Vijftig meesterwerken van Antoon van Dijck

[p. 50]

Lord George Digby tweede graaf van Bristol en lord William Russell vijfde graaf en eerste hertog van Bedford.

Een pracht van een doek. Twee jonge edellieden in al de frischheid hunner jeugd, in al den rijkdom hunner kleedij, in al den zwier van hun adel.

Links staat lord Bristol, in het zwart gekleed, met breeden afhangenden kanten kraag; de mouwen van zijn kleed zijn gespleten en laten het witte linnen doorkomen. Het malsche donzige gelaat is ingelijst in het overvloedige dunne blonde haar, dat in losse krullen tot op den schouder hangt. Met den rechterarm leunt hij op het voetstuk eener kolom, van waar zijne hand in al hare tengere sierlijkheid afhangt; met de linkerhand houdt hij op den gordel zijn naar voren gehaald manteltje vast.

Lord Bedford is geheel in het rood, het wambuis met gouden borduursel bezoomd, de broek van effen stof onder de knie vastgemaakt met gestrikte gouden koord; daaronder een kanten boord en lichtgele laarsjes met sporen. In de linkerhand houdt hij zijn grooten zwarten vilten hoed, de rechterhand is op de heup geplooid en over zijn arm hangt zijn roode mantel achteloos geworpen en tot op den grond afvallende. Het jeugdige hoofd is gevat in een zwaren dos van lichtbruin haar, dat ongeordend los op het voorhoofd en tot op de schouders hangt.

Op den grond bij lord Bristol liggen papieren, een boek, een astronomische sfeer; nevens Bedford ligt een borstharnas en andere stukken van een stalen wapenrusting.

Beiden zijn afgebeeld ten voeten uit in de zwierigste houding; de eene een leerzuchtige, peinzend, gemakzuchtig, zich te bewonderen gevende in zijne aristocratische jonkerachtigheid, en zijn eenigszins meisjesachtige mooiheid; de andere meer bewogen, den voet vooruit, als gereed om ten oorlog te gaan, daadzuchtig, pronkerig, springveerachtig.

Een stil stemmig licht laat zijn helderen schijn verzachtend over de roode en de donkere gewaden glijden en doet alles goed uitkomen op den lichten grond; de roode deelen zijn effen gekleurd zonder veel uitsprong, de glansen zijn er met breeden, vetten borstel op aangebracht;

[p. *29]

[p. 51]

op het zwarte gewaad zijn de lichtende weerschijnen even donzig gelegd. Hoofden en handen zijn bijzonder verzorgd, in versmolten verf geschilderd; de bijzaken in het benedendeel, de wapenrusting en liet studietuig evenals de kanten kragen, zijn met nauwgezetheid en met fiksche toetsen uitgevoerd.

Van Dijck conterfeitte in dit werk het sierlijkste paar Engelsche cavaliers, die men zich verbeelden kan, innemend van gelaat, zwierig van houding, vroolijk in de verf. Hij was de schilder der jeugd, der jaren van liefde en van hooge edelaardige plannen voor de toekomst. De jonkers uit den Engelschen adel, zooals hij ze hier afbeeldde, zijn niet alleen de schitterendste vertegenwoordigers van het schoonste ras der aarde, voor den schilder waren zij twee heerlijke bloemen ontloken op den menschelijken plant, die hij behagen schiep in al hun frischheid en kleurenglans te vereeuwigen.

Lord Georges Digby tweede graaf van Bristol, werd geboren in 1612 en stierf in 1677. Zijn bestaan was een der meest bewogen in de beroerlijke tijden, die zijn vaderland in de XVII^e eeuw beleefde.

Hij was ter wereld gekomen te Madrid toen zijn vader daar Engelsche afgezant was en hij was nauwelijks twaalf jaar oud, toen hij voor de balie van het Huis der Gemeenten verscheen om daar zijn vader te verdedigen, die door Buckingham's kuiperijen in den Toren was gekerkerd. Na zijne studiën voltooid en eene reis in Frankrijk gemaakt te hebben leefde hij eenige jaren in Sherborne Castle en legde zich dan toe op de studie van wijsbegeerte en letteren. In dien tijd werd hij door van Dijck geschilderd; in dien tijd ook schreef hij zijn brieven over Godsdienst aan Sir Kenelm Digby, die eerst in 1651 verschenen en waarin hij de Roomsche kerk aanviel. In 1640 werd hij tot lid van het Huis der Gemeenten gekozen. Hij verklaarde zich in den beginne tegen de staatkunde van Karel I en werd tot lid gekozen der Commissie, gelast Lord Strafford in beschuldiging te stellen. In den loop der debatten veranderde hij van zienswijze en eindigde met zich te verzetten tegen het aanklagen van den minister, liet Huis was zoodanig verontwaardigd over dit gedrag, dat, wanneer de redevoering van Digby gedrukt was, het ze in het openbaar deed verbranden door den beul.

Den 16^en Juni 1641 volgde hij zijn vader op als lid van het Huis der Lords. Hij sloot zich toen bij de partij des konings aan, maar was zoo weinig oprecht in al zijn politieke handelingen, dat hij al spoedig de meest gehate man van heel het land werd. De Parlementsgezinden

[p. 52]

beschuldigden hem van hoog verraad voor het Heerenhuis in Februari 1642 en hij vluchtte naar Holland. Toen de burgeroorlog uitbrak nam hij dienst in het leger der koningsgezinden en gedroeg zich dapper. Hij werd achtervolgens tot secretaris van Staat, lid van den Geheimen Raad, hoogbeheerder der Universiteit van Oxford en, in 1645, tot luitenant-generaal van 's konings legers benoorden de Trent benoemd. Verslagen door Sir John Brown te Carlisle Sands vluchtte hij naar Ierland en werkte daar en later op het vaste land tot de herstelling van Karel II.

Toen zijn pogingen mislukt waren nam hij dienst in het Fransche leger en in 1651 werd hij tot bevelhebber der krijgsmacht in Normandië aangesteld. Hij smeedde een komplot om kardinaal Mazarin te onderkruipen, mislukte alweer en werd uit Frankrijk gejaagd. Nu ging hij in de Spaansche Nederlanden dienst nemen en won daar de vriendschap van den landvoogd Don Juan van Oostenrijk. Op 1^en Januari 1657 werd hij door den voortvluchtigen koning Karel II herbenoemd tot Secretaris van Staat, maar hij verloor dit ambt toen hij korts daarna, te Gent, tot het katholicism overging.

Bij de herstelling van het koningdom keerde hij naar Engeland terug, maar ofschoon hij met veel belangstelling den loop der politieke gebeurtenissen volgde en herhaaldelijk het woord voerde in het Parlement, kon hij uit hoofde zijner religie geen ambt meer bekleeden in den Staat. Hij speelde niettemin nog een gewichtige, ofschoon niet immer loffelijke rol in de politiek van zijn land.

Behalve een zeker getal redevoeringen en brieven, liet hij een paar comediestukken drukken en werkte er een paar andere om uit het Spaansch. Hem worden verder nog verscheiden schriften van uiteenloopenden aard toegeschreven. Hij was volgens ieders oordeel een man van ongemeene begaafdheid en een der grootste sprekers van zijnen tijd; maar het ontbrak hem aan vastheid van grondbeginsels en van karakter. ‘Zijn leven, zegt Horace Walpole, was ééne tegenspraak; hij bestreed het katholicismus en bekeerde er zich toe, hij bestreed de partij van het hof en offerde zich op voor den koning, hij was rijk begaafd en schaadde immer zich zei ven en zijne vrienden, hij was vol dapperheid en leed immer de neerlaag, hij vond liefhebberij in het sterrekijken op het oogenblik dat de ware wijsbegeerte het daglicht zag.’

Van Dijck schilderde zijn portret toen hij vooraan in de twintig kon zijn, dus naar alle waarschijnlijkheid in 1633. Schijnt het niet alsof toen reeds de kunstenaar door het uiterlijke in de ziel las van den jongen lord

[p. 53]

en daarin zijne onmannelijkheid en zijne onbetrouwbaarheid, zijn hoogmoed en zijne eerzucht las en die liet spreken uit al zijn trekken en uit heel zijne houding?

Digby huwde lady Anna Russell, tweede dochter van Francis, vierden graaf van Bedford, en zuster van William Russell, eersten hertog van Bedford: de twee jonge menschen, die wij hier samen afgebeeld zien, waren dus of werden korts daarna schoonbroeders.

William Russell, dien wij aan de rechterzijde zien, werd geboren in 1613 en stierf in 1700. Hij begon met zitting te nemen in het parlement als lid voor Tavistock, met den aanvoerder der volkspartij John Pym tot medegekozene. Den 9^en Mei 1641, volgde hij zijn vader op in het Heerenhuis en verklaarde zich ook daar als een aanhanger der Puriteinen. Hij werd door het parlement tot aanvoerder der ruiterij benoemd en, ofschoon niet immer gelukkig, was hij een dapper krijgsman. In den veldslag bij Edgehill, waar hij zoowel als lord Bristol deel aan nam, stonden de twee schoonbroeders in de vijandelijke legers tegenover elkander. In 1643 verliet hij de parlementspartij, schaarde zich bij de verdedigers des konings en vocht onder dezes vlag te Newbury. Nog in hetzelfde jaar keerde hij tot zijn eerste partij terug. Deze herschonk hem echter noch haar vertrouwen noch zijn vroeger ambt.

Bedford sleet sedert dien, onder de republiek zoowel als na de herstelling van het koningdom, een leven schitterend door uiterlijken glans, maar ledig aan daden van belang.

Het dubbelportret, dat wij hier bespreken, is geteekend: Ant. van Dijck, Eques. Het bevond zich in het groote huis te Chelsea, waar Digby woonde, wanneer Evelyn daar den 15^en Januari 1679 met de gravin van Bristol dineerde. De portretten der beide schoonbroeders werden naar de schilderij in borstbeelden gegraveerd door Houbraken. Van lord Bedford bestaat er nog een portret door van Dijck en een door Kneller in Woburn Abbey. Van Dijck schilderde ook het portret van Anna Carr, gravin van Bedford, dat insgelijks aan graaf Spencer toehoort en door Lombart in zijne reeks der Engelsche gravinnen gegraveerd werd. Van Bedford's vader schilderde hij eveneens het portret, dat toehoort aan den tegenwoordigen hertog van Bedford, het jaartal 1636 draagt en als ouderdom des afgebeelden 48 jaar opgeeft.

Doek. H. m. 2.50. B. m. 1.59.
Graaf Spencer, Althorp.