Brieven uit Zuid-Nederland

[p. 34]

Gent, 3 November

VIII. Vlaamsche Gemeentekiezingen.

Wij zijn hier de vorige week zoodanig in het kiezingswerk verdiept geweest, dat ik u voor deze maal verzoek, het mij niet kwalijk te nemen, zoo ik mij met politiek inlaat, en mij over politiek uitlaat. Gij hoeft echter niet te vreezen, dat ik nog eens ga narekenen hoeveel plaatsen de katholieken en hoeveel de liberalen bij deze kiezingen gewonnen of verloren hebben, en wie er dan toch wel eigenlijk reden hebben mag om victorie te kraaien. Dit ware hoogere en zuivere politiek, en die ligt buiten mijne bemoeiïng en mijne bevoegdheid.

Ik ben heel eenvoudig door u, en ook wel wat door eigen lust geroepen, om hier rond te zien naar wat er gebeurt in de wereld van letteren en kunsten en u dit gebeurde dan over te brieven. Nu is de paal, die de twee werelden - die van den Staat en die der letterkunde - van elkaar scheidt, niet zoo sterk of zoo diep geplant, dat hij niet eens gebroken of verplaatst wordt en er dan een inval op vreemd gebied op volgt.

Zulk eene paalverplanting gevolgd door inval, ben ik dan ook aan het beramen en ga ik doen voorafgaan van eene pleitrede ter verrechtvaardiging van mijnen aanslag.

Wij zijn hier al lang, al eeuwenlang gewoon geweest onze hoogere besturen in handen te zien van menschen, die een heele boel talen spraken, Spaansch en Hoogduitsch, Latyn en Fransch, maar die tegenover onze taal de fiere minachting, die den heer past tegenover den knecht, zoo zorgvuldig in acht namen, dat wij het vergeten hadden, dat wij nog eigentlijk eene taal bezaten.

Gij Noord-Nederlanders weet er van te spreken, hoe wij het u kwalijk namen, toen gij op den inval kwaamt ons in onze taal aan te spreken. Wij zwoeren bij hoog en laag, dat gij het mis hadt, dat Nederlandsch de taal van Vlaanderen niet was, en om u te bewijzen, dat gij wel degelijk ongelijk hadt, spraken wij Fransch, maakten wij een revolutie om vrij te zijn... Fransch te spreken zooveel wij wilden en konden.

Zulke dingen ziet men niet dikwijls, maar dat zij mogelijk zijn hebben wij bewezen. Het kostte ons echter nog al wat om dien meesterstreek uit te voeren. Als wij er in gelukt waren het ongeloofe

[p. 35]

lijk wezentlijk te maken, en wij ons werk tevreden aanzagen, vroegen wij ons af, gelijk het wel meer gebeurt, hoeveel wij betaald hadden voor al dit schoone. En ontnuchterd moesten wij het God en de menschen klagen, dat de vreemden, die ons onze taal ontfutseld hadden, ons tezelfder tijd hadden dood gemaakt in wat een volk het schoonste en duurzaamste bezit: in onze letterkunde, in onze wetenschap, onze kunsten. Dit had de politiek gedaan, en dit hadden wij laten doen.

Toen wij na 1830 tot bezinning gekomen waren, vonden wij dat niet al te fraai, noch van ons noch van de vreemden, en gingen wij aan het denken, hoe die put wel zou kunnen gevuld worden.

Conscience schreef toen zijn Leeuw van Vlaanderen, onzen Bijbel; Ledeganck bezong de drie zustersteden; Willems ging aan het opzoeken der flarden, die van onzen ouden letterroem nog overbleven. De naam hunner volgelingen was legio. En Vlaanderen was letterkundig gered.

Het is eene wel jonge en korte historie, men kent ze niet veel, maar schoon is ze toch, schoon en wonder als een tooververtelsel.

Het land der letteren was veroverd, ook dat der politiek moest gewonnen worden; zoo niet, dan bleef de herborene eene onmondige, en veroverde het politieke Fransch, het gebied van het letterkundige Neerlandsch.

Al vroeg verstond men het, en al vroeg ook dacht men aan het voortzetten der verovering. Laat het ons zeggen: men slaagde echter niet. De letterkundige wedergeboorte was schoon en snel als een droom, de politieke wedergeboorte was loom als een slaap.

Terwijl overal elders het bewustzijn der onder den duim gehouden nationaliteiten nog voortsluimerde, hadden wij den kreet van ontwaking en bezinning aangeheven. Van vóor 1840 was de gansche dagbladpers in Zuid-Nederland Vlaamschgezind. Duizende verzoekschriften waren er naar de Kamers gezonden om de rechten onzer taal voor verdere krenking te bevrijden. Nagenoeg niets heeft men bekomen. Toevallig vonden onze verzoekschriften eenigen weerklank in de Kamers, maar hoe groot hun nuttelooze stapel in de scheurmand ook was, in het hart des volks werd de behoefte niet levendiger gevoeld om krachtiger zijnen wil uit te spreken.

Gansch Europa door is op dit oogenblik klaar en duidelijk de

[p. 36]

grondregel vastgesteld, dat de taal het volk is, en dat, waar een land twee talen bezit, elke taal gelijkelijk moet worden geëerbiedigd, op straffe van inbreuk op het volkenrecht. Geen Pool of Deen te Berlijn, geen Pool of Boheem te Weenen zou als afgevaardigde van zijn volk zich onverschillig aan de taal zijns volks mogen toonen, zonder al de stemmen zijner kiezers te verbeuren. Alleen in België geeft het geen aanstoot, dat de vertegenwoordigers des volks onverschillig of vijandig zijn aan de taal des volks.

Stellig komt dit in de eerste plaats bij het minder ontwikkeld nationaal gevoel der Vlamingen. Van den oogenblik dat Vlaanderen Vlaamschgezind was, was de strijd beslist, of liever zou niemand den strijd tegen onze taal nog wagen. Men zou eerst Vlaamsch-nationaal, dan liberaal of katholiek zijn, terwijl men nu liberaal of katholiek, en Vlaamsch of on- Vlaamsch is.

Gestemd door de eene of de andere partij of versmolten met haar, komen onze vertegenwoordigers in Gemeenteraad of Kamers - als zij er dan nog maar komen.

Niet onbelangrijk schijnt het ons toe, hoe onbeduidend de verkregen uitslag over het algemeen ook zij, een oogenblik stil te blijven staan bij de rol, door de Vlaamschgezinde politiek in de laatste kiezingen gespeeld. Wij zullen ons bij de ‘drie zustersteden’ bepalen om de goede reden dat, voor zoover het ons bekend is, daar alleen van Vlaamsch spraak was.

Antwerpen boven aan! - Sinds 1863 is in Antwerpen de Vlaamsch - nationale geest in heel zijne kracht en volheid ontwaakt. - Niet voor de eerste maal beproefde hij toen zijne macht, maar voor de eerste maal gelukte het hem iets anders dan ijdele pogingen uit te richten. Reeds in 1847 had men beproefd Conscience als gemeenteraadslid te doen kiezen; te vergeefs: eene Vlaamsch-klerikale coalitie was tot stand gekomen, die door de liberalen gemakkelijk overwonnen werd.

Tusschen de liberalen, die sinds dien overwinnaars bleven, bevonden zich een tal van Vlaamschgezinden, maar wat zij ook aan talent en liberale overtuiging rijk waren, burgersjongens waren het en als zoodanig weinig in tel bij de kopstukken hunner partij. Bijval, sympathie, stemmen in de voorbereidende verkiezingen, zooveel men wil, maar op de definitieve lijst der liberalen nooit een enkele.

[p. 37]

Toen kwam het geschil tusschen Antwerpen en het Gouvernement. De twisten tusschen liberaal en katholiek zwegen, en in die stille liet zich klaar en krachtig de stem van gemeente-vrijheid, van Vlaamschgezindheid hooren.

Eene machtige Vereeniging, de Nederduidsche Bond, bevatte mannen van alle gezindheden en was de kern der zegepralende partij: alles dan ook werd Neerlandsch in Antwerpen.

En toen later de liberalen der Association libérale naar middelen zochten om de zetels te herwinnen, die vijfentwintig achtereenvolgende kiezingen aan hunne tegenstrevers verzekerd hadden, was het eerste en beste middel, dat zij ter hand namen, eenen Vlaamschen liberalen Bond te stichten en de vertegenwoordigers daarvan plaatsen in het bestuur der stad toe te zeggen.

De meeting en met haar de Nederduitsche Bond, heeft te Antwerpen deze week gezegepraald. De meerderheid is verkleind, men voorzegt zelfs den tijd, waarop zij tot niets zal versmolten zijn, maar iets dan toch zal er van overblijven, en dat iets is veel, het is het krachtig Vlaamsch-politiek leven in die stad. Dat de twee partijen, alware het bij beiden niet even goed of even diep gemeend, Vlaamschgezindheid op hun vaandel schrijven en moeten schrijven om niet dadelijk te vallen, bewijst, dat de stad, die het eerst voor het Vlaamsch letterkundig leven ontwaakt is, ook het eerst voor het vlaamsche politieke leven is wakker geworden.

Te Gent is ook deze week een Vlaamschgezinde, Julius Vuylsteke, misschien de krachtigste onzer strijders voor taal en volk, als kandidaat der liberale associatie gekozen. Onnoodig te zeggen dat hij vóór de kiezing zijne zuiver Vlaamschgezinde overtuiging had doen kennen en de verklaring had afgelegd, dat hij door haar vraagde gekozen te worden en voor haar verklaarde te willen optreden.

Op de tegenovergestelde lijst bevond zich de naam van Dr. Snellaert, die ook als Vlaamschkleurend kandidaat door de zijnen opgenomen was.

Ook de heer De Maere, de u niet onbekende Vlaamschgezinde. is deze week herkozen. Het is wel is waar niet veel wat hier verkregen is, maar wiggen met scherpe punten doen wel rotsen splijten. Een paar onzer mannen in het bestuur kan den dam der onverschilligheid misschien doorsteken en vrijer stroom aan het Vlaamsche leven banen.

[p. 38]

In Brugge, de stad, waar de menschjes er fier op zijn zich les Français de la Belgique te noemen, nam het Vlaamsch ook eene plaats in den jongsten kiezingsstrijd. Van weerszijde deed men de kandidaten hunne Vlaamschgezindheid als aanbeveling, hunne onverschilligheid als grief gelden. Geen genoegzaam Vlaamsch gekleurde naam was daar echter in het spel om na te speuren, welke gezindheid de overhand behaalde. Slechts als teeken des tijds mag het ijveren naar Vlaamschgezindheid in aanmerking komen.

Gedachten zijn vuur. Wie er als vriend mede omgaat, warmt er zich bij; wie er mede speelt, brandt er zich aan, en waar rondom hem een sprankel van dit vuur valt, waarmede hij dacht onbeschroomd te mogen omgaan, brandt het door en laat het sporen na.

Wij weten het, de tijden zijn nog zoo, dat eene gedachte moet in het gelid geschaard staan bij een geoefende partij om eenige kans tot zegepralen te verkrijgen; en dat het nog lang duren zal eer Vlaamschgezindheid eene leus zijn zal, waar de meerderheid zich om zal scharen.

Maar er zijn nog wel meer zulke niet tot den oorlog toegeruste gedachten, die ook haar weg moeten en zullen maken, omdat zij rechtvaardig zijn en omdat gedachten branden.

Dat de Vlaamschgezindheid dan ook doe wat hare zusters der minderheid doen moeten, dat haar wapen bij gebrek aan overmacht overreding zij, dat zij altijd en overal de sprankels der gedachten uitstrooie, eens toch zullen deze doorbranden of minstens zal het ijs der onverschilligheid in de Vlaamsche harten smelten. Dan, maar dan eerst, zal door de politiek goedgemaakt zijn, wat zij zoolang bedorven heeft, en zullen onze letteren en kunsten de gezonde en gedijde vruchten worden van onzen nationalen aard.