Arnold van Schoorisse, episode uit den opstand der Gentenaers (1382-1385). Deel 3

[p. 78]

XV.
De Overvalling.

Fit via vi, rumpunt aditus, primosque trucidant
Immissi Danai, et latè loea milite complent.

Aen. lib. ii.

Het oorlog hield de kling ontbloot,

En bleef de velden sloopen,

En stak de vlam in erf en huis,

Verkeerde burgt en fort in gruis,

En trapte, met vernoegd gelaet,

Op 't hart van veldling en soldaet.

Th. Van Ryswyck.

Dagen en weken verliepen, zonder dat Walter van Herzeele zyn bezoek aen den Vryheer van Schoorisse vernieuwde, en Oda, welke steeds treurig door de hinderpael, aen haer huwelyk gesteld, haren vader geene

[p. 79]

vertrouwelykheden nopens het hoofd der opstandelingen durfde doen, vond slechts hare geliefkoosde zuster, met wie zy heimelyk over Ackerman kon redekavelen. Agars vertroostingen versterkten Oda hoe langer hoe meer, en ofschoon deze haren vader dagelyks tegen de Gentenaers hoorde uitvaren, begon zy vurig den goeden uitval hunner onderneming te wenschen. De wreedheden, door de Fransche benden begaen, hadden Oda den opstand van Ackerman, zoo niet als wettig, ten minste als billyk, doen aenzien; en groot was haer genoegen by het vernemen dat de Opperkapitein van Gent zich van Aerdenburg meester gemaekt had, en met grooten buit, naer zyne moederstad terug gekeerd was, alwaer allen hem met liefde hadden ontvangen⁽¹⁾.

(1) Den Ruart Ackerman spoede int eerste van der maent van Lauwe t Ardenburch waert, bedrivende daer diversche schermutsingen ende andere faicten van wapenen, met syne drie duysent vreimde sauldeniers, daer hy voorts, ten VIII daghe van der maent als voren, mede te assaulte quam; verslaende al t Bretoensch ende Bourgoensch garnisoen dater binnen was, ende bovendien noch wel hondert andere cloucke wel gheexperimenteerde mannen van oorloghe, daer Mer Robrecht van Reyghersvliete ende Mer Woutere Van den Werve die Capiteynen of waren, in der maniere dat hy gheweldich Heere bedeech van der stede, zeer deerlick vernielende al dat hem yeuwers in zyn jeghenwoordicheyt vertooghen dorste, ende keerende met veel buyts ende roofs weder thuyswaert.
Nicolaes Despars.

[p. 80]

Oda zag ook met geen onverschillig oog, dat Ackerman, die niet ophield zyn best te doen om Gent zyn vorigen heilstand te zien hernemen, zich op nieuw tot Richardus, Koning van Engeland, gewend had, opdat de Monarch de beloofde hulpbenden naer Vlaenderen zou zenden. 's Vorsten antwoord liet zich niet wachten, en de tyding dat de Engelschen reeds ingescheept waren, viel als een verpletterende dondersteen in de staten van den Graef, en beurde den moed der Gentenaers dervoege op, dat zy zich voortaen onoverwinnelyk dachten: geheel 't Land van Aelst, van Waes en Dendermonde, werd door hen verwoest, en al de geroofde schatten naer hunne moederstad vervoerd.

Deze stand van zaken was noodlottig voor alwie met de Gentenaers niet medespannen

[p. 81]

wilde: hy verontrustte uitermate den Vlaemschen edeldom, wier sloten verbrand en geslecht werden, en bedroefde den Graef van Vlaenderen, die steeds te Ryssel de middelen overdacht om zyne wederspannige onderdanen tot gehoorzaemheid te brengen.

De Bisschop van Doornyk, wien deze verwoestingen het hart scheurden, en welke onderscheidene onderhandelingen met Lodewyk van Male nopens een vredeverdrag gehad had, poogde de Gentenaers hetzelve te doen inwilligen: hy troostte hen met de hoop dat zy zich onder gunstige voorwaerden, met hunnen wettigen Prins zouden kunnen verstaen. Al wat zich in Vlaenderen bevond, stemde het voorstel van den Bisschop in, en het grootste deel der inwooners van Gent, niets beters dan rust verlangende, gaf dien wensch aen hunnen bevelhebber te kennen, welke zich aen de voorgestelde vredeonderhandeling niet vyandig toonde. Eindelyk werd de dag der vergadering in het klooster van Eename, by Audenaerde, bepaeld⁽¹⁾; de

(1) Op Witten Donderdag 1383 (nieuwe styl).

[p. 82]

afgezanten van Gent begaven er zich naertoe, en de voorstellen van overeenkomst, door de Bisschoppen van Luik en Doornyk gedaen, zouden ongetwyfeld aenvaerd geweest zyn, had de Graef zich niet weêr aen het besluit gehouden, dat de Gentenaers hem, tot staving van het aengegane verdrag, een aental hunner byzonderste burgers als gyzelaers moesten zenden. Deze voorwaerde, van welke de Prins niet wilde afzien, en die de opstandelingen niet aenvaerden wilden, maekte dat allen, onverrigter zake, huiswaerts kwamen. De Gentenaers zetten hunne vernielingen voort, en de Prins nam onophoudelyk wraek over die schenderyen.

Inmiddels waren de Engelschen, onder het bevel van Hendrik Spencer, Bisschop van Norwich, in Vlaenderen aengeland. Ackerman stelde zich met zyne Gentenaers onder den standaert van 's Konings benden, - en Grevelinge, Burburg en Duynkerke werden overmeesterd.

Graef Lodewyk, nog steeds te Ryssel, zond eenige gezanten tot den Engelschen Bisschop, om zich over zyne handelwyze te beklagen;

[p. 83]

doch de Prelaet wilde de zendelingen niet aenhooren; hy overrompelde Mardyk, en joeg de vrees in al de steden, die getrouwheid aen Lodewyk gezworen hadden.

De Prins, gewaer wordende dat hy geweld door geweld moest verstooten, deed, in hoop van de Engelschen uit Grevelinge en Burburg te verjagen, zyne legerbenden, onder het bevel van Lodewyk Haze, verzamelen. Hier begon de Bisschop de magt van den edeldom met de vereenigde steden van Vlaenderen te vreezen: in de hoop van zich met allen te verstaen, besloot hy voor te stellen, van met saêmgevoegde benden in Frankryk te trekken, alwaer de Vlamingen, over hunne nederlaeg van Roosebeke, zich wreken zouden. Ondertusschen zond hy den wapenheld des heeren van Montfort, om met de Graefgezinden een verdrag aen te gaen: de zendeling werd omringd; en voor nog de, tegen Engeland zoo verbitterde, Vlamingen het voorwerp van zyne vraeg kenden, bragten zy hem op eene onwaerdige wyze om het leven.

Gebelgd over deze moord, werpen de En-

[p. 84]

gelschen en Gentenaers zich met al hunne magt op den vyand; zy verdelgen en verpletteren hem: zoo dat er van de twaelf duizend aenwezige Vlamingen, negen duizend het zand beten.

De Bisschop hield zich te Duynkerke op, ontving de gezanten van Bergen-St-Winok, die zich aen hem onderwierpen, bestormde het slot van Drincham, overwon Cassel, St-Venant, bragt menigvuldige andere steden onder zyne magt, en, steeds opgeleid door Frans Ackerman, viel hy op Poperinge, overweldigde Meessen, verwoestte de omstreken, en na een groot deel van Vlaenderen bemagtigd te hebben, besloot hy Ypre te belegeren.

Vooraleer het beleg begonnen werd, ging de abt van St-Marten tot den Bisschop, om zich met dezen te verstaen: de kerkvoogd wilde van geene overeenkomst hooren, en verklaerde zyn besluit te volvoeren.

Graef Lodewyk, hoogst verontrust, ontbood te Ryssel Arnulphus de Hornes, Bisschop van Luik, en zond hem ook tot het opperhoofd der Engelschen, ten einde dezen

[p. 85]

te verzoeken Vlaenderen te verlaten. Het was alles te vergeefs; want de Gentenaers, die geene trouw in de beloften van den Prins meer hadden, deden zyne voorstellen verstooten. De zendeling keerde terug; het beleg werd dapper voortgezet, en daer de stad zeer versterkt was, besloten de Gentenaers, na hevige en herhaelde bestormingen, de belegerden uit te hongeren.

Inmiddels drong Philips de Stoute, Hertog van Burgondie, by den Koning van Frankryk aen, opdat deze een einde aen de verwoestingen der Engelschen zou brengen; zyn verzoek werd toegestaen, en de Monarch besloot in Vlaenderen te trekken met een leger van twee honderd duizend mannen, waeronder 20,000 ruiters, en het grootste deel van den Franschen edeldom. De belegeraers dit besluit vernemende, en de stad in hun bezit willende zien stellen, alvorens de uitlandsche magt voor Ypre zou trekken, deden op 8 Oogst eene gruwzame bestorming: de Yperlingen verweerden zich dapper; er werd den ganschen dag hardnekkig gevochten.

[p. 86]

Steeds beducht dat de Franschen hen overvallen zouden, verwyderden de belegeraers zich na een beleg van negen weken, en vergaderden te Burburg, om er, in afwachting van eene talryke versterking, in bezetting te blyven. Ackerman keerde met een aental zyner stadgenooten naer Gent: hy wilde den moed der flauwhartigen opbeuren; ja, de stad tegen alle aenranding versterken.

De Koning van Frankryk verwoestte geheel het grondgebied van Cassel, overweldigde Drincham, en hakte alles wat hem tegenstand had geboden aen stukken. Te Nieupoort werden de overblyvende Engelschen en Gentenaers door de inwooners vermoord, die zich eerst langs hunnen kant gevoegd hadden: deze daed bleef niet zonder wraekneming van wege de opstandelingen; de stad werd overrompeld en in asschen gelegd, na men al wat er zich in bevond vernield had. Daerna trokken de Engelschen op Bergen-St-Winok: door de Franschen omringeld, begonnen de ingeslotenen voor hun leven te duchten, en zonden eenen afgezant

[p. 87]

tot den Graef van Vlaenderen, om over vrede te handelen. Er werd hun toegestaen de stad te verlaten, welke na hun vertrek overmeesterd, uitgemoord en verbrand werd!

De vlugtelingen, die de bezetting van Burburg versterkt hadden, welke stad nog steeds in de magt der Engelschen was, werden aldaer ook door de Franschen achtervolgd, waerby Gysbrecht van Leeuwerghem, bevelhebber van Audenaerde, met Arnold van Schoorisse, en een groot deel der bezetting van laetstgemelde stad, op bevel van den Graef zich vervoegd had. De Gentenaers, ziende dat zy daer, even als te Bergen-St-Winok, in de vlammen zouden omkomen, deden een kloeken uitval, en bragten een aental Franschen om hals. Door het toedoen van den Hertog van Bretanje, kwam men nogmaels tot onderhandeling: alleen aen de Engelschen werd er toegestaen de belegerde plaets te verlaten. Graeg zouden dezen hunne Gentsche krygsbroeders aen de vernieling der Franschen overgelaten hebben, doch de Gentenaers verzetten zich er tegen; de Engelschen moesten, tegen wil en dank, de opgelegde voorwaerde verstoo-

[p. 88]

ten. Nu besloot men de belegeraers weêrstand te bieden, wier bevelhebbers eindelyk van den Koning verkregen dat al de bezettingtroepen de stad mogten verlaten.

Dit besluit veroorzaekte groot gemor onder het Fransche leger, en de Hertog van Bretanje, die meest aengedrongen had om zoo zacht eenen maetregel te doen nemen, werd openlyk van verstandhouding met den vyand beschuldigd.

Ackerman te Gent vernomen hebbende dat Gysbrecht van Leeuwerghem zich voor Burburg bevond, en Audenaerde misschien gemakkelyk zou kunnen ingenomen worden, begon middelen te overpeinzen om tot dit doel te geraken. Hy verzamelde vier honderd zyner stoutste makkers, waerby Simoen Braem, deken der wollewevers zich had gesteld, en onder het geleide van eenen inwooner van Audenaerde, Baudewyn genaemd, trok hy op 17 September uit Gent, en kwam omtrent middernacht voor Audenaerdes muren.

De bezettingtroepen, kleen in getal, en verzekerd door de ontvangen tyding dat de

[p. 89]

Engelschen en opstandelingen overal voor de benden van den Graef de vlugt namen, hadden zich den ganschen dag aen vreugde overgegeven: zy waren in een diepen slaep gedompeld, ter uitzondering van diegenen, welke met de veiligheid der stede gelast waren. Aen de Baerpoort zag men hier en daer eenen dier manschappen, met den rug tegen den muer van het waekhuis rusten. Slechts drie onder hen, waervan er twee met de teerlingen speelden, terwyl de derde, op de ellebogen geleund, de kans van het spel, met eene soort van partydigheid, gadesloeg, schenen de vrolykheid van den dag nog te willen verlengen.

De eenigste lamp, die de kamer verlichtte, was op het uitgaen, toen een der makkers diegene weghaelde, welke in een aenpalend vertrek voor een Madonabeeldje brandde, en met derzelver olie, het uitgaende lichtvat voedde. Hy plaetste de weggenomen lamp nevens die, welke reeds op de tafel stond, doch op de aenmerking dat het eene heiligschendery was, de beeldtenis van Godes Moeder in het duister te laten, om het licht

[p. 90]

dat ter harer eer ontstoken was, voor een tuischspel te doen dienen, werd de lamp weêr ter harer bestemming gedragen, en de kans van het spel met meer oplettendheid van den eenen kant, en met meer gretigheid van den anderen voortgezet.

Het vreugdegeroep, dat de winner van stond tot stond aenhief, deed de ingesluimerden ontwaken, welke een gemor van misnoegen lieten hooren, doch zich weldra weêr tegen den muer of op hunne banken uitstrekten.

- Zestien!’ riep een der spelers, en hy klapte zoo hevig in de handen, dat allen het hoofd opstaken, en eenigen regtstonden om te zien aen wie de kans voordeelig was. De vrolyke winner hief een hartelyk gelach aen, en onder het uitgillen der woorden: - Joos! ik ben gewonnen; gy betaelt het gelag van den ganschen avond!’ gaf hy zynen makker eenen nog al geweldigen slag op den schouder. Deze schuimbekte, en neep de vuist toe om zich over de onbillyke handelwyze van zynen speelgenoot te wreken. Hy bedwong echter zyne beweging, en duwde hem

[p. 91]

bitsig toe: - Gy zyt een helsche logenaer, een bedrieger! Hebt ge niet gezien, Jaek!’ vervolgde hy, zich tot den persoon wendende, die steeds de oogen op het spel gehouden had, - dat hy eenen der teerlingen met den kleinen vinger gekeerd heeft? de schelm! Hy moest nog zestien maken, en de teerling, die nu zes punten telt, telde er slechts drie; zoo verre dat hy maer dertien, in plaets van zestien heeft.

- Wat zegt gy dat ik een bedrieger ben?

- Ja; en 'k houde het staen: ik moet ook myne beurt hebben om te werpen: met éénen worp kan ik gemakkelyk uitspelen! Geef hier de teerlingen, en laten wy eens zien of regtvaerdigheid geene overhand op bedrog zal hebben? Zie dáér, bravo! twee drietjes, een vierken en eene deus, dat maekt juist twaelf! 't Is Joos niet, maer Hanske, die het gelag betalen zal.

- Dit zullen wy zien, kerel!

- Ja, dit zullen wy zien; en indien gy 't niet doet, zal ik myne hand op uw...

- Gy!

- Ja, ik; ik zelf: 't is reeds de tweede

[p. 92]

mael dat ge my wilt bedriegen, en ik zweer u by Mynheer St-Joris, dat ik nimmermeer met u dobbelen zal. Gisteren ook hebt ge met uwe helsche strikken het geld uit den zak van Jaek gespeeld, en hem den drank doen betalen, dien hy zoo regtvaerdig op u gewonnen had.

- Gy liegt als een schelm!

- Hoe, ik lieg? Wel valschaert! ware ik niet beter dan brood, 'k zou u aenstonds uwe vermetelheid doen bezuren; maer... ge zyt te lafhartig, gy: indien ik u eenen klets op het aengezicht gaf, zoudt ge, liever dan weêrstand te biên, uwe andere kaek uitsteken om er een tweeden te krygen. Zoo doen al de laffaerts; maer ik zal my niet langer laten foppen, kerel! gauw, gauw; het geld van gisteren en dit van heden, zoo niet zal ik den oversten met uwe onregtvaerdige handelwyze bekend maken.

- Ik houde staen dat ik gewonnen ben, en zal geen duit betalen.

- Dáér is voor uwe winst, schelm!’ schreeuwde Joos, en hy bragt zynen makker eenen kaekslag toe. Deze wilde weêrstand

[p. 93]

bieden; doch Jaek, gestoord by het vernemen dat hy, den vorigen avond, ook teleurgesteld was geweest, nam de party van den aenrander, en stiet den bedrieger in den hoek der kamer. Nu sprong laetstgemelde beide zyne bevechters toe; hy werd eene tweede mael op den grond geslagen. Zoo hevig was het gedruisch, dat al de overige wapenlieden opsprongen, en elk het zyne bybragt om de twisters te bedaren. Joos en Jaek wilden van geene overeenkomst hooren voor zoo verre het verspeelde gelag van beide dagen niet betaeld of terug gegeven werd. Allen noodzaekten den bedrieger aen die eischen te voldoen.

Reeds was de orde geheel hersteld, wanneer eene vrouw, die by den schildwacht aengedrongen had om tot de wakers geleid te worden, aen de deur aenklopte.

- Ga binnen!’ riep men; en een luidruchtig gelach deed zich hooren by de slordige kleeding en het gerimpelde gelaet der ingekomene.

- By Lucifer!’ mompelde een der wakers, - dat ziet er een lekker brokske uit.

[p. 94]

- Ja 't, waerlyk: zy gelykt niet slecht aen eenen duivel: indien de krygslieden van onzen Graef geen ander bezoek kregen als van zulke gerimpelde slangen, zouden zy haer liever den oorlog, dan aen die helsche muiters verklaren.

- Liefke! kom alhier,’ riep Hans, die het spel hernomen hebbende, nu meer genegen scheen tot schertsen dan tot krakeelen. Hy stond van zyne zitbank op, en zich tot het oude wyf wendende, liet hy zyne hand langs hare wangen glyden; hy drukte haer, onder de toejuiching van allen, een luidruchtigen kus op het voorhoofd. - Drink, moederke! drink op de gezondheid van onzen Graef, en op de verdelging der muiters,’ riep hy blygeestig.

- Indien ik onzen goedigen Prins niet genegen ware,’ sprak de vrouw, na zy den haer aengeboden beker ingeslorpt had, - ik zou u niet zeggen dat de Prins gevaer loopt zyne geliefkoosde stad in de magt der Gentenaers te zien vallen.

- Wat wilt gy hierdoor beduiden, vrouw?’ vroeg Hans nieuwsgierig.

[p. 95]

- Dat gy zit te dobbelen en te drinken, en dat de vyand zyne ladders geplaetst heeft om Audenaerdes muren te beklimmen.

- Tut, tut, tut!’ riep een ander makker, - prullen, wyfke, prullen! De Gentenaers hebben te veel werks met onzen Graef, dan dat zy zich hier zouden komen doen vermoorden.

- Ik herhale u dat ik ze gezien heb, vriend! met eigen oogen gezien. Ik was bezig met eenig hooi achter het klooster van Maegdendale op te zamelen, en... heb ze zich in de uitgedroogde grachten zien verbergen!

- Die oude slang zal de weidende koeijen voor Gentenaers genomen hebben,’ bromde een der aenwezige mannen, welke nu eerst het hoofd ophief, om die brengster van nieuwmaren met een misnoegd oog te aenschouwen; - en inderdaed,’ vervolgde hy, - eenieder zou zich gemakkelyk kunnen vergissen; want die vervloekte muiters hebben wel iets gemeens met ossen en stieren, voornamelyk als zy hunnen oorlogskreet Gent! Gent! op zoo eene aerdige wyze uitbrullen.’

[p. 96]

De toon, dien de spreker aen zyne woorden gaf, maekte dat eenieder in een schaterend gelach schoot: allen wilden de oude op de verdelging der Gentenaers, die men nu koeijen noemde, doen drinken, en de vrouw gewaer wordende dat men den spot met haer dreef, verliet de wacht, eenige woorden mompelende die door het gelach der krygsmannen verdoofd werden. Zy bleef nog wel het voorwerp van het gesprek, doch de wakers waren zoo gerust in de Gentenaers, dat zy zich allen, zonder verder onderzoek, ter rust legden.

Middelerwyl bespeurde Ackerman de middelen om Audenaerde in te nemen. Onder het geleide van Baudewyn, beklom hy met zestig mannen de ladders, achter Maegdendale gerigt, en kwam tot op de Groote Merkt, alwaer de wakers overrompeld en vermoord werden. Simoen Braem plaetste zich met de overige makkers voor de Baerpoort. Ontwaekt by de aenkomst der in de stad zynde Gentenaers, stelde de wacht zich spoedig in het geweer: eenige Gentenaers, die de poort geopend hadden, werden met Jan Van de

[p. 97]

Voorde, Kapitein van Gavere, gedood, en het gevecht hernomen tusschen de indringende opstandelingen en de krygslieden van den Graef, welke laetsten sneuvelden, of genoodzaekt werden te vlugten.

Braem, die geenen tegenstand meer ontmoette, versterkte Ackerman, en allen te gelyk begonnen het geroep van: Gewonnen stad! gewonnen stad! aen te heffen. Dees geschreeuw, even als het gedruisch der vlugtenden, bragt de bezetting op de been: alwie maer kon, omgordde het zwaerd, ten einde de overweldigers terug te stooten; en Floris van Heule, Luitenant van der stede, rond wien de bezettingtroepen zich schaerden, begaf zich ter Groote Merkt, in de tegenwoordigheid der Gentenaers, die den vyand moedig afwachtten. Geheel de stad door hoorde men niets dan krygskreten: vrouwen, kinderen en ouderlingen liepen half naekt en byna dood van vrees door de straten; en van Heule, nu ondersteund door Frans Crupenninck, die blootsvoets met de banier des Prinsen, en eenige dapperen toesnelde, hief het geroep van: Leve de Graef!

[p. 98]

aen. Deze stoutmoedigheid tergde de Gentenaers, en dapper werd er van beide kanten gevochten. Menigeen beet in het zand.

De overweldigers hadden reeds den moedigen standaertdrager doodgeslagen, 's Prinsen vlag aen flarden gescheurd, en de bezetting begon de onderlaeg te krygen, wanneer de bloedige smaed, hunne vlag aengedaen, hen van razerny deed schuimbekken. Een aenmoedigingkreet wordt door van Heule aengeheven, en als uitgehongerde leeuwen, die zich van hunne prooi beroofd zien, springen de wapenlieden van den Graef hunne aenranders met nieuwen moed toe, zweren te sterven of te overwinnen, en doen eene groote slagting onder de Gentenaers.

Ackerman, woedend over hunnen tegenstand, en ziende dat de Audenaerdsche bevelhebber zich eene verschansing had gemaekt van de lyken der overweldigers, werpt zich op van Heule, doch voelt zynen houw met zooveel behendigheid afweren, dat hy genoodzaekt wordt achteruit te springen. Het gevecht werd voortgezet; dapper was Ackermans aenranding, dapper van Heules verwee-

[p. 99]

ring: en gewis zouden de wederzydsche slagen nog lang ontvlugt zyn geworden, waren de Gentenaers, die voor het behoud van hunnen bevelhebber begonnen te vreezen, op den Audenaerdschen aenleider niet gevallen, en had een hunner hem met zyne speer niet doorboord⁽¹⁾. Die daed besliste de onderneming der overweldigers: eenigen van de bezettingtroepen werden gedood, anderen namen de vlugt; en diegenen, welke nog tegenstand boden, waren zoo schaers, dat het den Gentenaer gemakkelyk viel, hen tot den laetsten toe te verdelgen. Nu werd het geroep: Gent! Gent! zoo schrikkelyk aengeheven, dat het door de straten der stad weêrklonk. De huizen van de Graefgezinden

(1) Mer Fleureins van Huelle, die Luytenant ofte stedehouder van den Capitein Mer Ghysbrecht van Leeuwerghem, bedrief wonderlicke groote prouesse ende vaylgiandise, met XXX vrome ende wel gheexperimentierde crychslieden ten houcke van de Heinstrate, ende een goede poose tyts ghedurende; maer int einde moest hyder bliven al zo wel als die voorgaende: in zulcker wys dat die Ghendtenaers der stede meestare wierden.
Nicolaes Despars.

[p. 100]

sloeg men open: vele inboorlingen werden vermoord, en Audenaerde, die door zyne standvastigheid aen den Prins, sinds lang den haet der opstandelingen ingeloopen had, werd als in een bloedbad veranderd⁽¹⁾.

(1) Nemaer den 17 Septembris Francois Ackerman, Capiteyn van Ghent, versteen hebbende het uuttreck van Ghislebert van Leeuwerghem, den welcken Graef Lodewyck tot hem ontboden hadde te Burburg, ende dat M. Daneel van Halewyn (de welcke leyt begraven tot Frereminueren tot Audenaerde) was vertrocken met syn volck voor Ypre om dat te ontsetten van Inghelsche, voor stedehouwer ghelaten hebbende, heer Florinis van Huele, soo begonste den voornoemden Ackerman neerstelyck te overpeynsen om Audenaerde in te nemen. Een man van Audenaerde, ghenaempt Baudewyn, vant hem by den voornaemden Ackerman, voor seker tuughende dat men Audenaerde nu constege nemen; want den Capiteyn was wech, hebbende daer luttel volks ghelaten, die oock cleen sorghe voor de stad droughen; dat de noortvesten (uutghelaten synde het water om te ververschen), by naer drooge laghen, waer deure eenen leyt lach tot den muer, den welcken goet om overclimmen was. Dus Ackerman hem byghevoucht hebbende Simoen Braem, dekin van de stad, is met 400 ghewapende mannen die hy best betraude, tusschen donckeren en claren van Ghent ghetrocken, ende is omtrent den middernacht in den meers t'Audenaerde ghecommen voor de stad. Dien nacht was seer claer en schoone. Een vrouwe by ghelucke vergaerde daer hoy. Hoorende t ghedruus van de crychscnechten en siende de Ghentenaers, liep haestich aen de poorte ende riep tot de waeckers, dat de Ghentenaers daer waren: maer sy, te neerstich wesende in het teerlinck spel, geckten daer mede en seyden dat sy coeyen voor menschen ghesien hadde. Ackerman vernam neerstich hoe langhe dat de waeckers waeckten: als hy nu verstaen hadde dat sy sliepen (den verrader Baudewyn voorgaende), is hy met de syne stillekens voortghegaen, ende leeren gherecht hebbende an den stedemuer, achter Maegdendaele, is overgheclommen tusschen de Baerpoorte ende den grooten torre, die nu daer by staet, ende tusschen de orlogie, die daer ghemaect is tot een ghedenckteeken, en is met ontrent sestich mannen op de Merckt gheraeckt. Maer Braem met de reste stont aen de Baerpoorte, de welcke een van syn dienaers van binnen open ghedaen heeft. Maer de waeckkers ontweckende, sloughen den voornoemden dienaer doot, ende bovendien Jan van Voorden; soo dat Braem wat achterwaert moeste deynsen. Maer de waeckers, hoorende dat de Maerct inghenomen was, verloren den moed; soo dat hy Braem oock inghecommen is. Francois Cruupenninck, hoorende het ghedruus, is haervoets met de banniere van den Prince, soo by uut den bedde spranck, oomen gheloopen ter Maerct, maer wierd terstont gesmeten. Floris van Heule, Lieutenant van den Capitein van de stede, heeft vromelyck ghevochten aen tgat van de Eynstraete, met dertich mannen, maer is verwonnen ende versleghen. Alsoo is Audenaerde ghewonnen op eenen dyssendach, den 17 Septembris, welcken is Ste-Lambrechts dach. De Ghentenaers hebben de huusen open ghebroken ende de burghers, daer op niet voorsien, in heur bedden vermoort. Daer wierden seer vele op dien nacht vernielt. Als t dach gheworden was, hebben sy de vrouwen en kinders en al het weerloos volck, naeckt bykans, uut de stad gesteken, de welcke te Doornicke, Valenchiene, deen hier en dander daer gedoelt syn. Daer wiert ghevonden van coorne, wyn, haver grooten hoop. Al het goet dat sy daer vonden van de Francoisen, Vlaminghen en Tournisienen, was buut; maer dat die van Henegauwe toebehoorde, lieten sy verrensoneren.
Tot Ghent was groote blyscap: daer prees men Ackerman seere, de welcke voortaen ghenomen heeft Audenaerde te bewaren.
Cron. van Audenaerde, HS.

[p. 101]

Terwyl zyne makkers hunne woede op de getrouwe Audenaerdisten verzadigden, en al de huizen van den adeldom plunderden, trok Ackerman, vergezeld van eenige zyner verkleefden, naer de wooning des Vryhee-

[p. 102]

ren van Schoorisse. Nauw was hy de straet Tusschen-Bruggen ingestapt, of een akelig gedruisch trof zyne ooren, en hem scheen dat het gehuil en gekerm van vrouwen zich met de woedekreten der Gentenaers vermengden.

[p. 103]

Hy luisterde toe, en, verzekerd dat het aengehevene noodgekreet van den overgestelden kant der Steenen-Brug kwam, liep hy spoedig herwaerts. De deuren van Arnolds woon waren reeds opengeslagen, en de Gentenaers handgemeen met de dienstboden, terwyl twee jonge vrouwen door het venster der eerste verdieping om genade baden, zich tegen twee gespierde kerels wanhopig verdedigende. Een der meisjes, die het slagtoffer stond te worden van wulpsche aenrandingen, viel krachteloos op de zuil van 't openstaende venster. Ackerman hief een geroep aen, dat door allen gehoord werd, en de wraek zyner makkers weêrhield. Hy zegde streng te straffen alwie nog eene schendende hand op den eigendom des Vryheeren van Schoorisse zou leggen, gebood aen de bestormers het huis te verlaten, en werd als een beschermengel door de dienstboden ontvangen, welke hy allen van eene gewisse dood bevrydde.

Ackerman stelde eene wacht voor de wooning van Arnold, voelde eene onwederstaenbare begeerte om zyne geliefde tegen den boezem te klemmen en vergiffenis te vragen

[p. 104]

voor den hoon, haer en de haren aengedaen; doch hy stelde zyn vaderlandschen pligt boven de neigingen zyner ziel, en nam voor, binnen den loop van den aenkomenden dag, Oda een omstandig verhael te doen van alles wat hem genoopt had Audenaerde te overvallen.

Verzekerd dat hy in het gevoelige hart zyner beminde de af te smeeken vergeving zou vinden, verwyderde Ackerman zich om de verwoesting zyner makkers te beteugelen, en zich meester te maken van al de in Audenaerde ontdekte schatten. - Onmiddelyk daerna wendde hy zich weêr tot het huis zyner verloofde, en, ofschoon een weinig teleurgesteld omdat men hem zegde dat de jonkvrouw sinds eenige weken de stad had verlaten, en zich in het slot van Ghistele ophield, verheugde hy zich innerlyk omdat zy het voorwerp niet geweest was van de onbillyke aenranding der bestormers.

Ackerman vestigde zyne woon in het huis van Arnold van Schoorisse.

_* * _*

Nauw was de rampmaer der overweldi-

[p. 105]

ging van Audenaerde aen de ooren der edelen en Franschen gekomen, die zich nog voor Burburg bevonden, of slechts één geroep werd door hen aengeheven: 't was dit van zich zonder genade te wreken op allen, die de opstandelingen bevoordeeligd hadden. Burburg, tot hiertoe, by verdrag, gespaerd, werd aen den roof der belegeraers overgelaten, en op bevel van den Franschen Koning in vuer en vlam gesteld.

De Monarch, hoe langer hoe meer, overtuigd dat hy zich van de Gentenaers niet meester zou maken, alvorens hun de hulp der Engelschen te onttrekken, deed voorstellen van overeenkomst: te Lelingen verzamelden de gezanten van Engeland, Frankryk en Gent, om in onderhandeling te treden, doch Graef Lodewyk, die den hoon, hem door de opstandelingen aengedaen, niet vergeten, veel min vergeven kon, weigerde de laetstgemelden in het verdrag te begrypen. Dan, in zulk een geval, wilde Engeland van geene overeenkomst hooren; en alles ware weldra op den vorigen voet hersteld geweest, hadde de Hertog van Berry, oom

[p. 106]

van den Graef, dezen laetsten in de aenhoudende eischen der Engelschen en Gentenaers niet doen instemmen.

Eindelyk werd de wapenschorsing voor een jaer gesloten, en de ongelukkige Vlaenderlingen, door zoovele, zoo lange rampen uitgeput, begonnen hunne hoop op rust te stellen, wanneer een schrikkelyk ongeval, namelyk de dood des Graven, de gemoederen van het volk weêr ophitste, en Vlaenderen voor nieuwe onheilen deed sidderen⁽¹⁾!

(1) De Hertoghe van Berry, versocht wesende om te doene manschip den Grave Lodewyc, verantwoordde dat hy ware een Hertoghe, Coninc's sons, Coninc's broedere, ende oom van den Coninc Karle van Vrankeryke nu jegenwordich, menteneerende daeromme dat hy niet sculdich en was eenighen Grave manschip te doene anders dan den Coninc van Vrankeryke. De Grave Lodewyc verantwoordde den Hertoghe van Berry, dat men hem noch domeyne, noch transpoort, noch settinghe gheven en soude, noch laten upheffen voer aen den stont dat hy ghedaen hadde manschip alsoe 't behoert; ende hieromme dedene de Hertoghe van Berry drommen van sinen lieden, ende duwen tusschen eene bedsteede ende der wiech, soe dat hy binnen den vierden daghe starf.
Kron. van Vlaend. (Vlaems. Bibliophilen.)

[p. 107]

Ofschoon Lodewyk van Male voor zyne dood alles aen de Gentenaers vergeven, en zynen schoonzoon en opvolger, Philips van Valois, bygenaemd de Stoute, bevolen hadde hen in genade te ontvangen; ofschoon, zeggen wy, de afgestorvene Prins, dezen zynen wensch by brieven aen de Gentenaers hadde toegezonden, kon Arnold van Schoorisse het verlies van Audenaerde niet verkroppen. De schending aen zyne erfgronden toegebragt, vervulde hem met spyt, en hy zwoer dat, niettegenstaende het verdrag met de Gentenaers, hy nimmermeer zou nalaten dezen alle hindernis toe te brengen⁽¹⁾.

Weêr vestigde Arnold zich op zyne burgt te Schoorisse.

Dag en nacht beraemde hy middelen om Audenaerde op de Gentenaers te overmees-

(1) Aernout, van Schoorisse Heere, swoot dat hy geen verbont hauden en soude, de welcke ghemaeckt soude syn tusschen Graef Lodewycke ende die van Ghent; maer soude, soo langhe als hem boter in de mont smalt, viant syn van Ghent, om dat sy hem van al syn goet gherooft hadden.
Cron. van Audenaerde, HS.

[p. 108]

teren. Zonder aen iemand iets van zyne gedachte te reppen, ontbood hy eenige ridders uit Frankryk, Vlaenderen en Henegouw; al wat in zyne heerlykheid de wapenen dragen kon, werd dezen ridderen bygevoegd. Het gelukte dat Ackerman, op den wapenstilstand rekenende, met een groot deel zyner vrienden, naer Gent ter bruiloft van zynen neef gegaen was, de zorg voor Audenaerde aen Pieter Wincke overlatende.

Nu maekte Arnold zyn besluit bekend: de middelen, door hem sinds lang beraemd, werden goedgekeurd; de Schoorsenaren stelden zich onder de banier van den ridder, en zwoeren hem in de overweldiging zyner moederstad bystand te bieden.

In den vroegen morgen van 25 Mei 1384, zond Arnold een aental vrouwen, draegsters van allerlei levensmiddelen in Audenaerdes muren, welke vrouwen werden opgevolgd door vier wagens geladen met hooi, waeronder eenige gewapende mannen verborgen waren. Achter en voor deze wagens, gingen vyf of zes als landlieden gekleede wapenmakkers, en zoodra was alles voor de Bergpoort

[p. 109]

niet aengekomen, of deze werd, zonder het minste vermoeden, opengedaen. De wakers, alvorens de wagens binnen te laten, ontvingen den tol, gesteld op de levensmiddelen; de wagens reden door de poort, en toen de laetste er juist onder was, trok de voerman den hamer uit den dissel, en wierp hem in de vestingen. By een gegeven teeken sprongen de verborgene makkers van onder het hooi, en vielen zoo geweldig op de wakers, dat deze allen onder hunne slagen omkwamen.

Spoedig trok Arnold, die tegen den Edelaerberg de stoute onderneming der Schoorsenaren afspiedde, naer de ingenomen poort; en vooraleer derzelver overwinning door de Gentenaers gekend was, liep hy met zyne ridders en leenmannen onder het geroep van: Vlaenderen den Leeuw! aen ons! aen ons! door Audenaerdes straten, en plantte den standaert van Vlaenderen, even als dien van den nieuwen Prins, Philips van Burgondie, op de Groote Merkt. De Gentsche bevelhebber riep al zyne stedegenooten in het geweer; hy trok met zyne banier vooruit, in de hoop van de overweldigers te verdry-

[p. 110]

ven. - De Vryheer van Schoorisse de aenkomst der Gentenaers ziende, stelde zich in staet van verdediging, en de twee vyandlyke benden raekten handgemeen. Pieter Wincke, die gewaer werd dat hy niet langer aen de magt der dappere Schoorsenaren kon weêrstaen, nam de vlugt met zyne mannen: doch daer de walbrug nog niet neder was gelaten, en de Gentenaers driftig achtervolgd werden, vonden drie honderd hunner den dood binnen Audenaerdes muren. Eenigen, waeronder de Gentsche Kapitein, zwommen door de Schelde, en hun gelukte het in hunne moederstad den hoon, aen hunne banier te beurt gevallen, te gaen overbrieven.

Al de poorters en ingezetenen van Audenaerde, die tydens de aenkomst der Gentenaers verjaegd waren of de vlugt hadden genomen, keerden in den schoot hunner familie terug, welke, na negen maenden onder de heerschappy der overweldigers gezucht te hebben, vreedzaem onder het bestuer van den Vryheer van Schoorisse⁽¹⁾ voortleefden.

(1) Int jaer 1381 in den Mey, Fronchoys Ackerman, gherust synde op den vernoemden bystant, is ghereyst naer Ghent ter bruuloft van synen neve, ghelaten hebbende Pieter Wyncke met luttel volcx tot de bewaernesse der stede. Dit vernemende Arnout Heere van Schoorisse, den welcken gesworen hadde als voorseyt is, heeft smorgens tylick, den 25 van Meye, op Ste-Urbanus dach, vele vrouwen en kinderen voren ghesonden naer Audenaerde met eyers, boter, caes, melck, kieckens en alle maniere van victaylde ofte lyftochte, de welcke volghden vier waghenen met hoy gheladen, onder de welcke ghewapend volck verborghen lach, nevens welcke waghens gingen vyf of ses lieden al of het landsmannen gheweest hadden. Mynheer van Schorisse hadde syn legher gheleyt in den Edelaer berch. Als dese waghenen voor de poorte van Audenaerde quamen, de welcke leet naer Geetsberghe, te wetene de Berchpoorte, den poortier dede de poorte open en liet eerstmael incommen de voorseyde vrouwen en kinders, de welcke de waeckers terstont toeschoten, om den tol te ontfanghen die sy op den leeftochte ghestelt hadden. Binnen middelen tyde quamen de twee eeste waghens in de stat, en den vierden wagen was in de poorte. Soo nam den waghenare den marteel en wierp hem in de veste. Terstont die daer in het hoy verborghen laghen, spronghen uit en slougen de waeckers doot ende hielden de poorte. - Mynheere van Schoorisse quam seer haestich van onder den Elaerberch, hebbende in syn gheselscip vier hondert ghewapende mannen, onder de welcke waren Jan van Muelene, Jacob de la Tremoille, Jan Cabeliau, Roland van Spiere, Blanchard van Calonne, den Heere van Estripouille ende ander edelmannen, loopende ter Maert waert, en roupende: Vlaenderen den Leeu, Vlaenderen den Leeu! Ende de Heere van Schoorisse bracht twee standaerden, te wetene den standaert van Vlaenderen ende den standaert van den Prince, Philips le Hardy, met de wapen van Bourgoingen. Pieter Wyncke, Capiteyn van Ghent, quam subyt ter Maerct met syne banniere: maer siende dat hy verwonnen was, is ghevloden ende door de Schelde gheswommen. Al dat hem te weere stelde, wiert versleghen. Hier heeft Ackerman grooten buut ende veel ghelts verloren, het welcke al Mynheere van Schoorisse ghevonden heeft. In de Beverpoorte bleven vele Ghentenaers die niet ghevlien en cousten om dat de walbrugghe noch niet neder en was, ende de goede poorters en insetene van Audenaerde die verjaecht hadden gheweest, quamen weder thuus, elck in het syne, alsoo hy t vant, naer dat die van Ghent neghen maenden daer in gheweest hadden.
Cron. van Audenaerde, HS.