Vijftig meesterwerken van Antoon van Dijck

[p. *1]

[p. 21]

Markiezin Paola Adorno-Brignole-Sale.

Een vertrek geheel in warmgrauwen toon, met zacht licht, dat alles en overal doordringt. Een roode draperij met verslenste tonen, daalt links uit de hoogte neer en gaat rusten op een rood fluweelen zetel; op den grond ligt een tapijt van uitgeveegde aardbeziënkleur; rechts, in de schaduwe, hangt een koord en een kwispel neder, die slechts ten halve zichtbaar zijn en waar goudstof schijnt op te kleven.

Te midden van die weidsche zaal, staat de markiezin, voornaam in hare slankheid, hare gratie, hare kostelijke kleedij. Het is een vrouwtje met een hoofd klein als dat van een kind, korte armpjes, het lijf verlengd door het zware, wit satijnen kleed, dat aan de achterzijde, in vorm van mantel, op den vloer daalt. Zij draagt op haar hoofd een mutsje uit netwerk van parelen gemaakt; het bruin-rossige haar is achteruitgestreken; zij blikt ter zijde, met open kijkers, eenigszins stijf, maar vol bevalligheid. Het kleine mondje is gesloten, de onderlip wat opgetrokken, met iets dwingends in de uitdrukking: het eene handje ligt op den gordel, het andere heft lichtelijk het kleed op: zij heerscht in het huis, zij heerscht in het rijk der schoonheid en verbergt het niet.

Het lijkt wel de apotheose van een jonge lieve dame: geheel in gouden warmen toon, met blanken satijn en gulden borduursel, roode draperij, stoel en tapijt van dezelfde kleur. Niets komt sterk uit, alles is met een stillen gloed overgoten, alleen aangezicht en handen zijn betrekkelijk forsch van toon. Het is een stuk zonder eenigen twijfel in Italië geschilderd; de hooge volle kleuren en het heldere licht van de Rubensche school zijn geheel verdwenen, de warme geroosterde gloed en de gedempte tonen zijn in de plaats gekomen. De malsche vleezen, de krachtige lichaamsvormen zijn vervangen door adellijke voornaamheid en slanke zwierigheid. Er ligt een afgrond tusschen den van Dijck in Rubens' atelier en den van Dijck in Genua: hij is een volgeling der Venetianen geworden; en toch is hij zich zelve gebleven. Deze vrouw is nog Vlaamsch door de waarheid en de natuurlijkheid van haar wezen; zij is een Italiaansche door hare hoofsche zwierigheid. Zij heeft evenmin Tiziano's gulden donzigheid als Rubens' blanke malschheid, maar zij is tintelend van leven; zij heeft de natuurlijke, eenigszins decoratieve

[p. 22]

houding der Antwerpsche school en bezit daarbij de hooge voornaamheid, die van Dijck toen reeds aan zijne modellen leende of in hen deed uitkomen. De stoffeering van het vertrek heeft iets breeds in zijnen eenvoud, dat bijdraagt tot de statigheid van het figuur. Het is best mogelijk dat de vernis den gulden toon, die het stuk kenmerkt, verhoogt en dat het kleed oorspronkelijk er blanker uitzag, maar toen als nu moet in elk geval het markiezinnetje een toonbeeld van hoogen adel en jeugdige bekoorlijkheid geweest zijn.

Van geboorte was zij eene Adorno, dochter van Giambattista Adorno, senateur-gouverneur van Genua in 1621 en 1632, senateurprocureur in 1626, en van zijne eerste vrouw Paola di Giacomo Spinola; zij huwde Anton-Giulio di Gianfrancesco Brignole.

Van Dijck schilderde verscheiden leden harer familie. In het paleis der Brignole-Sale in de Via Nuova te Genua, dat door de Markiezin Brignole-Sale, hertogin van Ferrari di Galliera, in 1874 aan de stad werd geschonken en nu den naam van Palazzo Rosso draagt, bevinden zich nog andere stukken van den meester. Vooreerst het welgekende portret van Paola's man, markies Anton-Giulio Brignole-Sale, op zijn wit paard, in de uitgestoken rechterhand den gepluimden hoed met zwierigen zwaai opheffende; dan haar eigen portret nagenoeg in dezelfde houding als in dat wat wij hier bespreken, de eene hand op den gordel, de andere los aan de zijde hangende, met denzelfden zetel naast zich, de roode draperij in de hoogte opgebonden, een zuilengang rechts, een balustrade met zicht op den tuin links. In dit tweede portret draagt zij een toilet van gelijken snit, alleen is de stof van het kleed nu donkerblauw; over de borst en langs den gordel draagt zij een juweelen band; op haar hoofd heeft zij hetzelfde paarlen mutsje, maar de vederbos, die in het stuk van den hertog van Abercorn nagenoeg onzichtbaar is, komt hier duidelijk te voorschijn. Het haar hangt in het tweede portret in losse kroezelige strengetjes langs voorhoofd en wangen en het lieve markiezinnetje schijnt enkele jaren ouder geworden te zijn.

In hetzelfde paleis bevindt zich nog het portret der markiezin Geronima Brignole-Sale met hare dochter. Deze laatste, in haar wit kleed met gouden boordsel belegd, is een der heerlijkste kinderfiguren, die van Dijck geschilderd heeft.

Doek. H. m. 2.30. B. m. 1.50.
Hertog van Abercorn, Londen.