Kapitein Blommaert of De Boschgeuzen te Audenaerde 1566-1572

[p. 94]

VII.

De nood, die 't land bedreigt, versterkt zyn fieren moed:
Hy blyft, wat ook verkeer', groot in den tegenspoed.

A. D'Huygelaere.

's Anderdaegs der inneming van 't koninklyke slot, gaf Blommaert eene prachtige maeltyd, to t welke al de hoofden der opstandelingen uitgenoodigd waren. De vreugd zweefde op ieders aengezicht: de beker, welken men op de gezondheid des prinsen van Oranje le-

[p. 95]

digde, was gestadig in omloop, en men vulde dien zoo dikwerf, dat de redekaveling eindelyk algemeen werd: ieder verhaelde met fierheid zyne heldendaden, en telde de vyanden welke door zyn wapen sneuvelden.

Doch Blommaert, de aendacht van het onstuimige gezelschap willende inroepen, stond van zyn' zetel op.

- Geuzen! sprak hy, terwyl hy glinsterende blikken in het ronde sloeg; eene zaek van het hoogste belang heb ik u mede te deelen.

- Stil! stil! riep eene donderende stem; de nieuwe Gouverneur spreekt.

Een glimlach liep over 's bevelhebbers wangen; en de gansche zael weêrgalmde van toejuichend geschater.

- Gisteren in den namiddag, hervatte de spreker, heb ik den Burgemeester ontboden, ten einde hem eenige inlichtingen nopens den stand van stads zaken af te vorderen; en de man heeft geantwoord dat hy zich by my zou begeven, indien hy zulks geraedzaem oordeelde; doch dat hy my alsnu niets had te openbaren: dat ik overigens gerust mogt wezen, vermits hy van gedacht was de stad niet te verlaten.

- Ook zouden wy hem die moeyte wel sparen, brulde nogmaels de donderende stem, en allen wierpen eenen blik op jonkheere Antheunis Vanden Ryne.

- Nu dan, ging de redenaer voort; myns oordeels zou het passen dien trotschaert met

[p. 96]

de andere regeeringsleden eenigen tyd in bewaring te stellen: de burgers, verschrikt door dezen maetregel, durven zich dan tegen onze bevelen niet verzetten, en wy zullen al 't mogelyke aenwenden om Oranje de stad te behouden, en onzen medeburgeren 't gewenschte geluk te verschaffen: men stelle de bedienden, welke den ingevorderden eed weigeren, af, en vervange die door onbaetzuchtige persoonen. Echter, om zoo veel mogelyk de vriendschap onzer vroeger verdrukte broeders te winnen, zullen wy, na de bevestiging van 't verdrag dat wy met het Magistraet moeten aengaen, aen elken inwooner eene vriendenhand reiken; vergiffenis schenken aen allen, die pligtshalve onze onderneming tegengekant hebben.

- Bravo! riep Ghuys, welke in de edele gevoelens van Blommaert deelde; maer Van den Ryne, die met verontwaerdiging deze koelmoedige woorden aenhoord had, rigtte zich op, en, daer hy vermeende de uitgedoofde wraek van Blommaert te ontvonken:

- Wat zegt gy? sprak hy driftig; wat zegt gy daer?... vergiffenis schenken aen onze slaefsche regeeringsleden; aen hun die ons in ballingschap gestooten en onze goederen gestolen hebben! die onze vaders, broeders en kinderen in de boeyen gesleept, en ze, door hunne helsche pynigingen, zoo deerlyk hebben afgemarteld, dat de rampzaligen euveldaden hebben moeten belyden, aen welke zy nooyt ge-

[p. 97]

dacht hadden?... Vergiffenis!... voor vuige spaenschgezinden, die in hunne razerny de kinderen, voor de zoo genaemde dwalingen hunner ouders, aen het galgentouw hebben doen zwieren, en wier beenderen, benevens die der afgemaekte dieren, in eenen vuilnisput zyn geworpen geweest... Hebt gy den edelen volksvriend Noé De Caron reeds vergeten, dien de schelmen op zoo eene barbaersche wyze gekelderd en gefolterd hebben? Vergiffenis! schreeuwde hy harder, voor die bloedige tygers, die onzen manhaftigen stadgenoot, den vader uwer verloofde, ook dermate gepynbankt hebben, dat hy, als een uitzinnige, door het venster der Nieuwkamer gesprongen en byna levenloos voor de Caele is blyven liggen; van waer zy hem, gelyk een' hond, in eenen bakkerstrog hebben geworpen, om hunne helsche martelkunst te kunnen voortzetten^(a)?... Ja!... ik zie nog den lach van vergenoeging, die, by 's mans laetste stuiptrekkingen aen het galgensnoer, de wangen der bloedhonden berimpelde!

(a) Den 14 van april was ghevanghen Pieter Backereel.
Den 10 juny was Pr. Backereel ghebrocht uut den Casteele naer het Schepen-Huus, ende wiert gheexamineert ende ghepynt ende ghestelt in de nieu Camere, te wylent dat men Jan Van Wynghene de pinbanck tooghde; dat hy Pieter vreesende wederomme ghepynt te zyn, spranck ter veynster uute ende viel voor de Caele, zoo dat hy zeer ghequetst was ende bleef voorts ligghen te bedde.
Kronyke van Audenaerde.

[p. 98]

By deze laetste woorden voelde het heele gezelschap zich het hart sterk ontroerd, en een geroep van verontwaerdiging rees uit ieders mond.

Van den Ryne, ziende dat hy door zyne redenen de gemoederen der Boschgeuzen ophitste:

- Wie zou dan, zonder flauwhartig te zyn, wie van ons zou dergelyke moordenaren aen hunne straf laten ontsnappen?.. Zyt gy 't, Blommaert! gy, die onder 't geleide van den moedigen Backereel, een' zoo onverzoenlyken haet tegen onze verdrukkers hadt opgevat, dat ge geert oogenblik geaerzeld hebt, uw leven te verpanden, toen wy-allen gedwongen waren getrouwheid te zweeren aen het spaensche gedrocht, dat wy zoo verfoeyen, en tot welks verdelging wy reeds onze ponjaerden geslepen hadden?... Gy, wien de manhaftige Heloisa ten echte is geschonken, en in wien haer vader een' anderen vader vermeende na te laten?... O!... kon 's mans tale nog dreunen, hy zou, na den schat dien hy u toevertrouwde, met verachting uit uwe armen gerukt te hebben, uwe lafheid begrimmen!...

- Van den Ryne! nimmer zal my iemand van lafhartigheid strafloos beschuldigen, en indien ik niet onderstelde, dat de vaderlandsliefde de dryfveêr is uwer ongerymde verwytingen, zou ik welhaest aen u, en aen allen laten zien, dat myn moed niet verwyfd, myne hand niet ver-

[p. 99]

slapt is. Myn rapier dient slechts tot verdelging van spaensche landverdrukkers uit de scheede getrokken, maer kan des noods ook de borst van ontaerde Boschgeuzen doorbooren.

- Wie heet gy ontaerden? brulde Van den Ryne, de hand aen het gevest van zyn wapen slaende.

- Die laf genoeg zyn, om hunne weêrlooze vyanden ter dood te brengen!

En de onderlinge verwytingen werden zoo hevig; de gebaren zoo dreigend, dat allen yverden om de twee wapenbroeders te bedaren.

Terwyl eenieder het zyne inbragt om hunne gezegden goed of af te keuren:

- Weet gy niet, sprak Noach De Caron, den driftigen Van den Ryne langs den anderen kant der tafel trekkende, - weet gy niet dat wy Blommaert tot bevelhebber gekozen hebben, en hem allen gehoorzaemheid verschuldigd zyn?

- Dat doet er niets aen, morde de vermetele Geus: ik eisch dat men zich over deze laffe bloedvergieters wreke; of liever zal ik myn rapier in de scheede laten roesten, en het nooyt meer ter verdediging van 't vaderland doen dienen!... Wraek eischt wraek; en al moest ik-alleen het doen, hun bloed zal de schimmen onzer broederen ten zoenoffer strekken!....

En het stael flikkerde in zyne krimpachtige hand.

- Geuzen! sprak op zyne beurt Van Gaes-

[p. 100]

beke, wy moeten het allen eens zyn in 't beramen onzer maetregelen: dat de broedermin, die ons in de oogenblikken van gevaer bezielde, nu ook de dryfveêr onzer daden blyve. Leenen wy elkander de hand: weldra zullen 's lands kluisters geheel verbroken zyn, en dan zullen wy de woorden: Eendragt maekt magt, met het bloed van den laetsten Spanjaert op onze banier mogen prenten. Voor het overige keure ik de gevoelens van Van den Ryne ten hoogste goed: de schimmen der slagtoffers eischen verzoening af; want elk huis betreurt nog de moord van een' vader, van een' zoon, van een' vriend; en allen schreeuwen wraek over 't geplengde bloed hunner onschuldige huisleden.

De magt is in onze hand: door straffeloosheid zouden wy de gemoederen der onzen ophitsen: en deze manhaftige krygsbroeders, welke in hoop van hunne vyanden te verpletteren, het wapen gevat, en met hun edel bloed onze ontkiemende vryheid gestaefd hebben, zouden tegen ons opstaen, en ons verdelgen.

Geuzen! myn wensch is dan ook, dat Alvas byzondere voorstanders opgeknoopt worden: de angst, die zoo lang onzen boezem heeft gefolterd, treffe nu eens den hunnen; en onze wraek verzachte eindelyk de smart der vryheids minnaren. Nu dan, broeders, roepen wy-allen te gelyk: wraek over onze regeering! dood aen de roomsche priesters; en verdelging van allen,

[p. 101]

in wier aderen er nog spaensch bloed stroomt!

Het heele gezelschap herhaelde:

- Wraek en dood aen de regeering! wraek en dood aen de priesters en spaenschgezinden! wraek en dood aen Alva, den bloedhond!....

De bekers werden op nieuw gevuld en geledigd: en 't roekelooze gezelschap, na besloten te hebben den Burgemeester, de voornaemste regeeringsleden, een aental burgers, en de roomsche priesters in de boeyen te klinken, scheidde uit een.

Geheel de nacht had Blommaert de oogen niet gesloten: hy zuchtte om de rampen, welke zyne vaderstad over het hoofd hingen, en verzinde maetregelen om de woede zyner makkers te bedaren. Zyn gevoelig hart verschrikte by de gedachte der aenstaende gruwelen, en de stuiptrekkingen der slagtofferen, welke hem om genade smeekten, en de stem van zyne teêrgeliefde Heloisa, die haers vaders schim verzoenen wilde, schokten dervoege zyn gemoed, dat hy als radeloos werd.

Nauwelyks had de dageraed de duistere nachtwolken verjaegd, of Blommaert wandelde reeds in den voorhof van het nieuw kasteel. Eensklaps beeldt hy zich in, dat hy gemakkelyk de tegenstreving der spaenschgezinden verschoonen, en hunne vergiffenis by den Prins van Oranje bekomen kon, en geeft derhalve de noodige bevelen, om de vastgestelde aanhouding ten uitvoer te brengen.

[p. 102]

Nare vrees beklom de harten der stadbewooners, by deze tyding: de kinderen zochten troost op den boezem hunner weenende moeders; eenieder drukte den lieveling zyns harten in de armen, en allen wachtten in bange onzekerheid, of de wraek hen niet tot prooy aen den dolk der Boschgeuzen had toegewezen.

Reeds doorkruisten gewapende krygslieden de straten, en leidden de aenhangers van Philips naer het koninklyke slot, als eenigen ter Hoogstraet aenkwamen en zich voor de woon des Burgemeesters schaerden.

- Ach, moeder, moeder! ze zyn daer, gilde een meisje, dat met benauwde blikken vrouw Van Wadripond aenstaerde, welke met het hoofd voorover zat.

- Ja, Anna, zuchtte deze, het kind tegen haren boezem klemmende; ach ja, ze zyn daer, om uwen teêrgeliefden vader in de boeyen te slaen.

En de rampzalige stortte een' vloed van bittere tranen.

- Moeder, ween toch zoo niet, hervatte de kleene; ween toch zoo niet, myn lieve moeder; zy zullen immers vader geen leed doen. En Anna bragt de angstige vrouw menigvuldige kusjes op wangen en handen toe.

Nu werd de deur des vertreks opengestooten en Blommaerts zendeling trad met fierheid in. Op de vraeg waer de Burgemeester was, sprong de brave gade, bleek en sidderend, op, en kon

[p. 103]

geen enkel woord uiten: doch het kleentje vatte des zendelings hand, en hem tot zich trekkende:

- Is 't niet waer, jonker, dat er vader geen kwaed zal gedaen worden? Ach, jonker, zeg het toch aen moeder, bidde ik u; want ge ziet wel dat zy weent; en, zy is zoo braef, ja zoo braef als vader.

By het zien van dit edel kind, die de tranen harer moeder en de goedheid haers vaders, als een redmiddel voordroeg, bleef de zendeling sprakeloos staen; en zeker zou hy Blommaerts boodschap niet hebben uitgevoerd, hadden zyne wapenmakkers 's Burgemeesters huis niet bezet, om by deze alle pooging van vlucht te verydelen.

In het midden van 's jongelings radeloosheid trad Van Wadripond de zael binnen:

- Vriend, sprak hy, wat is uw verlangen? waertoe dienen die gewapende mannen, welke myne wooning bewaren?

- Heer Burgemeester, onze bestuerders hebben besloten u te doen opligten; en uit naem van kapitein Blommaert kom ik hier, om u, als staetsgevangene, in het nieuw kasteel te geleiden.

- Ach Hemel! kapitein Blommaert, zuchtte vrouw Van Wadripond, zich op den Burgemeester werpende... Nooyt zal ik u wederzien.

En met gevouwen handen bad zy haren echtgenoot haer niet te verlaten.

[p. 104]

- Vrouw, ons afscheid zal van korten duer zyn; van niets kan men my beschuldigen: tot het laetste oogenblik myner bediening, heb ik my van myne pligten jegens den Koning en myne onderhoorigen gekweten. En indien getrouwheid straf by de opstandelingen verdient, hier boven toch zal ze haer loon vinden.

- Vader, gy zult niet weggaen, huilde de kleine Anna; en zich voor zyne voeten werpende, omgordde zy met beide aremtjes zyne knien, die zy met tranen bevochtigde.

- Hier! hier! hoorde men nu met vervloekingen aenheffen; hier is de schelm die ons over het onnoozel bloed onzer broederen rekening zal geven... Wraek voor wraek!... leven voor leven! schreeuwden zy-allen te gelyk; en een der bloedzuchtigen vatte den Burgemeester om de lenden, en rukte hem met zoo hevig geweld achterover, dat het geknielde meisje met het hoofd tegen den grond bonsde.

Het gehuil van Anna, de jammerklagten harer moeder, en de vervloekingen der krygsknechten, gemengd aen de bitsige verwytingen, welke men den Burgemeester toewierp, bragten de grootste verbystering in het vertrek te wege, als eindelyk het: maekt gedaen! maekt gedaen! uitbrak, door eene scherpe stem aengeheven.

De vrouw en het meisjen trachtten door hare smeekingen de Boschgeuzen te bedaren;

[p. 105]

maer dezen, verbolgen om den tegenstand der twee magtelooze verdedigsters, bragten Van Wadriponds ega eenen slag met den kolf van een' snaphaen toe, en het kind werd meermalen van den vader woedend afgerukt.

De Burgemeester, die van dees hartscheurend tooneel koele ooggetuige moest zyn, schudde weemoedig het hoofd? en voelde zyn hart door medelyden bezwyken: hy wilde tot zyne vrouw snellen, maer de gespierde hand, die hem den hals drukte, stiet hem ter straet, en een traen van de wrangste smart droop langs de wang des getrouwen stadsvoogds.

Daer gaet nu de edele Van Wadripond, als een misdadige in het midden van gewapende krygsmannen, Audenaerdes straten door; en schoon de woorden: wraek en dood! hem gedurig worden toegebruld, denkt de man aen zich-zelven niet: de liefde voor zyn huisgezin verdooft in hem alle gevoel van eigen behoud; en slechts de vrees voor vrouw en kroost neemt zyne edele ziel in.

Kapitein Blommaert, fier van alles onder zyn bedwang te zien, doorwandelde met rasse schreden de zael van het nieuw kasteel, toen men den gevangene opbragt. De eene hand in zyn wambuis, de andere op zyn rapier gesteund, en, diepnadenkend, verwaerdigde hy zich niet den Burgemeester aen te spreken; deze bleef mede sprakeloos nevens den jongeling, die hem eerst zyne aenhouding had ver-

[p. 106]

meld, tot dat hy, op een gedaen teeken, in een ander vertrek werd geleid, alwaer men hem als staetsgevangene ophield.

De voornaemste regeeringsleden, verscheidene roomsche priesters, en een aental burgers, onder welke men den heer Van Mulhem, Antonius De la Molderye, Francies De St. Genois, Petrus De Moor, Florentius Vander Donckt en Petrus Van der Beken telde, waren reeds opgebragt, toen de opstandelingen, die zich naer het klooster der Minderbroeders gewend hadden, de overlevering der aldaer zynde geestelyken afeischten: maer dezen, in hoop van hunne handen te ontvluchten, hadden zich ter kerke begeven, van waer zy, na de moedwilligste mishandelingen uitgestaen te hebben, ook naer het nieuw kasteel gesleept werden^(a).

Op het zien des pastoors van Pamele, liep

(a) Dan vraegden zy naer de priesters, die zy wel wisten in het clooster te zyn: de pristers hoorende dat zy verklikt waeren, en dat zy hun niet voorder konden verborgen houden, nog dat er geen gelegentheyt was om hunne handen te konnen ontvluchten, (want het clooster van alle kanten nauw beset was) zyn uyt hunne schuyl-plaetsen gekomen, en al hun betrouwen op Godt stellende (wiens voorsienigheyt alles bestiert) hadden sig begeven in de kercke, meynende dat de rebellen ten minsten eenig insigt voor de kercke souden bewaert hebben, en dat de heyligheyt van de plaetse hun sou bevryt hebben: maer dat volck en wist nog van Godt nog van de kercke te eeren.
Robyn.

[p. 107]

kapitein Blommaert, welke steeds in de grootste vriendschap met dien herder had geleefd, hem te gemoet, en na hem omhelsd te hebben^(a):

- Heer Van den Upstale, verban bidde ik u, alle vrees: ik beschouw u nog altyd als myn vriend, en zal zoo veel mogelyk uwe smarten lenigen: de onheilen, in welke gy en uwe deelgenooten gedompeld zyt, zullen van korten duer wezen, want de edele Nassau, de ziel der verdrukte Nederlanders, zal ons-allen in de regten onzer vaderen herstellen: goud en bloed verpandt hy tot het verbryzelen van 's lands boeyen, welke, helaes! ons maer al te lang verkneusd hebben, en die de bloedgierige Alva nog alle dagen nauwer toeknellen wil. Spannen wy allen samen: 's Hemels zegen zal over onze wapenen dalen, en dan, ô, dan zullen wy het innerlyke genoegen smaken onze broederen vry en gelukkig gemaekt te hebben.’

De priester, welke in den opstand der Vlamingen slechts den voortgang der geloofsver-

(a)

Quem simul adductum vidit Blommardius, illi
Obvius it, veterisque memor sub pectore versans
Nomen amicitiae patulis amplectitur ulnis.
Oscula datque viro, fidei certissima signa,
Et pia non unquam temerandae symbola pacis:
Utque metum ponat, rogat; et promittit ab omni
Immunem certe fore se tutante periclo.

Yetzweirtius.

[p. 108]

bastering meende te zien, wederlegde met kracht alles wat Blommaert ten voordeele van Nassau aenhaelde, en eindigde zyne bevestiging met het gezegde: dat er maer een God en gevolgenlyk maer een kerkgeloof was, en dat hy, als leeraer van de ware godsdienst, met geene onroomschen in verstandhouding wilde leven.

Gebelgd door 's herders tegenspreken, en vooral door deze laetste woorden, gebood Blommaert dat men hem, benevens de overige priesters opsluiten zou^(a).

(a) Blommaert beklaegde de droeve gesteltenisse, in de welke het land was, door de regeringe van duc d'Albe, en vanden anderen kant verhefte hy den iever vanden prins van Oragnien, die goet en bloet verpande tot het welvaren van het lief vaderland. Joannes Opstaele antwoordde, dat hem niet de bestieringe van 't land, maer de sorge der zielen bevolen was, en gaf door syn uytwendig gedrag soo veel te kennen, dat hy in die redens geenen smaek vont. Hier op dede hy hem by de andere gevangene steken.
Robyn.