Vijftig meesterwerken van Antoon van Dijck

[p. *79]

[p. 93]

De drie oudste kinderen van Karel I.

In eene zaal, waar men in den achtergrond links een warmgrauwe kolom, in het midden een donker gordijn met gouden bloemen, rechts een lichter strook wand en op den grond een rood perzisch tapijt met donkere bloemen ziet, staan de drie prinsjes. Het oudste, de toekomende Karel II, leunt met den rechterarm op het voetstuk der kolom; zijn bruin haar is over het voorhoofd gekamd en in rechte lijn geknipt, langs achter hangt het over ooren en hals; hij draagt een grooten kanten kraag en kanten lobben, een goudbruin gewaad, gespleten op de mouwen en omringd op den gordel door een kring van omgeplooide linten. Hij houdt met zijn linkerhand die van zijn jongste broertje, Jacob hertog van York, vast. Deze draagt een zachtwit blauwachtig getint kleedje met roodfluweelen mouwen, waarop wit lint gekruist ligt; op het hoofd een spannend mutsje, waaruit het blond haar op het voorhoofd valt. Het prinsesje houdt de handjes op den gordel samengevouwen; zij draagt een blauw kleed met spleten in de mouwen, geboord met kanten en het witte linnen latende doorpiepen, een kanten boord aan de mouwen van den witten voorschoot, een kanten kraag en een dik paarlensnoer om den hals. Het haar, met roode roosjes gesierd, hangt in kleine krulletjes op het voorhoofd en in spiralen op de ooren.

De kinderen zijn heel eenvoudig en natuurlijk van houding, het kroonprinsje rustig voor zich uitziende, zonder eenige schuchterheid, het meisje wat bedremmeld. De oudste prins is prachtig in zijn goudkleurig gewaad; de twee jongere steken tegen hem af in hun bleeke, vlokkige, witte kleeren. Het tafereel is stil, zacht, dof van toon. Het heele stuk moet onderdoen voor dat van het Museum te Turijn, dat ongeveer een jaar vroeger werd geschilderd; maar de tegenstelling tusschen de gulden linker- en de zilverige rechterzijde zoowel als de fijne wazige toon van het geheel zijn toch uiterst innemend.

Op de kolom links leest men Regis Magnae Britanniae proles. Princeps Carolus natus 29 Mah 1630. Jacobus dux Eboracensis natus 14 Octob. 1633 et filia princeps Maria nata 4 Nov. 1631 en lager: Ant. van Dijck F^t Anno Dⁱ 1635.

De kroonprins was dus geboren den 29^en Mei 1630, prinses Maria

[p. 94]

den 4^en November 1631 en de tweede zoon van Karel I en Henriette Marie, den 14^en October 1633. Van Dijck schilderde de groep in 1635.

Het stuk werd gemaakt voor koning Karel I en is sedert dien in het bezit der koninklijke familie van Engeland gebleven. Er bestaat eene herhaling van, uit van Dijck's atelier, in het Museum van Dresden; eene tweede in de galerij van lord Pembroke; meer andere in minder gekende bijzondere verzamelingen. Een eerste schets voor het stuk, met verscheiden tamelijk aanzienlijke afwijkingen, bevindt zich in den Louvre, eene andere in de galerij van Lord Clarendon.

Laten wij in korte woorden de geschiedenis der drie koningskinderen herinneren. De erfprins werd bij het uitbreken van den burgeroorlog naar het buitenland gezonden. Na de halsrechting zijns vaders beproefde hij zijne rechten te doen gelden en waagde in 1651 een inval in Schotland. Hij werd door Cromwell verslagen te Worcester, vluchtte naar Frankrijk en van daar begaf hij zich later naar Keulen. In 1660 werd hij door generaal Monk hersteld. Hij stierf den 6^en Februari 1685. Zijne regeering was een der treurigste, die Engeland gekend heeft. Hij was lichtzinnig van aard; het ontbrak hem niet aan geest maar aan wilskracht en werklust. Binnen het land werd de vrijheid door hem ingekrompen, buiten het land werd Engeland geslagen en vernederd.

Prinses Marie huwde Willem II, prins van Oranje. Van Dijck schilderde haar met haren jongen bruidegom in een stuk, dat het Rijksmuseum te Amsterdam bezit. Zij werd de moeder van prins Willem III, die zijne nicht Marie, dochter van Jacobus II, huwde, en later koning van Engeland werd.

De jonge hertog van York volgde zijn broeder Karel II op als koning van Engeland onder den naam van Jacobus II. Hij had zijne jeugd doorgebracht in Frankrijk en had zich daar tot het Catholicismus bekeerd. Bij de troonbeklimming van zijn broeder keerde hij in zijn vaderland terug. Zelf koning geworden begunstigde hij zijne geloofsgenooten en wilde aan de Roomsche kerk gelijke rechten als aan de Anglikaansche doen toekennen. Een omwenteling brak dien ten gevolge uit in 1688. Willem van Oranje stak naar Engeland over en werd tot koning uitgeroepen den 23^en Februari 1689. Jacobus II vluchtte naar Frankrijk en poogde, met de ondersteuning van Lodewijk XIV, zijn schoonzoon uit Engeland te verdrijven. Hij leed de nederlaag en keerde terug naar Frankrijk, waar hij stierf den 16^en September 1701.

Doek. H. m. 1.31. B. m. 1.50.
H.M. de Koningin van Engeland, Kasteel van Windsor.