|
| |
| |
| |
XII.
Oordeel niet, opdat men u niet oordeele: met welke mate gy meet, zal u wedergemeten worden.
Matth. vii.
- God zegene u, vader Beernaert,’ suisde een man, die de grendelen van 's gryzaerts gevangenis opentrok, terwyl deze bezig was met niezen.
Beernaert, verwonderd over de zachtheid dier stem, keerde het hoofd, bezag zynen
| |
| |
aenspreker met goedheid, en herkende eenen der gasten, die hem geholpen hadden, om jonker Pedro uit het gevang te verlossen.
- Zyn myne regters vergaderd? vroeg de gryze bedaerd.
- Uwe ondervraging is slechts op morhen vastgesteld, vader. Er heerscht eene groote beweging in de stad; de burgers, vermoeid van de slaverny der opstandelingen, zien met hoop het oogenblik naderen, waerop de benden van den Koning stads muren weêr in zullen dringen. Wat meer is, ik heb van den cipier vernomen, dat uwe aenhouding veel gemor veroorzaekt, en dat, indien men u veroordeelt, de doodstraf niet ten uitvoer zal gebragt worden.
- En wie zou er zich tegen verzetten, jongen lief?
- Al de burgers der stede: men hitst de oneenigheid onder hen aen, om de nieuwgezinden te verpletten. De landlieden der Kasselrye zyn het eens met de Audenaerdsche Koningsgezinden, en 'k verzekere u, vader, dat er iets buitengewoon zal omgaen.’
Beernaert zuchtte by dit verhael, en de sleuteldrager vervolgde:
- Het schynt ook dat de opstandelingen bevreesd beginnen te worden, want zy hebben besloten Kapitein Blommaert af te wachten, welke heden alhier moet toekomen. Men zegt dat deze bevelhebber, die steeds de bil- | |
| |
lykste maetregelen werkstellig heeft gemaekt, om het stadsbestuer trouw aen Willem te doen beloven, en om de Spaenschgezinden langs zynen kant te krygen, een vredeverdrag van wege den Prins van Oranje medebrengt, en dat de gevangenen zullen geslaekt worden. De cipier is dezen ochtend uitgegaen, om naer alles te vernemen, en indien het my mogelyk is, zal ik, met uw verlof, nog wel eens weêrkomen, om u de nieuwstydingen mede te deelen.
- Uw aenbod is my ten hoogste aengenaem, brave jongen; maer wees voorzichtig: byna allen, die my aengekleefd waren of dienst betuigd hebben, zyn vlugtig of gedood!’
Hier zuchtte de gryze nogmaels. - Ik zou, vervolgde hy op een statigeren toon, ik zou slechts éénen wensch uiten, en 't ware die van gerust te mogen sterven. De opstandelingen zyn magtig: wilde men hun te keer gaen, 't ware zeker dat de straten van Audenaerde in een bloedbad zouden veranderen; en ik, die altyd afgryzen voor de bloedplengingen heb gehad, zou er nogmaels de oorzaek van zyn!... Neen, vriend, dit is myn verlangen niet: ik stierf liever tienmael, dan een enkelen man, om mynent wille, te zien ombrengen. ô Jongeling! wist gy hoeveel tranen de dood van uw vorigen meester, en die der visschersknapen my nog dagelyks kost, ge zoudt my beklagen hen te overleven.’
| |
| |
Hy zweeg, en de sleuteldrager 's gryzaerts kommer ziende, riep hem met geestvervoering toe: - Neen? neen, vader Beernaert! gy zult niet sterven; er zal geen bloed vergoten worden; want Kapitein Blommaert is een man van vrede.
- En waerom heeft hy dan onze priesteren en regeringsleden geboeid?
- Om dat het eene opgeleide pligt was, en dat men door vrees bekomen wilde, 'tgeen men door zachtheid niet verkrygen kon. Ware de Kapitein hier geweest, 'k verzekere u, vader Beernaert, dat men u niet zou aengehouden hebben, want hy draegt u, zoo men zegt, eene zekere vriendschap toe, uit hoofde der diensten, die gy zynen vader bewezen hebt.
- Zyn vader zaliger, was de speelgenoot myner jeugd: toen wy de jaren onzer jongelingschap bereikten, en hy zich aen het hoofd zyner tapytwevery bevond, belastte ik my met het vervaerdigen der teekeningen, die men er gebruikte; en 'k durf u verzekeren, myn goede jongen, dat meer dan een Vorst, zelfs onze groote Keizer Karel, zaliger gedachtenis, my met een bezoek vereerde, myne teekeningen bewonderde, en mynen vriend Adriaen (want zoo heette Jakobs vader) eene aenvraeg deed van tapyten, die de wanden hunner vertrekken versierden, en den schoonsten huisraed hunner paleizen beschaemden.
‘Jakob is my niet min verschuldigd dan
| |
| |
meester Adriaen: deze, na het kind by deszelfs geboorte in de armen gedrukt te hebben, reikte het my, als een anderen vader, over, en beval het aen myne zorgen. Ik ben 't, sprak hy voort, met de regter hand op zyne borst slaende, ik ben 't, die het knaepje zyne eerste bede ten Hemel leerde sturen, en hem de heilige spreuken des Bybels gestadig voorhield, opdat hy ze zich in het geheugen zou geprent hebben. Maer de erkentenis is het erfdeel van allen mensch niet.’
Naermate Beernaert sprak, hernam hy al de levendigheid der jeugd. Hy vergat zyne gesteltenis, en nog lang zou hy in zyne redekaveling volhard hebben, had de sleuteldrager de stem des cipiers, in den gang van het koninklyke slot, niet gehoord.
De jongeling ontrukte zich aen Beernaerts liefdebetuigingen, sloeg met geweld de grendelen van de kerkerdeur toe, en rigtte tot den gevangene eenige stuersche woorden, om geen vermoeden van verstandhouding met den gryze by zynen meester op te wekken.
By hunne ontmoeting bekeek de cipier hem strak in de oogen, opende een korfje, dat de knaep in de hand hield, en verwyderde zich zonder hem aen te spreken.
- Jan! riep hy eensklaps, zich omwendend, zorg dat de zael tegen morgen ochtend kant en klaer zy: Kapitein Blommaert zal den raed
| |
| |
voorzitten, welke over het lot van dien ouden snoever beslissen moet.
- Wel! meester; alles zal in orde wezen, was het antwoord; en de sleuteldrager verdween.
- Men kan niet te veel oplettendheid gebruiken met die kerels, wil men het slagtoffer hunner toegevendheid niet worden,’ mommelde de gevangenhoeder tusschen de tanden; en hy ging zich aen het traliedeurtje des kerkers verzekeren, of de gevangene er zich bevond.
Beernaert, die nu weêr aen zich zelven overgelaten was, overwoog rypelyk de tyding, die de jongeling hem had medegedeeld. De gedachte dat men zich, om zynent wille, tegen het bestaende gezag verzetten zou, maekte hem treurig, en hy hield zich den ganschen dag op, met de plaetsen des Bybels aen te halen, die van bloedplengingen gewagen, ten einde daerdoor zyne medeburgers tot bedaren aen te manen, wilden zy de hem opgelegde straf te keer gaen.
De nacht verstreek even als de dag, zonder eenig aenmerkelyken voorval, en men kondigde den gevangene aen, dat hy voor den raed der opstandelingen, verschynen moest.
By zyne intrede in de groote zael, deed de man eene diepe buiging, en bezag met
| |
| |
fierheid, den eenen na den anderen, al zyne regters. Dezen verwonderd over de gemoedskalmte des gryzaerts, verwisselden onderling eenige onverstaenbare woorden, en men gebood Beernaert plaets te nemen.
Kapitein Blommaert bekleedde den hoofdzetel. Aen zyne regter zyde zaten jonker Hembyse, en meester Pieter De Rycke, die uit Gent herwaerts aengekomen waren; de linker kant der tafel was bekleed door jonkheere Van den Ryne, en Kapitein Ghuys, die, by de afwezigheid des Audenaerdschen bevelhebbers, de stad bestuerden. Vóór de tafel, en ter regter zyde van den beschuldigde, was de plaets van den griffier, die de aenteekeningen deed, welke de voorzitter noodig oordeelde. Achter den voorlaetste, stonden twee geregtsdienaren met gedekten hoofde op hunne rapieren te leunen.
- Gryzaert! zeg ons uwe namen, beroep en ouderdom, sprak de bevelhehber, zoodra de man neêrgezeten was; en de griffier schreef: Tobias Beernaert, oud, een en zeventig jaren of daer omtrent; in myne jeugd teekenaer der modellen, die in de vermaerde typytfabriek van meester Adriaen Blommaert, zaliger gedachtenis, vervaerdigd werden, en den luister onzer moederstad uitmaekten.’
De voorzitter steunde met den elleboog op de tafel, en liet zyn hoofd in de regter hand zinken. Herinneringen aen vroegere tyden
| |
| |
bedwelmden zynen geest, en hy bleef sprakeloos in deze houding, tot dat jonker Hembyse hem er uittrok.
- Men zegt, Beernaert, sprak de bevelhebber langzaem, dat gy de party der opstandelingen niet verkleefd zyt.
- 't Is waer, meester Jakob! maet ik denke niet dat men iemand zyne staetkundige gevoelens ten laste leggen kan: 'k vermeen dat de vryheid van denkwyze, den mensch ingeboren, door geene dwangmiddelen kan beteugeld worden.
- Waerom hebt gy u verstout den lyfknaep des Gouverneurs uit de boeijen te slaken? vroeg de voorzitter in eens, alsof hy den gryze beletten wilde zyn antwoord verder te ontwikkelen.
- Om dat ik zyne opsluiting als eene willekeurigheid aenzag, meester, vermits men hem niets tot misdryf aenrekenen kon. De lyfknaep was my verknocht: 'k bemin hem als eenen broeder, en graeg verpandde ik myn eigen leven, om het zyne te redden.
- En moest gy onzen getrouwen cipier, die opoffering met den dood doen bezuren?’ vroeg Van den Ryne bitsig.
Deze vraeg maekte den gryzaert diepdenkend. Hy bleef sprakeloos.
Blommaert, wetende dat men het bloed der Spaenschgezinden, door de al te wreede slagen der opstandelingen fel verhit, met zacht- | |
| |
moedigheid koelen moest, scheen geene acht op de woorden van zynen ambtgenoot te slaen, en zette de ondervraging voort:
- Belooft gy, Beernaert, indien men uwe boeijen losrukt, uwe medewerking in eene zaek, die het herwinnen der vryheden onzer vaderen, en het verbryzelen der dwingelandy van de Spaensche beheerschers ten doele heeft?
- Dit kan ik, zonder myn geweten te kwetsen, niet beloven, meester! Nooit heb ik voorstander geweest van muiteryen, om dat de gevolgen er te schrikkelyk van zyn. De Gentenaers hebben zich tegen onzen goeden Keizer Karel verzet, en het is ons allen bekend, welke belooning zy ontvangen hebben. Ook heeft men aen de wederspannige Audenaerdisten al hunne voorregten ontnomen, om dat zy met de muitelingen in eng verbond waren getreden. Wat meer is, de gunst, die de goede Keizer my dede, toen hy myn huis met een bezoek vereerde, om de teekening van het tapyt, dat uwe geboorte afmaelde, te bewonderen, ligt my te zeer ter harte, dan dat ik ooit de verpligting voor dit bezoek, en voor 's Vorsten liefdebetooningen verschuldigd, vergeten zou. Men moet eenen zoon liefhebben voor de weldaden, die zyn vader ons betoonde, even als een echt Vlaemsche telg den weldoener en vriend zyns vaders beminnen moet!’
De gryze drukte met kracht op deze laetste woorden.
| |
| |
Een andere vraeg zweefde reeds op Blommaerts lippen, toen een dof rumoer de regters het hoofd deed opsteken. De dienaren gingen tot aen de ter straet gevende vensters, en eene doodsche bleekheid kwam op hun aengezicht.
Beernaert liet zich het hoofd in de handen zinken, en steende met eene stem, die al de aenwezigen trillen deed: - Het bloed der onschuld zal over de goddeloozen storten, en de Heer zal de kinderen en kindskinderen over de boosheid hunner vaderen straffen!’
Deze woorden, die uit den mond vloeiden van een gryzaert, wiens deugd en godvrucht de gansche stede ten voorbeelde strekten, verpletterden 't gemoed der bevelhebbers, en eerlang hoorde men het geroep: genade! genade! verheffen.
De regters sprongen van hunne zitbanken op, en zagen een aental gewapende burgers rond het koninklyke slot geschaerd, welke by het ontwaren dezer heeren, op nieuw hun geroep aenhieven. Hier en daer, vertoonde zich een dreigend zwaerd. Eensklaps werd de rust hersteld, en de menigte verspreidde zich, om vryen doorgang te laten aen eenen stoet, die het kasteel naderde.
Allen ontdekten het hoofd.
't Was de vrouw abdis, die, op verzoek van Blondina en de zusteren des gryzaerts, Kapitein Blommaert de vergiffenis voor haren vriend ging afsmeeken. Margaretha en Joanna volgden
| |
| |
haer op de hielen, en achter deze bedrukte vrouwen, stapten eenige ouderlingen aen, die allen het grootste deel in den toestand des gevangenen namen.
- Dat men Beernaert in een andere zael leide,’ sprak de Kapitein, bewogen by dit schouwspel.
Nauwelyks had men aen zyn gebod voldaen, of Blommaert vervolgde:
- De Prins, wiens bevelen ik ontvangen heb, heeft my sterk aenbevolen de gematigste middelen te gebruiken, tot staving onzer duergekochte vryheden. Myns dunkens, kunnen wy heden de harten van onze medeburgers, aen de heilige zaek der volken ontrukt, herwinnen. De beslissing eischt spoed: de ontevredenen beginnen de wapenen op te vatten, en willen wy in ons poogen gelukken, dan moet de zachtaerdigheid in onze handelwys steeds doorstralen. Wat my betreft, ik stemme toe dat men Beernaerts boeijen slake!’
Hembyse, De Rycke, en Ghuys schenen in het gevoelen van Blommaert te deelen; doch Van den Ryne, die altyd door overweldiging heerschen wilde, en niet inzag dat de begane gruwelen noodlottig werden voor de zaek, die hy verdedigde, sprak Blommaert hevig tegen, en hield er op aen, dat men het volk schrik moest aenjagen, om 's Prinsen party onwederroepelyk te doen zegepralen.
| |
| |
Men was aen het wederleggen van 's mans wreede maetregelen, toen de stoet door eenen dienaer van het slot werd aengekondigd. De ter straet staende menigte hief geene genadeschreeuwen meer aen, en allen wachtten in stilte de beslissing van den Raed der stadsbeheerschers af. De deur der groote zael werd voor de aengekomenen opengezet, de vrouwen naderden met eerbied tot de regters, en de ouderlingen plaetsten zich langs de wanden.
Zoodra de orde hersteld was, kruiste de moeder-overste zich de armen over de borst, en bragt den Raed al de gruwelen te voren, die sedert de overmeestering der vryheidgezinden, in haer huis gepleegd waren. Zy maelde zoo gevoelig en zoo juist de omstandigheden af, die den aenval van het klooster van Maegdendale gevolgd hadden, dat de bevelhebber, dezelve innerlyk betreurde.
- Het valt my pynlyk, meester Blommaert, sprak zy voort, uw hart door dit verhael te doen bloeden. Ik maek u er slechts mede bekend, om dat ik overtuigd ben dat alles buiten uw weten is voorgevallen, en voede de hoop, dat gy, als bevelhebber onzer stede, de deugd en de bedaerdheid, die men altoos in u bewonderde, uwen aenhangeren met strengheid zult voorhouden. Eene andere zaek, waerdoor de uwen de genegen- | |
| |
heid van het grootste deel onzer medeburgers kunnen weêrwinnen, is de slaking van een onschuldige voor wien ik, zyne troostelooze zusteren, en al de dekenen der neeringen u te voet komen vallen.’
Nu wierp zy zich op beide knien. Margaretha en Joanna volgden haer voorbeeld; de dekenen bogen het hoofd, en allen, als met ééne stem, riepen: - Genade! voor de deugd!’ Dit geroep werd door de ter straet staende menigte herhaeld, en dreunde in de ooren der regters.
Blommaert, sterk bewogen, wendde zich tot de vrouw abdis, ligtte die van den grond op, en sprak met eene stem zoo zacht, dat het ter straet heerschende gerucht de aenwezigen belette die te hooren: - Mevrouw, het belang dat ik stelle in 't bewerken van 't geluk myner stadsgenooten, en het volbrengen hunner wenschen, waervan uwe eerwaerdigheid, en de achtbare dekenen, die u vergezellen, de tolken zyn, maekt dat ik met liefde uw verzoek toestemmen zou, indien.....’
Een geroep van genoegen doorliep de gansche zael, en verdoofde de stem des sprekers. Deze gaf meer en meer klem aen zyne woorden, naer mate de uitboezemingen van tevredenheid vermeerderden, en vervolgde overluid: - De buitensporigheden, begaen in het klooster, door uwe zorgen bestuerd, bekommeren my des te meer, om dat ik de zedigheid
| |
| |
en de gewoonten van dit huis ken. In een oogenblik van opstand, kan men, wel is waer, moeijelyk de gemoederen beteugelen, doch ik verzekere u, dat, zoo lang ik over myne moederstad heerschen zal, ik tot de regtvaerdigste middelen toevlugt nemen, en alle verdere buitensporigheden streng straffen zal!
‘Myne heeren, sprak hy voort tot zyne mederegters, myn wensch is dat men Beernaert aen zyne vrienden weêrschenke.’
Alle oogen werden op Blommaerts ambtgenooten gevestigd. Dezen deden eene toestemmende knikking, en men kon ligtelyk zien dat zy over 's bevelhebbers voorstel hoogst vergenoegd waren. Van den Ryne echter, toonde er zich afkeerig voor; doch stemde, onder het fronsen van zyn voorhoofd, de vrystelling van Beernaert toe, welke weêr in de zael werd gebragt.
By het zien heurs broeders, wierpen Joanna en Margaretha zich aen zyn boezem, en overlaedden hem met liefkozingen, tot het oogenblik dat de regters, onder de toejuichingen der omstanderen, de zael verlaten hadden.
Beernaert, te zeer aengedaen, om allen, die zich met zyne vrystelling onledig hadden gehouden, in oogbeschouw te nemen, zag nu eerst de moeder-overste, die, fier over den invloed, welken zy op de hoofden der boschgeuzen had uitgeoefend, heuren gunsteling glimlachend beoogde. De gryzaert, onderrigt van
| |
| |
heuren voetstap, betuigde haer alle mogelyke dankbaerheid.
Middelerwyl was Beernaerts vergiffenis ter ooren van de ter straet zynde horden gekomen, die het koninklyke slot indrongen, en het door 't geroep: leve Blommaert! deden weêrgalmen. Hunne erkentenis voor 's gryzaerts beschermster was zoo groot, dat zy deze, onder het geleide van de dekenen en ouderlingen, tot aen de poort des kloosters vergezelden, alwaer de nonnen en Blondina haer in stoet ontvingen.
Beernaert ook, kon zich aen de liefdebetuigingen der menigte niet onttrekken: men hief hem in de hoogte, droeg hem in de armen tot aen zyne woon, en de geheele stad aenzag 's mans verlossing en de beheersching van Blommaert, als een middel van overeenkomst tusschen de opgeligtte priesteren en de nieuwgezinden.
|
|
Auteursrechtvrij