De vlam in de pan

[p. 138]

[X]

Mijnheer en mevrouw Jansen-van der Aa hebben een zoontje van 12 jaar op een dure kostschool.

De jongen heet - vreemd genoeg - Hilaire. Dezen naam dankt hij aan zijn moeder, die in dit opzicht naar buitensporigheden neigde. Want toen zij zich het hof liet maken door Piet Jansen - kan het gewoner? - zaaide deze naam twijfel in heur hart en steekt nu nog als een doorn in haar vlees. Als opgeschoten meisje van de huishoudschool voelde zij zich tijdens den vorigen oorlog aangetrokken tot een jongen Belgischen vluchteling uit hun straat, die niet minder dan Hilaire Dugaucquier heette, wat haar als een klaroen in de oren klonk. Voor het eerst ontdekte zij toen het bestaan van dezen voornaam, sindsdien heeft zij nooit meer een anderen titularis ontmoet, dus zij mocht aannemen, dat het geen alledaagse keus was.

Toen het plan tegelijk met het kind in haar schoot begon te rijpen, heeft zij den omlegkalender, dien zij ieder jaar in Antwerpen koopt, doorgebladerd en reeds op den veertienden Januari vond zij opgelucht den raren Saint-Hilaire. De familie kon dan op haar hoofd gaan staan; de dokter zei: niet opwinden, en ofschoon het kind Cornelis zou moeten heten naar zijn Opa Jansen, liep Opoe met een rood gezicht achter de kraamverzorgster naar de doopvont, den dwazen naam op een papiertje in de hand. En ondanks haar toestand heeft mevrouw zich nog driftig gemaakt om den eigengereiden kapelaan, die brutaalweg

[p. 139]

‘Hilarius’ in de doopacte had geschreven. Maar gelukkig is het alleen de Burgerlijke Stand, die geldt, en mijnheer hoefde nauwelijks te blozen, want de ambtenaar was zich volkomen meester.

Vandaag is er een brief gekomen van Hilaire, waarin hij tot driemaal toe naar Fikkie vraagt. Ja, eigenlijk schrijft hij alleen over Fikkie.

Tijdens de Kerstvacantie is de jongen met dezen straathond naar huis gekomen en kreeg den wind van voren. Thuis is alles gloednieuw en mevrouw is hinderlijk proper. Er is hooggaande ruzie geweest, maar Hilaire heeft zolang geschreeuwd en gestampt, tot het dier mocht blijven, in de bijkeuken wel te verstaan. Mevrouw bleef een paar dagen mokken, omdat mijnheer partij had getrokken voor den jongen, niet alleen om van het lawaai af te zijn, maar ook uit wraak voor de vele malen, dat hij tegenover zijn zoon in het ongelijk werd gesteld.

En Fikkie betaalde voor alle grieven. Mevrouw zei, dat zij vies was van dat beest en dat haar eetlust was bedorven, als haar oog op dat smerige mormel viel.

Na een week was het nieuwtje eraf en keek Hilaire nauwelijks naar het dier om, temeer omdat het niet ‘binnen’ mocht komen. Maar zodra zijn moeder erop zinspeelde, of hij dat vieze kreng maar niet zou terugbrengen, waar hij het gehaald had, sloeg de jonge Jansen weer even hard aan.

Na de vacantie zou Fikkie van honger zijn gestorven zonder het goede hart van de daghit. Lisa dacht meestal aan het etensbakje, maar scheen niet te weten, dat een hond ook drinken moet en recht heeft op lucht en beweging. Zo zat Fikkie dagenlang opgesloten, tot hij ziek werd en de zindelijkheid van mevrouw in gevaar bracht. Mijnheer was het dier volkomen vergeten.

Tot hij vanochtend aan het ontbijt den brief van Hilaire

[p. 140]

leest en vraagt, hoe dat eigenlijk zit met dat beest, waarop mevrouw een kleur krijgt. Maar Lisa, die juist den theepot brengt, antwoordt spontaan: ‘O, die is gejat. Door een sergeant van de nieuwe kazerne.’

Haar woordkeus is geen ongelukkig toeval. Had de sergeant Breugelmans, die een meisjesheld is en driemaal een afspraakje heeft gehad met Lisa, haar den vierden keer niet ‘voor schut’ laten staan, dan had zij mevrouw fijn met de gebakken peren laten zitten. Of in een milder humeur zou zij gezegd hebben, dat Fikkie in de kazerne was, meegelopen met de soldaten. Maar op dit ogenblik heeft zij een grief tegen al wat militair is.

Het woord ‘jatten’ heeft de gewenste uitwerking. Nu moet mijnheer daar meer van weten en Lisa is goed ingelicht, want het geval Schurfie is haarfijn uitgebabbeld tijdens de duistere wandelingetjes langs de Oude Balsche Baan.

Mijnheer Jansen-van der Aa is tweemaal opgetreden als getuige in strafzaken tegen ontrouwe reizigers van de firma. Dat is hem niet slecht bevallen. Zijn naam kwam in de krant en de president was voor zijn doen nogal hoffelijk jegens een hoofdvertegenwoordiger van de firma Hertogs in puddingpoeder en siropen. Het leek er veel op, dat hijzelf de benadeelde was, en daarom hield hij zich, alsof hij den slag als een man wist te dragen en humaan genoeg was om er niet te zwaar op te drukken ten einde den verdachte te sparen. Kortom, hij voelde zich zonder grote inspanning braaf en verheven.

En zo is mijnheer Jansen zich geleidelijk gaan beschouwen als een soort orgaan der Justitie. In den coupé wijdt hij graag over deze plechtigheden uit, waarbij het verhaal steeds aangrijpender wordt en hij vaker dan nodig herhaalt, dat hij een hekel heeft aan dat soort akkefietjes, maar zich niet eraan onttrekken kan vanwege de firma, begrijpt

[p. 141]

u wel. En als iedereen er zo over dacht, dan hadden de dieven vrij spel, zegt u nou zelf, meneer.

Nu komt er bij, dat de stemming van het publiek aan 't veranderen is. Dat heeft hij duidelijk gemerkt, want ziet u, hij kan erover oordelen, hij zit dagelijks tussen de wielen, hij bestrijkt heel het Zuiden, hij komt met alle lagen van de bevolking in aanraking en hij legt zijn oor te luisteren. Let op zijn woorden: de mensen beginnen schoon genoeg te krijgen van dat flauwe soldatenspelletje. U zult zien, dat wordt weer een paar jaar lanterfanten en geld kapotslaan en als het dan weer met een sisser is afgelopen, betalen wij de eerste tien jaar de ogen uit ons hoofd aan belasting. Wij kunnen er voor ploeteren en de heren met de mooie pakjes aan nemen er een fijn leventje van op onze kosten. Net als die kale luis van een ambtenaartje uit de Beeldenstraat. Als hij vroeger ooit op reis moest, zat hij derde, omdat er geen vierde was. Nu zit meneer met een grote pet op in de tweede en verwaand, of heel de trein van hem is. Die lui gaan zich inbeelden, dat ze alles mogen. Wacht even.

Hij zet het onderzoek voort en Lisa voelt zich hoe langer hoe belangrijker.