot822 Verlaat uw kerker, barst ten bangen boezem uit, En helpt my, zoo de stem op Minos lippen stuit. 825[regelnummer] Aanschou, getrouwe vriendt, uw koning, door 't bezwarenGa naar voetnoot825 Geslingert, als een kiel door 't bruischen van de baaren; Terwyl de stormwind loeit, en dreigt in zulk een noodt Den Zeeman, die vast beeft, met een gewisse doodt.Ga naar voetnoot828 Myn liefde, een schip gelyk, zal vrees ik, nimmer landen, 830[regelnummer] Maar op een klip vergaan, of bank van wanhoop stranden.
[pagina 68]
mentor De vrees geeft aan de vrucht van 't oogmerk meer vermaak.Ga naar voetnoot831 minos Maar zy voorzegt ons meest den uitslag van de zaak.Ga naar voetnoot832 Zy blyft my by: ik kan haar werking niet bepaalen.Ga naar voetnoot833 mentor Veel schooner blinkt de zon van voorspoedt met haar straalen,Ga naar voetnoot834-35 835[regelnummer] Wanneer zij dringt door damp van hinderpaalen heen. Maar, prins, Ismene komt.Ga naar voetnoot836
Vierde toneel Minos, Ismene, Arsinoë, Mentor, Agénor minos tegen 't gevolg Men laate ons hier alleen. Prinses, ik hoop, dat gy myn vryheit zult verschoonen.Ga naar voetnoot837 Ik heb u hier by my ontboden, om te toonen Dat ik uw ramp beklaage, en deele in uw verdriet. 840[regelnummer] 't Is waar, de tekens van uw vaders ryksgebiedt,Ga naar voetnoot840 Zyn staf en tullebandt zyn my door Scillaas laagenGa naar voetnoot841 (Een misdaadt, die myn hart moet vloeken) opgedraagen.Ga naar voetnoot842
[pagina 69]
Zy boodt my dat geschenk van zelf vrywillig aan.Ga naar voetnoot843 Myn voordeel wilde niet dat ik dat af zou slaan. 845[regelnummer] Dat eigen voordeel, als gy weet, kan elk bekooren.Ga naar voetnoot845 De zucht tot hoogheit is den menschen aangeboren. Begeerte, indien zy 't wit, waar op zy doelt, ontmoet,Ga naar voetnoot847 Keurt alle middelen, die zy gebruikt, voor goedt. Het lot heeft door uw val, ô schoone, my verheven. 850[regelnummer] 'k Beroove u van een kroon, maar kanze u wedergeeven. Ja schoon gy schynt ontbloot van vaders heerschappy, Ontfang de kroon en staf van Nizus weêr van my. ismene Ik kan uw mening uit uw woorden niet begrypen.Ga naar voetnoot853 De wraakzucht dwong uw vuist om 't oorlogsstaal te slypen. 855[regelnummer] Gy hebt uw vaanen voor Alkathoë geplant, De schichten op den muur geworpen met uw handt,Ga naar voetnoot856 En ons na lang beleg, ontbloot van 's hemels zegen, Door zusters tempelroof, in uw geweldt gekreegen: En gy verwareloost de vrucht dier zegepraal! 860[regelnummer] Waar toe der helden bloet vergooten door uw staal, En zoo veel maanden tydts, met afgematte leden, Door slag op slag verzwakt, voor uw belang gestreden; Indien de krygstriomf u zoo mishaagt, dat gy Uw overwinning en de kroon weêr schenkt aan my? minos 865[regelnummer] Die zege zal my nooit behaagen, maar verveelen,Ga naar voetnoot865 Indien het my mislukt, haar vrucht met u te deelen. Ik ben verwinnaar, maar ik leg myn krygsgeweer, Als overwonnen, voor de schoone Ismene neêr. Gy hebt van myn gemoedt de zege wechgedraagen.Ga naar voetnoot869
[pagina 70]
ismene 870[regelnummer] Ach! wat ontdekt gy my! kan ik uw oog behaagen? Hebt gy geen echtgenoot? denk Minos aan uw trou.Ga naar voetnoot871 minos Ik hadt Pasifaë verkooren tot myn vrou; Maar mag die snode nu met recht een scheibrief geeven: Zy heeft myn bedt bevlekt door haar oneerbaar leven, 875[regelnummer] En schriklyk overspel, de wereldt door berucht: Dat tuigt gansch Kretelandt, en die vervloekte vrucht,Ga naar voetnoot876 Het monster, dat ik in myn ryk houde opgeslooten. Schenk my uw hart. ik heb d'onkuische lang verstooten. ismene Gy eischt een gift van my, die my niet toebehoort. 880[regelnummer] De zaak is u bekent. prins Fokus heeft myn woordt. Zou ik meineedig zyn? zou ik myn trou verzaaken? Bedenk wat gy my vergt: gy zoudt myn handel wraaken:Ga naar voetnoot882 Ik merk, gy toetst myn deugdt: maar myn stantvastigheitGa naar voetnoot883 Maakt my uwe achting waardt. vergunme, dat ik pleit 885[regelnummer] Eerst voor een gemalin, die gy hebt uitverkooren, En dan voor hem, dien ik getrouheit heb gezworen. Herroep uw liefde, prins, omhels uw koningin,Ga naar voetnoot887 En sta my toe, dat ik myn bruidegom bemin. minos Hoe, meent gy, dat ik tracht den grondt van uw gepeinzenGa naar voetnoot889 890[regelnummer] Te peilen, door een vondt van my verliefdt te veinzen?Ga naar voetnoot890 Myn zuchten dienen, als getuigen van myn smart. Myn oog ontdekt u zelf den toestant van myn hart:Ga naar voetnoot892
[pagina 71]
Ei volg my, daar ik keer, bekranst met krygslaurieren:Ga naar voetnoot893 Gy zult myn zegekoets by 't juichent volk versieren;Ga naar voetnoot894 895[regelnummer] Doch niet als een slavin, van eere en staat berooft, Met ketens om den arm, maar met de kroon op 't hoofdt. ismene 'k Wil liever ongekroont met mynen bruigom leeven, Dan dat ik, door uw min tot koningin verheven, Om myn geschonde trou verlaaten van de Goôn, 900[regelnummer] Gegeesselt van myn hart, zou quynen op den troon. minos Neen, voeg uw hart naar 't lot. verheerlyk uwe landen.Ga naar voetnoot901 Verzeker Nizus heil door onze bruiloftsbanden. Behou een vader, u zoo waardt, en al uw bloet;Ga naar voetnoot903 Zoo quyt gy door een proef van vroomheit uw gemoedt.Ga naar voetnoot904 905[regelnummer] De Goden hebben u door my wat groots beschoren. Verkies, omhels een vorst, uit Jupiter geboren.Ga naar voetnoot906 De schoone Europe, door de wereldt zoo vermaardt,Ga naar voetnoot907 Heeft my, van hem bevrucht, in Kretelandt gebaart. ismene De prins, dien ik verkoos, is uit de rechte lotenGa naar voetnoot909-12 Ga naar voetnoot909 910[regelnummer] Van dien doorluchten stam, zoo wel als gy, gesprooten: Egine, 't pronkjuweel van 't vrouwelyk geslacht, Heeft, als de wereldt weet, zyn vader voortgebragt. Ik zwoer dien heldt myn trou, en zal hem nooit verlaaten. Om dat ik hem bemin, moet ik u doodlyk haaten. 915[regelnummer] Verg myn stantvastigheit niet meer. laat my alleen, Dat ik de rampen van myn vorstlyk huis beween.
[pagina 72]
minos Neen, spaar die traanen vry. laat my myn klagten uiten,Ga naar voetnoot917 Indien uw weigering volhardt myn hoop te stuiten. De hooftzuil van uw huis, door myn triomf gevelt,Ga naar voetnoot919 920[regelnummer] Wordt in uw zegepraal door onze trou herstelt.Ga naar voetnoot920 ismene Ik wraak die zege meer dan onze nederlaagen.Ga naar voetnoot921 Dat ik uw hart verwon, kan my alleen mishaagen. Herroep uw vyantschap; ik streel haar in myn zin:Ga naar voetnoot923 Maar niets verveelt my meer in 't onheil dan uw min.Ga naar voetnoot924 minos 925[regelnummer] Hoe kan u voor myn gunst myn vyantschap bekooren?Ga naar voetnoot925 Zy schenkt uw hoofdt een kroon. wat wacht gy van myn toren? ismene Die gunst vervolgt myn keur en vryheit van 't gemoedt:Ga naar voetnoot927 Zy rooft door haar geschenk myn allerhoogste goedt.Ga naar voetnoot928 minos Ik voel myn gramschap door uw weigering ontsteeken. 930[regelnummer] Bedenk u wel: gy hoort een overwinnaar smeeken. Kryg mededogen, of beproef wat ik vermag.Ga naar voetnoot931 'k Zal om Androgeos te wreeken, dezen dag
[pagina 73]
Een offer slachten naar myn vaderlyke zeden:Ga naar voetnoot933 De toestel wordt bereidt met alle plegtigheden.Ga naar voetnoot934 935[regelnummer] Zoo gy hartnekkig blyft, zult gy uw vader, of Uw minnaar voor de byl zien knielen in het stof. Maar 't staat aan u, wien gy behouden wilt in 't leven. Den ander zal uw mondt, als rechter, vonnis geeven. Dit wil ik, en nog meer; want die de doodt ontgaat, 940[regelnummer] Zal met u myn triomf geleiden langs de straat, Geketent aan myn as. wordt gy noch niet bewoogen?Ga naar voetnoot941 Welaan, zy zullen straks verschynen voor uwe oogen. Gy moet een van hun twee verwyzen. kies mevrou,Ga naar voetnoot943 Of spaar hen beide, 't staat aan u, door onze trou.Ga naar voetnoot944
Vyfde toneel ismene, alleen 945[regelnummer] ô Hemel kan uw oog die gruwelen aanschouwen? Moet ik een vader, om een minnaar te behouwen, Ten offer doemen, of om hem myn mingenoot, Door zulk een wreedt bevel, verwyzen tot de doodt? Waar heen ontroerde ziel? zoudt gy natuur verzaaken,Ga naar voetnoot949 950[regelnummer] En aan een vadermoordt u zelve schuldig maaken, Of doen de liefde door uw offerkeur geweldt? Neen, sterf, Ismene, sterf, eer gy dat vonnis velt.

[pagina 74]
Sesde toneel Ismene, Arsinoë ismene Ach! myne Arsinoë, getrouwe, help my klaagen. arsinoë Wie zou niet zuchten om onze algemene plaagen?Ga naar voetnoot954 955[regelnummer] Men hoort door Minos heir een vrolyk feestgeschal. Hy plant zyn zegevaan op koning Nizus wal. Zyn vlaggen waajen van de kerk- en torentranssen. Zyn helden gaan ten rei, gekroont met lauwerkranssen. 't Kretenzer oorlogsvolk verrykt zich met den schat 960[regelnummer] Van 't vorstelyk paleis, en plondert in de stadt; Ja rooft al 't heiligdom uit onze tempelzaalen, 't Gewyde koorgewaadt, de blinkende offerschaalen,Ga naar voetnoot962 En wierookvaten en altaaren, zwaar van goudt. Al dat den disch versiert, wanneer men hoogtydt houdt,Ga naar voetnoot964 965[regelnummer] Bekoort den plonderlust der woedende soldaaten:Ga naar voetnoot965 Zy zingen Minos lof en zege langs de straaten. Hier buiten woelt en draaft de priester voor de tent, Daar 't offer wordt bereit. ismene Die zaak is my bekent. Dat offer, groote Goon! dat offer raakt my nader, 970[regelnummer] Dan gy, Arsinoë...Ga naar voetnoot970 arsinoë Prinses, ik zie uw vader.

[pagina 75]
Zevende toneel Nizus, Ismene, Fokus, Arsinoë ismene Ter quader uur, helaas! zie ik u wederom, Myn vader; ach! wat ramp! wat ramp! myn bruidegom! nizus Myn dochter, troost u in d'elenden, die ons drukken. ismene Gy zyt noch onbewust van alle onze ongelukken.Ga naar voetnoot974 fokus 975[regelnummer] Myn waarde, neem geduldt. de hemel keurt dit goedt. ismene Is u bekent, myn heer, hoe fel ons nootlot woedt? nizus Wy zyn in 's vyandts magt. myn stadt is ingenomen. Wat weet gy? ismene Noch een ramp, die ons zal overkomen. nizus Is 't niet genoeg? ik ben ontbloot van staf en kroon. fokus 980[regelnummer] Wat wil de vyandt meer? ismene Hy mint my. fokus Groote Goôn!
[pagina 76]
ismene En noch ontbreekt'er iets, dat ik aan u moet melden. Hy wil een van u beide opoffren.Ga naar voetnoot982 fokus Wien zal 't gelden? ismene Ik zelf moet een van u verwyzen tot de doodt, Zoo ik my niet aan hem verbinde als echtgenoot. fokus 985[regelnummer] Wat straf zal hy voor hem, die 't leven houdt, bereiden? ismene Die moet met my geboeit zyn stasikoets geleiden. nizus Wel staat de keur aan u, myn waarde dochter, kom, Verwys uw vader vry, maar spaar uw bruidegom. Laat my, als 't offer voor uw trouwe liefde slachten. 990[regelnummer] Leeft beide en hoopt: wie weet, wat lot u staat te wachten. fokus Hoe zou ik leeven, om, met ketenen belaân,Ga naar voetnoot991 Aan myn verwinnaars as in zyn triomf te gaan?Ga naar voetnoot992 Zou ik by 't feestgewoel door Minos zegeboogen Ismene, als krygsslavin, zien treeden voor myne oogen, 995[regelnummer] En onder 't juichent volk, bekleedt met feestgewaadt, Haar traanen aan myn zy zien vloejen langs de straat? Neen stryk het vonnis van myn doodt: bepaal myn lyden,Ga naar voetnoot997 En laat uw keur myn oog van dat gezigt bevryden.
[pagina 77]
ismene Hoe wilt gy knielen, prins, voor Minos wraakaltaar,Ga naar voetnoot999 1000[regelnummer] En, met den offerbandt gevlochten om uw haar, Uw hoofdt op myne keur aan 's priesters slachtmes bieden, Om al de rampen van uw minnares t' ontvlieden? Is dit beminnen, daar gy in den hoogsten noodtGa naar voetnoot1003 Uw bruidt lafhartig wilt verlaaten door de doodt? 1005[regelnummer] Of hebt gy my alleen uit staatzucht aangebeden,Ga naar voetnoot1005 Om na myn vaders doodt door my ten troon te treeden? En schonk de glans der kroon en opperheerschappy Al die bekoorlykheên, die gy zoo roemde, aan my? fokus Waar wordt gy heen gevoert, prinses, door uw gedachten? 1010[regelnummer] Zou ik een kroon meer dan uw deugdt en schoonheit achten?Ga naar voetnoot1010 Verdenk myn liefde niet van die lafhartigheit. Die deugdt, die schoonheit, die alom haar glans verspreidt, Dat onbevlekt juweel kan my alleen behaagen. Ik heb aan u myn trou in voorspoedt opgedraagen. 1015[regelnummer] Myn liefde wankelt niet. ô neen! geen tegenspoedt Verzet die zuivre drift in myn oprecht gemoedt.Ga naar voetnoot1016 Maar overweeg 't besluit van myne doodt wat nader:Ga naar voetnoot1017-18 Ik leef voor u, maar 'k sterf, Ismene, voor uw vader. ismene Wel, zoo gy voor my leeft, en ik u noch behaag: 1020[regelnummer] Zoo geef daar blyken van in deze nederlaag. Leef, om door reden 't vier in Minos borst te dooven;Ga naar voetnoot1021 Of anders leef, om myn stantvastigheit te looven.Ga naar voetnoot1022

[pagina 78]
Achtste toneel Nizus, Scilla, Ismene, Fokus, Dorize, Arsinoë Scilla. tegen Dorize Ik zie myn vader; laat ons keeren. nizus Neen, hou stant, Ontaarde dochter, die uw eigen vaderlandt, 1025[regelnummer] Uw vader, zuster en haar minnaar, door uw daaden, (Wie weet daar d'oorzaak van?) zoo trouloos hebt verraaden. Heb ik u voortgebragt, ô schantvlek van myn kroon! Heb ik u 't levenslicht geschonken naast de Goôn, Om voor de gunst, die gy onwaardig hebt genooten, 1030[regelnummer] Uw vader van den troon en in zyn graf te stooten? Want Minos, die de wraak heeft in zyn hart geprent, Verwacht my buiten, om te slachten voor zyn tent: Daar hebt gy 't lykhout by myn leven al ontstooken. Maar beef, wanneer myn schim zal om uw nachtkoets spooken,Ga naar voetnoot1034 1035[regelnummer] En toonen in de wondt, tot schrik van uw gemoedt, Het vonnis van uw straf getekent met myn bloet. Dat bloet, dat ik wel eer zoo moedig, onder 't blaaken Der oorlogstoorts, vergoot, om u beroemt te maaken; Waar door ik uwe rust verzekerde en myn troon;Ga naar voetnoot1039 1040[regelnummer] Wordt door uw handt geplengt, tot zoen van Minos zoon.Ga naar voetnoot1040 Vergaâr dat dierbaar bloet, als 't vloeit by gansche straalenGa naar voetnoot1041 Uit myn gekurven hals, in 's priesters offerschaalen: Drink dat voor nektar in: ja, boet uw moortlust vry,Ga naar voetnoot1043 Verkoel daar door den gloedt van uwe razerny.
[pagina 79]
1045[regelnummer] Maar neen, myn yver dwaalt. gebruik die zuivre plassen,Ga naar voetnoot1045 Rampzalig schepsel, om uw schantvlek af te wasschen: Zy bleeven zonder smet, tot roem van myn geslacht; Maar uw geboorte heeft hun' smetten voortgebragt. Gy hebt de stof onteert waar uit gy zyt gesprooten. 1050[regelnummer] Ik daage u voor 't gerecht. de vierschaar wordt ontslooten,Ga naar voetnoot1050 Waar in Gerechtigheit geblindt de weegschaal houdt:Ga naar voetnoot1051-52 Zy weegt uw misdaadt naar de rampen die zy brouwt. Geveinsde vroomheit heb ik onbedacht verheven,Ga naar voetnoot1053 En 't heiligdom betrout met myn gebiedt en leven.Ga naar voetnoot1054 1055[regelnummer] Gy hebt myn oog verblindt, dat nu zyn doling ziet: Maar uw vermomde deugdt bedriegt de Goden niet.Ga naar voetnoot1056 Die Goden waakten voor myn Koningklyke staaten,Ga naar voetnoot1057 Zoo lang 't geheiligt Schildt, van al' myne onderzaaten Geviert, verheerlykt, in den tempel wierdt bewaart. 1060[regelnummer] Geen oproer, geen geweldt, noch Minos oorlogszwaardt Hadt ons gedwongen om de vesting op te geeven, Waart gy, ondankbaar kindt, uw landt getrou gebleeven. Al 't volk, gehoorzaam aan myn tucht en oorlogswet,Ga naar voetnoot1063 Stondt pal by 't klinken der Kretenzer stormtrompet. 1065[regelnummer] De hemel vocht met ons, begunstigde myn degen, En kroonde reis op reis den uitval met zyn zegen. Nu wordt myn ryk verwoest. nu stort myn zetel in; Dien gy de zuil ontrukt, bedekte vyandin. Hoe teêr beminde ik u, zelfs van uw kintsche dagen! 1070[regelnummer] Ach! Scilla was my waardt, myn lust, myn welbehagen,Ga naar voetnoot1070 De hoop, de troost, de vreugdt van mynen ouden tydt.Ga naar voetnoot1071 Hoe heb ik u omhelst, wanneer ik trok ten strydt, En zuchtende afscheit nam! hoe wierdt myn hart bewoogen, Als ik de traanen maar zag vloeien uit uwe oogen!
[pagina 80]
1075[regelnummer] Hoe heb ik u getroost, toen 't noodlot al te straf Myn waarde bedtgenoot, uw moeder, voerde in 't graf! Ik, die zelf troostloos was, most in die zwarigheden, Tot lichting van uw smart, myn troost aan u besteden.Ga naar voetnoot1078 Ik droogde al beevende u de traanen van 't gezigt: 1080[regelnummer] Vergeldt gy zoo myn zorg? is dit uw kinderpligt? Nu treede ik naar myn doodt: maar meldt aan ons de reden, Eer ik myne oogen sluit, van uwe trouloosheden. scilla Ik val voor u te voet, en ik beken myn schuldt. nizus Rys op. ontdek my voor myn uitvaart....Ga naar voetnoot1084 scilla Neen gy zult 1085[regelnummer] Nooit voor Androgeos door priestershanden sterven. Ik vlieg naar Minos, om genade te verwerven. nizus Hou stant. wat spreekt gy van genade, oneedle ziel? 'k Ontga veel smaadt en hoon, als ik voor 't altaar kniel. Of wilt gy met uw handt, in 't midden van myn plaagen, 1090[regelnummer] My kluisteren als slaaf, aan Minos zegewagen? En zal ik in dien staat, door uw verradery, Uw zuster met haar heldt zien treeden aan myn zy? scilla Ik hoop myn huwelyk zal dat besluit beletten, Als Minos my de kroon van Krete op 't hoofdt zal zetten, 1095[regelnummer] En u herstellen in uw vorstelyken staat.
[pagina 81]
nizus Zoo mint gy hem? scilla De min berokkende u dat quaadt. nizus Waar tracht gy naar? gy hebt geen gunst van hem te wachten.Ga naar voetnoot1097 Ismene staat te diep geprent in zyn gedachten. scilla Ach! wat ontdekt gy my! herroep dat woordt, myn heer! 1100[regelnummer] Help! help, Dorize! ik sterf. nizus ô Dochter zonder eer! Wat helsche razerny heeft uw verstandt verduistert, Dat gy den roem van uw doorluchtig huis ontluistert, Dat gy een vyandt, die, door dolle wraak verblindt, Dus onrechtvaardig woedt, tot uw bederf bemint?Ga naar voetnoot1104 scilla 1105[regelnummer] Wierdt Minos borst, prinses, door uw gezigt ontstoken,Ga naar voetnoot1105 Zoo ben ik hopeloos, en gy, gy zyt gewroken. Heb ik u 't heiligdom, de ziel van 't ryk, ontrooft, Uw schoonheit rooft my 't hart, dat ik my hadt belooft. Gy triomfeert door my, en boeit uw overwinnaar,Ga naar voetnoot1109 1110[regelnummer] En krygt van myne handt een koning tot uw minnaar, Een koning, my zoo waardt....
[pagina 82]
ismene Een monster, dat ik haat, Wiens tomelooze drift naar 't hoofdt van Fokus staat:Ga naar voetnoot1112 Of die myn vader wil berooven van zyn leven. Dien minnaar heeft uw roof, ontzinde, aan my gegeeven. scilla 1115[regelnummer] Schoon ik uw onschuldt zie, noch blyft gy my verdacht.Ga naar voetnoot1115 Hadt hy u nooit geëert, hy hadt my nooit veracht,Ga naar voetnoot1116 Maar op den troon van 't ryk als koningin verheven. Myn hart, zoo krachtig door de minnenydt gedreeven, Verzaakt natuur, en haat ja vloekt u, omdat gyGa naar voetnoot1119 1120[regelnummer] Hem, die myn vrybeit rooft, houdt onder uw voogdy.Ga naar voetnoot1120 'k Zal op uw schoonheit, my zoo dodelyk, verbolgen,Ga naar voetnoot1121 Als medeminnares, u, waar gy gaat, vervolgen. Ja schoon gy Minos vlam veroordeelt in uw hart,Ga naar voetnoot1123 Gy blyft myn vyandin en oorzaak van myn smart. 1125[regelnummer] De minnenydt ontrust noch verder myn gedachten, En spelt een zwarigheit, die my noch staat te wachten.Ga naar voetnoot1126 De schoonheit van myn heldt, zyn aangenaam gezigt Mogt eindelyk uw hart doen wanklen in zyn pligt,Ga naar voetnoot1128 En d'eerste minnevlam verbannen uit uw zinnen, 1130[regelnummer] Om in uw bruigoms plaats zyn vyandt te beminnen: Maar beef, indien ik ooit die schennis wordt gewaar:Ga naar voetnoot1131 Breng nooit myn liefde door uw ontrou in gevaar: Want nu de deugdt voor myn getergde drift moet zwichten,Ga naar voetnoot1133 Zoudt gy bespeuren wat myn wanhoop kan verrichten.Ga naar voetnoot1134 ismene 1135[regelnummer] Ontzinde minnares, waar van verdenkt gy my? Hoe schantvlekt gy myn trou in uwe razerny!
[pagina 83]
Zou ik myn bruidegom om een tiran verlaaten? Gy hebt hem vaders staf en koninklyke staatenGa naar voetnoot1138 Door tempelschennis met uw huwlyk aangeboôn. 1140[regelnummer] Uw dienst verdient zyn trou. betree met hem den troon. Ik zal in slechten staat gerust met Fokus dwaalen,Ga naar voetnoot1141 Door u verstooten uit myn vaderlyke paalen.Ga naar voetnoot1142 d'Ontkroonde koning zal ons volgen over zee; Tot ons de hemel voere aan eene uitheemsche ree. fokus 1145[regelnummer] Ik zou u naar myn hof geleiden door de baaren,Ga naar voetnoot1145 Indien ons dat geluk, prinses, mogt wedervaaren. Maar neen, de dwingelandt, bekoort door uw gelaat, Zal ons die vrybeit niet vergunnen in dien staat:Ga naar voetnoot1148 Zyn boezem is te fel in minnevier ontsteeken: 1150[regelnummer] Hy wil zich door myn doodt van uwe weigring wreeken. Maar 'k zou my welgetroost begeeven naar 't altaar; Mogt ik al stervende u 't geweldt van dien barbaar Ontrukken, en door bloet zyn helsche vlam verkoelen.Ga naar voetnoot1153 Maar gy, ô Scilla, zult der Goden straf gevoelen: 1155[regelnummer] Gy maakt ons alle drie rampzalig: wacht de wraak. De hemel stemt uw val, en hanthaaft onze zaak.Ga naar voetnoot1156 scilla Uw dreigen kan de ziel van Scilla niet versaagen: Zy staat gelyk een rots, en zwicht voor geene plaagen.Ga naar voetnoot1158 Indien myn liefde maar 't gewenschte wit beschiet,Ga naar voetnoot1159 1160[regelnummer] Eer ik den Minnegodt, die my alleen gebiedt. zy gaat wech.

[pagina 84]
Negende toneel Nizus, Ismene, Fokus, Arsinoë nizus Onzalig schepsel, dat, van eere en deugdt verbastert, Door een vervloekte min vervoert, de Goden lastert,Ga naar voetnoot1162 Hebt gy die gruwelen uit vaders mondt gehoort? Hoe zocht ik haar de deugdt, wiens schoonheit my bekoort, 1165[regelnummer] Als op een tafereel naar 't leven af te maalen, Op dat zy, door den glans dier goddelyke straalen Gelicht, in zekerheit zou streeven langs die baan!Ga naar voetnoot1167 Ik heb haar op dien weg als leitsman voorgegaan: Maar die verdoolde maagdt heeft Nizus les vergeeten. 1170[regelnummer] De Goden weeten best hoe ik my heb gequeeten. Ismene stem myn doodt; gedoog dat ik vertrek....Ga naar voetnoot1171
Tiende toneel Nizus, Ismene, Fokus, Arsinoë, Agénor, Lyfwacht agenor Verschoont my, vorsten, zoo 'k u stoore in uw gesprek. 'k Moet elk, door Minos last, naar zyn vertrek geleiden. nizus Wel aan. fokus Vaar wel, mevrou, wy zullen eeuwig scheiden. 1175[regelnummer] Vaar wel, myn heer, ik zal u redden uit den noodt. ismene Wij scheiden niet. ik volg myn minnaar in de doodt. Einde van het derde Bedryf	voetnoot765 De vraag vat naar klassicistisch gebruik het voorafgaande in het aan de gang zijnde gesprek samen. voetnoot770 lafheit: karakterloosheid. voetnoot773 Vgl. ook vs. 777 en 844-48; ‘baatzucht’, in samenhang met heerszucht, wordt als een neutrale eigenschap door Minos onveroordeeld gelaten; blijkbaar doet dit defect geen aanslag op zijn zelfrespect, het hoort er eenvoudig bij; vermogen: sterke invloed. voetnoot774 schynt: doet zich voor; 't genot: de vruchten, resultaten ervan. voetnoot776 gelastert: veracht. voetnoot777 't Gebiedt: de heerschappij. voetnoot779 echter: desondanks. voetnoot780 ingewandt: innerlijk. voetnoot782 Minos drukt zich paradoxaal uit; vgl. vs. 784; daar: terwijl. voetnoot788 wulpse min: lichtzinnige liefde (om de manier waarop Scilla die in haar verraad èn in haar liefdesverklaring heeft uitgeleefd, alle grenzen van het betamelijke te buiten gaande). voetnoot794 verlegen: in verlegenheid. voetnoot796 geweldt: de formulering van Mentor lijkt te suggereren dat Fokus genegeerd kan worden, maar uit het vervolg blijkt toch anders (vs. 800 e.v.). voetnoot797 verweerde: verdedigde. voetnoot803 u veracht: uw liefde afwijst. voetnoot804 tegens haar: tegen haar wil. voetnoot805 hatelyk: verwerpelijk. voetnoot806 zelfs: zelf. voetnoot809 stantvastigheit: nl. in haar liefde voor Fokus. voetnoot810 vleien: vriendelijke taal. voetnoot816 dat: wat. voetnoot820 of dooft de vlam in myn gemoedt: alternatief, dat ons ook iets van Minos' ‘redelijkheid’ doet vermoeden. voetnoot821 die getuigen zult verstrekken: die als bewijzen zult dienen. voetnoot822 spraaklit: omschrijving voor ‘tong.’ voetnoot825 't bezwaren: de bekommernis. voetnoot828 vast: steeds maar, aldoor. voetnoot831 Als er vrees voorafgegaan is, geniet men na het bereiken van het doel meer van het behaalde resultaat; vgl. vs. 834-35. voetnoot832 meest: doorgaans. voetnoot833 haar werking niet bepaalen: de kracht, de ‘activiteit’ ervan niet bedwingen. voetnoot834-35 Stereotiepe wending in Rotgans' oeuvre. voetnoot836 prins: vorst; komt: nadert. voetnoot837 vryheit: vrijmoedigheid. voetnoot840 tekens: attributen; ryksgebiedt: koninklijke heerschappij. voetnoot841 tullebandt: hoofdbedekking van de vorst als teken van zijn waardigheid; voor dezelfde zaak bezigt Rotgans op het voetspoor van Vondel ook wel het woord ‘sluierkroon’ (Eneas en Turnus, vs. 1495); vgl. vs. 852. voetnoot842 vloeken: vervloeken. voetnoot843 van zelf vrywillig: ongevraagd en ongedwongen. voetnoot845 Vgl. vs. 773 en de aant. daarbij. voetnoot847 't wit: het doel; doelt: mikt; ontmoet: vlak bij zich heeft. voetnoot853 mening: bedoeling. voetnoot856 schichten: speren. voetnoot865 verveelen: onaangenaam zijn. voetnoot869 Gíj hebt over mijn hart gezegevierd. voetnoot871 trou: (belofte van) huwelijkstrouw. voetnoot876 tuigt: getuigt; die vervloekte vrucht: de Minotaurus, geboren uit Pasifaë's ontucht met een stier. voetnoot882 handel: gedrag; wraaken: afkeuren. voetnoot883 gy toetst myn deugdt: gij stelt mijn deugdzaamheid op de proef. voetnoot887 prins: vorst. voetnoot889 Hoe: wat! voetnoot890 vondt: list. voetnoot892 Ook de ogen van een man spreken duidelijke taal; vgl. vs. 741-48 en de aant. daarbij. voetnoot893 daar: daar waar. voetnoot894 versieren: luister bijzetten. voetnoot901 verheerlyk uwe landen: zorg voor de roem van uw land. voetnoot903 bloet: bloedverwanten. voetnoot904 Zo volgt ge de inspraak van uw hart door een bewijs te leveren van vroomheid (bestaande in zorg voor de eigen familie). voetnoot906 uit Jupiter geboren: Minos was een zoon van Jupiter en Europa. voetnoot907 door de wereldt: de hele wereld door. voetnoot909-12 Fokus is een kleinzoon van Jupiter; Aeacus is de zoon van Jupiter en Aegina. voetnoot909 rechte: echte. voetnoot917 vry: gerust (aldus meermalen). voetnoot919 De hooftzuil van uw huis: het hoofd van uw geslacht, uw vader. voetnoot920 in uw zegepraal: met en door uw zegepraal over mijn hart; men lette op de tegenstelling tussen Minos' triomf (vs. 919), die de zuil velde, en Ismenes overwinning, die hem weer oprichten kan; onze trou: ons huwelijk. voetnoot921 wraak: verafschuw. voetnoot923 Herroep: roep terug; ik streel haar in myn zin: ik geniet daarvan bij de gedachte eraan. voetnoot924 verveelt: hindert. voetnoot925 voor: in plaats van; gunst: genegenheid. voetnoot927 myn keur: mijn vrije keus, mijn vrijheid om zelf te beslissen (zo meermalen); vryheit van 't gemoedt: tevoren (vs. 807) door Minos zelf als een goddelijk recht aangewezen. voetnoot928 Men lette op de paradox: door haar geschenk (de kroon) berooft uw liefde mij van mijn hoogste goed (de vrijheid om zelf te kiezen). voetnoot931 beproef: ondervind. voetnoot933 naar myn vaderlyke zeden: zoals ik als vader behoor te doen (?), naar de gewoonte van mijn voorvaderen (?: Minos' vader was Jupiter!). voetnoot934 De toestel: alles wat ‘toe-gesteld’, ingericht, moet worden om te offeren: altaar, offerdieren, brandhout. voetnoot941 myn as: mijn zegewagen; wordt gy noch niet bewoogen: raakt ge nog niet aan het weifelen. voetnoot943 verwyzen: ter dood veroordelen. voetnoot944 onze trou: ons huwelijk. voetnoot949 Waar heen: Ismene roept zichzelf tot de orde door een volkomen ander besluit: ze zal zelf sterven; ontroerde: verbijsterde, in verwarring geraakte; natuur: de natuurlijke verbondenheid (hier: van het kind met de vader). voetnoot954 algemeene plaagen: rampen die allen gelijkelijk treffen (Arsinoë weet nog niet van de ‘persoonlijke’ ramp van Ismene). voetnoot962 koorgewaadt: kostbare priestergewaden. voetnoot964 hoogtydt houdt: feest viert. voetnoot965 woedende: zich dolzinnig uitlevende. voetnoot970 Ismene breekt haar zin door hevige emotie af. voetnoot974 onbewust van: niet bekend met. voetnoot982 opoffren: ten offer brengen (letterlijk). voetnoot991 Hoe: hoe! voetnoot992 as: zegewagen; triomf: triomftocht. voetnoot997 stryk: vel; bepaal: beperk, maak een einde aan. voetnoot999 Hoe: hoe! voetnoot1003 daar: nu. voetnoot1005 staatzucht: de Vondeliaanse term voor ‘machtsbegeerte’. voetnoot1010 deugdt en schoonheit: in Ismene zijn innerlijke en uiterlijke schoonheid naar renaissancistisch ideaal verenigd. voetnoot1016 drift: hartstocht, maar in positieve zin. voetnoot1017-18 Maar bedenk wat de consequenties zijn van mijn dood; als ik in leven blijf is dat voor ú van betekenis, als ik sterf houdt dat in dat uw vader in leven blijft. voetnoot1021 Blijkbaar acht Ismene Minos hoog genoeg om de mogelijkheid van verandering in zijn gezindheid door invloed van de rede te zien; voor de tweede maal in het spel wordt Minos' zelfoverwinning aangekondigd (vgl. vs. 820). voetnoot1022 Ismene zinspeelt op haar besluit om zelf te sterven. voetnoot1034 nachtkoets: bed. voetnoot1039 verzekerde: beveiligde. voetnoot1040 zoen: verzoening. voetnoot1041 dierbaar: kostbaar. voetnoot1043 boet: bevredig. voetnoot1045 myn yver dwaalt: in mijn heftigheid vergis ik me. voetnoot1050 vierschaar: rechtbank. voetnoot1051-52 traditionele personificatie van de Justitia met blinddoek en weegschaal. voetnoot1053 Geveinsde vroomheit: in de persoon van Scilla, die als priesteres optrad. voetnoot1054 't heiligdom: het schild; betrout: toevertrouwd; met myn gebiedt en leven: en daarmee mijn heerschappij en mijn leven. voetnoot1056 deugdt: vroomheid, godenverering. voetnoot1057 staaten: waardigheden. voetnoot1063 tucht en oorlogswet: tautologisch voor ‘krijgsdiscipline’. voetnoot1070 waardt: dierbaar. voetnoot1071 ouden tydt: ouderdom. voetnoot1078 lichting: verlichting. voetnoot1084 uitvaart: laatste gang (naar de offerplaats). voetnoot1097 gunst: genegenheid, liefde. voetnoot1104 woedt: zich dolzinnig uitleeft; bederf: verderf. voetnoot1105 door uw gezigt: door u te aanschouwen. voetnoot1109 boeit: neemt gevangen. voetnoot1112 drift: woede. voetnoot1115 noch: toch. voetnoot1116 u: de eerste druk heeft hier uw. voetnoot1119 natuur: de natuurlijke band, hier tussen twee zusters. voetnoot1120 die myn vryheit rooft: die mij tot slavin van mijn hartstocht maakt. voetnoot1121 dodelijk: fataal. voetnoot1123 vlam: liefde. voetnoot1126 spelt: voorspelt. voetnoot1128 Mogt: zou kunnen. voetnoot1131 schennis: nl. van de bedoelde plicht, de trouw aan Fokus. voetnoot1133 de deugdt: hier vooral in de zin van zorg en liefde voor verwanten. voetnoot1134 bedekt dreigement van moord. voetnoot1138 staaten: waardigheden. voetnoot1141 in slechten staat: in eenvoud, zonder de luister van vorstelijke waardigheid. voetnoot1142 myn vaderlyke paalen: de grenzen van mijn vaderland (vaderstad). voetnoot1145 door de baaren: naar het eiland Aegina immers. voetnoot1148 in dien staat: in deze situatie. voetnoot1153 helsche vlam: misdadige liefde. voetnoot1156 stemt: stemt in met, besluit tot; hanthaaft: verdedigt. voetnoot1158 plaagen: rampen. voetnoot1159 't gewenschte wit beschiet: het gewenste doel bereikt. voetnoot1162 de Goden lastert: Scilla deed dat zojuist door haar hoogmoedige, de goden tartende taal in vs. 1157-60. voetnoot1167 in zekerheit: veilig. voetnoot1171 stem: stem toe in.

Vorige Volgende

Derde bedryf

Eerste toneel

Twede toneel

Derde toneel

Vierde toneel

Vyfde toneel

Sesde toneel

Zevende toneel

Achtste toneel

Negende toneel

Tiende toneel