Arnold van Schoorisse, episode uit den opstand der Gentenaers (1382-1385). Deel 1
(1845)–Joseph Ronsse–
Auteursrechtvrij
[pagina 41]
| |
II.
| |
[pagina 42]
| |
harer moeder en de eerschendende brief van den zwarten ridder op haer tewege hadden gebragt, toen zy, aen den arm van Arnold de latige kastanje-lanen doorwandelde, die zich rond het burgslot van Schoorisse in de verte verloren. Arnold, die nu vry over het lot zyner vrouw dorst redekavelen, scheen er het reinste genoegen in te scheppen; en Oda, wier blikken in de ziel heurs vaders konden dringen, wilde dit genot niet stooren. Nogtans, toen zy gewaer werd dat de Vryheer zich weêr over de strengheid des Albehoeders ten zynen opzichte begon te beklagen, stelde zy met behendigheid de gunsten des Graven er tegen over, en deed, op hare beurt, haren vader een onbeneveld geluk in het verschiet zien. Zy sprak van de zielevreugde, die zy voortaen gezamenlyk zouden smaken, en vleide Arnolds eigenliefde by het ophelderen des hoogen stands, waerin hy zich bevond. Weêr viel het gesprek op Isabella van Ghistele: Arnold, welke den nadeeligen indruk, dien de brief des schakers zyner vrouw | |
[pagina 43]
| |
op Odas gemoed had moeten laten, wilde uitwisschen, verhaestte zich om de begaefdheden en de deugd zyner gade aen den dag te leggen. Hy sprak van hare liefde tot hem, van de trouw, die zy hem gezworen en steeds behouden had, en verhief de heilige pligten waervan zy zich als echtgenoote kweet. Hy voegde er met fierheid by: - Oda! uwe moeder was een voorbeeld van huwelyks - kuischheid en van moederlyke liefde. Moeijelyk kan ik veronderstellen,’ vervolgde hy met eenen zucht, - waerom die hatelyke ridder, die myne gesteltenis zoo schrikkelyk had gemaekt, dezelve nog wilde verergeren met myne deugdzame ega als trouweloos aen hare pligten te doen doorgaen, ten zy nogtans dat men die schandvlekke op Isabella hadde willen werpen, om my eenen haet tegen haer te doen opvatten, en my van alle pooging te doen afzien om ze weêr te ontdekken.’ - En hebt gy nooit dien lasteraer gekend, vader?’ vroeg Oda. - Nooit, lief kind! Ik heb myne gezondheid en een deel myner fortuin verspild, om | |
[pagina 44]
| |
weêr in het bezit der aenvallige vrouw te geraken, wier afwezigheid myn hart zoo diep bekommert, en my een ruimen tyd myne dagen in gezucht en gesteen heeft doen voortslepen. Zy had nog met niemand eenige liefdebetrekkingen aengeknoopt, ten zy met Walter van Herzeele, die hare hand gevraegd, en zich verstooten had gezien. Ofschoon Walter misnoegd over deze weigering scheen, heeft hy my nooit zyne vriendschap onttrokken. Wel is waer, tydens myne vereeniging met Isabella heeft hy het slot van Schoorisse niet bezocht; doch zoodra de schaking uwer moeder gekend was, is hy dit verlies met my komen betreuren. Deze deelneming in myne gesteltenis, maekte dezelve min drukkend, en meer dan eens heeft Walter my een broederlyken troost bygezet. Iedermael dat ik myn hart in zynen boezem uitstortte, ontrukte hy u, lieve Oda, aen uwe kinderlyke bezigheden, en stelde u voor als myn troostengel op aerde. Hoe dikwerf werden myne bittere tranen door uwe schuldelooze lachjes niet beantwoord? Uw gezicht baerde my tevens genoegen en rouw; in uwe | |
[pagina 45]
| |
trekken bemerkte ik de trekken uwer moeder; hare herinnering kwam my levendiger voor den geest, en een zucht, waervoor Walter altyd verzachting vond, ontvloog my pynlyk. Dan nam hy u in zyne armen, zette u op myne knien, en, als had gy reeds gevoeld hoe groot eene leniging gy aen de verbryzelde ziel uws vaders bragt, slingerde gy uwe armtjes rond mynen hals, droogde myne tranen af, en deed my een oogenblik myn wee vergeten. ‘Deze stand van zaken duerde twee volte jaren, en alle navorschingen, ter ontdekking van Isabella, waren vruchteloos. Eindelyk, op het aendringende verzoek van Walter, en verzekerd van nimmer myne gade weêr te vinden, begon ik myn onheil als eene beschikking des Hemels te beschouwen. Ik vond in uwe steeds aengroeijende bevalligheid, en in de vriendschap des heeren van Herzeele, eenige verligting aen myne smarten. Dan, de hoop, die my gegeven was u aen het lot uwer moeder te onttrekken, maekte dat ik met hevigheid de party van | |
[pagina 46]
| |
Graef Lodewyk tegen de Gentenaers omhelsde: zyne gunsten hebben myne opoffering met een gewenschten uitslag bekroond, en uwen stand verzekerd!’ Nauw had Arnold deze woorden geuit, of zyne geliefkoosde redekaveling, namelyk die, waerin hy zynen heldenmoed steeds hoog deed klinken, werd nogmaels aengevangen; al zyne wapenfeiten werden aengehaeld, en ofschoon de maegd meermalen het voorwerp van dit gesprek wilde veranderen, bleef de Vryheer van Schoorisse steeds op denzelfden toon voortvaren. Daer hy van den wapenhandel het byzonderste vak zyner opvoeding had gemaekt, kon Arnold slechts diegenen, welke met het beoefenen van de byl en het zwaerd bekend stonden, hoog schatten; al andere hoedanigheden, hoe uitstekend die ook waren, werden door hem by den moed niet in vergelyking gesteld. Hieruit sproot dat hy dikwyls in de tegenwoordigheid zyner dochter over persoonlyke aenvallen en verdedigingen uitweidde, tot welke de tyd van woestheid, waerin zy leefden, niet weinig bybragt. | |
[pagina 47]
| |
Even als dit by Arnold had plaets gehad, bestond de opvoeding der edelen byzonderlyk in den wapenhandel: ook zagen zy zich onophoudelyk aen de rooveryen der volksklas blootgesteld, omdat zy de boeijen der slaverny, by de streving naer vryheid, gedeeltelyk losgerukt, steeds toeknellen wilden, en het licht, dat zich, dank aen het heilige poogen van den groeten Jacob van Artevelde, onder het volk verspreid had, weêr trachtten te verdooven. Hieruit volgde dat Vlaenderens grond sinds ettelyke jaren het bloed van zoo menig dappere telg gedronken had, en dat de opstand dagelyks veld won tusschen de edelen, byna allen de party van den Graef verkleefd, en tusschen het volk, dat zich niet langer in zyne regten gestremd wilde zien. Onder de jongelingen, welke den wapenhandel beoefenden, bevond zich op de eerste plaets Frans Ackerman, een moedig Gentenaer, dien wy reeds kennen, en in het gevolg onzes verhaels dikwerf zullen ontmoeten. Deze jongeling was sinds eenigen tyd zoo hoog geklommen in Arnolds gunsten, - onder wiens toezicht hy zich gevormd had, - dat de erf- | |
[pagina 48]
| |
dochter van Schoorisse, de aenvallige en beminnelyke Oda, hem door den Vryheer ten huwelyke was beloofd. 't Was aen zyne lessen, gelyk de man het meermalen zeide, dat Ackerman de kennis en de behendigheid verschuldigd was, waermede hy het zwaerd behandelde. Breedvoerig begon de Vryheer op 's jongelings hoedanigheden uit te weiden, en verhaelde aen zyne dochter, - die zich geschikter toonde om hem aen te hooren naer mate Ackermans moed aengeprezen werd, - hoe de jonker, van zyne prilste jeugd proeven van kracht en dapperheid gegeven had, en van welke groote dienst hy eerlang voor 's Graven belangen zou wezen. - Oda!’ vervolgde de Vryheer met drift, - Ackerman zal niet min fier zyn dan gy, wanneer hy de gunsten van Lodewyk van Male ten opzichte zyns toekomenden schoonvaders zal vernemen.’ Het meisje glimlachte, en bereidde zich om Arnolds gezegde te beantwoorden, als deze in eens voortvoer: - Ik vermeen, lief kind, dat gy ook niet ongaern de toebereidselen van uwe aenstaende verbindtenis in | |
[pagina 49]
| |
myne burgt zult zien maken. Ik begeere deze vereeniging des te meer, dat ik vrees de Gentsche muitelingen mogten uwen verloofden misschien tot hunnen kant overhalen. In deze netelachtige omstandigheid hebben zy eenen man van beleg en moed noodig: gy weet dat hunne voornaemste aenleiders gesneuveld zynGa naar voetnoot(1), en ofschoon zy niets beters wenschen, dan door den Graef in genade ontvangen te worden, laten zy zich nog dagelyks door Van den BosschesGa naar voetnoot(2) raed- | |
[pagina 50]
| |
gevingen opstoken. Het zou my niet verwonderen dat zy Ackerman als hunnen opperbestuerder trachtten aen te stellen.’ - Vader!’ sprak Oda zachtjes, - jonker Frans is onzen Graef te zeer verkleefd, dan dat hy hem zou willen afvallen.’ - Verkleefd, ja, kind! maer hy is jong en eerzuchtig. De jeugd vormt soms plannen, die in geen volwassen mannenhoofd plaets vinden. Geheel Gent bewondert zyne schranderheid; hy wordt omringd van de hevigste opstandelingen; men vleit zyne eigenliefde; men roept tegen de wreedheden en onregtvaerdigheden van onzen goeden Heer, en... - Gy begrypt wel, kind, dat, indien hy zich met den opstand bemoeide, het my onmogelyk zou zyn uwe echtverbindtenis te laten sluiten.’ Oda verbleekte, en: - Vader! uw voorgevoel foltert my,’ was haer zucht. Zy voegde er stotterend by: - Onze belangen zyn hem dierbaerder dan die der Gentenaers, en daerom vrees ik voor Frans niet.’ - Gave God, dat uwe gedachte gegrond | |
[pagina 51]
| |
ware, Oda! dan zou hy de zegeningen eens vaders, in plaets van de vervloeking eens aertsvyands op zyn hoofd halen.’ - De vervloeking eens aertsvyands!’ vroeg de maegd op een bitteren toon. - Ja, kind! de vervloeking eens aertsvyands,’ herhaelde Arnold met kracht. - Myn Graef is myn weldoener, zyne vrienden zyn de mynen, en zyne vervolgers zweer ik een eeuwigen haet toe. Oda! gy zyt myn troost, myn heil op aerde; ik bemin u met al de teêrhartigheid waermede een vader zyn kind beminnen kan, en - kwame het u ooit in de gedachte met Ackerman nog te spreken, wanneer hy den muitelingen hulp tegen onzen Graef bieden zou, o! dan - dan zou ik u ook kunnen vervl.....’ - Ach! zwyg, vader, zwyg,’ huilde Oda. - O! laet dien mond, welke steeds hemelheil over my afbad, in geene verwenschingen tegen uw kind uitvaren. Vader! waerom moest ge my die bekendmaking doen? Gy beeldt u in dat jonker Frans als aenleider der Gentenaers zou kunnen optreden; maer gy bedriegt u, lieve vader: ik kan u verze- | |
[pagina 52]
| |
keren dat hy nimmer iets zal aenwenden, waerdoor hy myne goedkeuring niet zou wegdragen: want - hy heeft my eeuwige trouw gezworen! Vroeger heb ik u die openbaring niet durven doen, vader! maer nu is het my eene pligt geworden u alles te verklaren, ten einde u jegens Ackerman gerust te stellen. ‘De eerste mael dat hy my met zyne hartstogten bekend maekte, vond ik de kracht niet hem af te slaen: ik zocht een voorwendsel om my te verwyderen, en liet hem vry uwe toestemming af te vragen. Alsdan heeft hy u ook zyn hart geopend, vader! gy spraekt my van zyne ziel- en lichaemshoedanigheden, en ik, die niets beters dan uwe toestemming in zyn verlangen wenschte, zeide dat ik in alles uwen wil zou volbrengen.’ Arnold van Schoorisse lachte by de openhartigheid zyner dochter, welke hierdoor vrypostiger geworden, in dezer voege vervolgde: - Hoe meer ik Frans zag, hoe meer ik hem beminde: gy verstaet wel, vader! dat het my nu moeijelyk, misschien onmogelyk | |
[pagina 53]
| |
zou zyn, aen de hersenschimmen myner jeugd vaerwel te zeggen. Ik ben alles aen uwe goedheid verschuldigd; doch - door myne beloften ben ik aen Ackerman geboeid!’ - Die beloften, myn kind’ merkte Arnold van Schoorisse op, - moeten slechts haer uitwerksel hebben, wanneer jonker Frans zich onzer gunsten waerdig blyft toonen. Oda, zoudt gy eenen man kunnen beminnen, wiens denkwys, wiens belangen aen die uws vaders tegenstrydig wezen? Ik ben te zeer verzekerd van uwe verkleefdheid jegens my, dan dat ik een oogenblik aen de zwaerste opoffering van uwent wege, zou twyfelen, ware die opoffering noodig om myn geluk te bewerken.’ Oda borst in tranen los. De man, gewaer wordende dat eene verdere onderhandeling over deze zaek, den kommer zyner dochter zou vergrooten, sprak op eenen toon meer geschikt om haer gemoed te stillen, en zegde dat zyne gedachte nopens Ackerman misschien ongegrond was, en de belegering van Gent de eenigste oorzaek van 's jongelings stilzwygendheid kon wezen. - Oda!’ ver- | |
[pagina 54]
| |
volgde hy met eene bevallige en vertroostende stem, - de Hemel zal, zoo ik verhoop, onze dagen niet meer benevelen: ik heb ongelyk gehad uw harte door myne treurige vooruitzichten te bezeeren, maer vergeet niet dat het my ook eene noodzakelykheid geworden is, u de verholenste geheimen myner ziel te ontvouwen.’ De maegd streek zich de hairen langs de wangen glad, en spande alles in om bedaerd te schynen. Zy kon zich echter niet onthouden aen haren vader te vragen of hy iets nopens Ackermans medewerking in den opstand der Gentenaers, vernomen had. - Niets, myn kind!’ sprak Arnold met zachtheid; - jonker Ackerman is tot hiertoe uwer liefde, en myner genegenheid hoogst waerdig: by zynen moed voegt hy goedhartigheid van karakter; ik bemin hem als myn kind, en zou myn leven voor hem wagen, ware het ten dienste van Vlaenderens Graef niet verpand.’ Hier voelde Oda zich eenen last van het harte nemen. | |
[pagina 55]
| |
Na haren moed geheel opgebeurd te hebben, wendde Arnold zich tot den schildsmid, die hem in zyne wapenkamer afwachtte. Oda zette zich op eene zodenbank ter rust, en overwoog in zich zelve al wat er nopens Ackerman gezeid was geweest. Als had zy nu aen die verdenking geloof kunnen hechten, werd zy weêr treurig, en een zucht steeg uit hare borst op. Na eene wyl in deze houding gebleven te zyn, sloeg zy hare blikken rond zich, en niemand ontwarende, trok zy een klein toegevouwen parkement uit haer keurslyf, terwyl zy stellig uitriep: - Neen! 't is onmogelyk!’ Eene traen, die uit hare schoone bruine oogen viel, getuigde dat hare gedachte met hare woorden niet overeen kwam. - Waerom,’ hernam zy, - heeft vader die treurigheid in my doen ontstaen? O! hy kent Ackermans verkleefdheid aen onze belangen niet, noch zyne liefde tot my. Hier heb ik er het klaerste bewys van: vader moet den inhoud van Ackermans laetsten brief vergeten hebben, of, - hy gelooft misschien dat Frans een dier mannen | |
[pagina 56]
| |
is wier zielneigingen en woorden niet overeenstemmen. Maer hy heeft het mis: Ackerman is een edele jongeling; en kwame het zoo verre dat men hem tot opstand wilde aensporen, een enkel woord van my zou genoeg zyn om hem de eerzucht, gelyk vader die noemt, aen zyne liefde te doen offeren.’ Oda behaegde zich uitermate in deze ketste gedachte. Zy vervolgde moedig: - Ja, ja, 't is zeker dat Frans nimmer mynen vader zal afvallen: steeds zyn zy beide in alles eenstemmig geweest, en de vraeg naer myne hand zal die eendragt nog versterken. Met het sluiten van den vrede moet onze echtstaet bezegeld worden: Ackerman zal het slot van Schoorisse komen bewoonen, dat nu zoo eenzaem, zoo treurig is: hier zal hy met vader over zyne wapenfeiten, over die van den Graef redekavelen, zich gedurig meer aen Lodewyks party hechten, en de liefkozingen zyner bruid...’ - Jonkvrouw!’ riep voor de tweede mael een man, die de maegd zachtjes toegenaderd was, en iets van hare laetste | |
[pagina 57]
| |
woorden gehoord had. Oda stak spoedig het parkement weêr in haren boezem, en werd bloedrood. De aengekomene wist niet hoe zich te gedragen om zyne onverwachte aenwezigheid te verschoonen, en met al de heuschheid eens ridders, trachtte hy de vertrouwelykheid te behouden, waerop hy, als vriend des huizes, aenspraek durfde maken. Hy begon van het genoegen te spreken, dat de gunst des Graven ten opzichte van Arnold, hem gegeven had. Oda voelde zich het bloed zachter door de aderen vloeijen; zy boog zich voor den aengekomenen, en groette in hem Mynheer Walter van Herzeele. - Ik meende te bemerken, jonkvrouw!’ sprak de ridder, de misnoeging, die het zicht des briefs en Odas woorden hem gebaerd hadden, niet langer kunnende verbergen, - ik meende te bemerken, dat gy u aen een geliefkoosd tydverdryf overgaeft.’ Hier klemde hy met aendoening de hand der jonge vrouw. Deze verschrikte, en antwoordde niet. Walter, die Odas verlegenheid zag, gaf eene andere wending aen | |
[pagina 58]
| |
het gesprek, en wilde de gedachte, van afgeluisterd geweest te zyn, by de maegd geheel doen verdwynen. Hy kon echter gemakkelyk aen de zwoeging van haer boezem gewaer worden, dat deze vrees haer steeds bybleef. Niet verder poogende om haer het tegenovergestelde te doen gelooven, kwam hy op zyn eerste gezegde weêr, en sprak met eene spytige uitdrukking: - Oda! het schynt dat Ackerman u met vreugde de toekomst te gemoet doet zien: 's Graven gunsten vallen uwen vader ten deele, en in 's mans geluk moet gy het toppunt van zaligheid smaken. Nu dat de bedreigingen des zwarten ridders hem niet meer bekommeren, zal hy aen uwe zyde al de geneugte vinden, die zyne geliefde bruid hem vroeger verschafte. - Kent gy de lotgevallen myner moeder, en de my voorspelde onheilen?’ vroeg Oda, door deze vraeg de redekaveling nopens Ackerman willende afwenden. - Niemand kent die beter dan ik, Oda! ik ben het, die den moed uws vaders steeds opbeurde: zyne klaegstem verscheurde myn hart, en, ofschoon ik nooit het genoegen | |
[pagina 59]
| |
hebbe gesmaekt dat men in de armen eener gade moet genieten, kon ik my echter gemakkelyk inbeelden dat die afscheuring van zyne beminde hem hoogst grievend moest wezen. Uwe moeder was even bevallig als schoon; talryke ridders dongen naer heure hand, en - had een onvoorziene toeval myn geluk niet tegengekant, - heden nog ware ik haer echtgenoot.’ Walter drukte onwillend op dit woordje heden, en Oda, aen wie het zoo vreemd in de ooren klonk, kon zich niet onthouden met opgespalkte oogen en mond haren aenspreker te bekyken. Deze sloeg zich de handen voor het aengezicht, als wilde hy het er op te lezen gevoel zyner ziel aen de navorschende blikken der maegd verbergen. Hy hernam aenstonds: - De liefde, die ik Isabella droeg, veranderde weldra in bewondering voor hare deugdzame hoedanigheden, welke allen tot u, lieve Oda! met de trekken en de bevalligheid uwer moeder, overgegaen zyn; en ik zwoer in myne zinneloosheid, nimmermeer eene andere te beminnen. Maer, gy weet, jonkvrouw! dat, ofschoon een ridder | |
[pagina 60]
| |
zyn woord gestand moet doen, er soms oogenblikken in het leven komen, die zulks beletten. Sinds lang heb ik er de ondervinding van; ik heb, wel is waer, elk ander huwelyk veracht, en de herinnering uwer moeder is my lang, zeer lang bygebleven; maer nu begin ik te gevoelen dat het ware geluk slechts in de verbinding van twee zielen, die elkander liefhebben, bestaen kan.’ - Ook,’ viel de maegd Walter in de rede, alsof zy zyn laetste gezegde niet versteen had, - ook heeft vader my dikmaels over de begaefdheden myner moeder onderhouden: steeds zegde hy dat ze ons, toen ik nog zeer jong was, ontrukt werd; doch nooit was ik op de gedachte eener schaking gekomen. O! hoe dikwerf heb ik den Hemel niet gebeden voor het heil der ziel van myne moeder, welke ik vermeende in den schoot der aerde te rusten!’ Hier zag Herzeele eene traen langs Odas wangen glyden. - Edele jonkvrouw!’ verhaestte hy zich te zeggen, - er is een tyd voor de smarten | |
[pagina 61]
| |
en een tyd voor het geluk. Nu, dat alles u toelacht, dat uw vader ridder staet geslagen te worden, waerom zou het ook niet mogelyk zyn dat uwe moeder in den schoot des huisgezins weêr verschene, en haren gade en u over hare te lange afwezigheid dubbel vergolde?’ - Uwe woorden verrukken my, Mynheer Walter!’ sprak Oda smeekend. - Ach! indien ik ooit het genoegen kon smaken moeder te omhelzen, en ze vader al het wee, dat hare schaking my gebaerd heeft, zag vergoeden, ik zou gewis de gelukkigste der wereld zyn: maer, Mynheer! gy streelt my met eene gedachte, die niet kan verwezenlykt worden, ten ware God, in zyne goedheid, den hatelyken schaker tot de deugd terugriep, of, in zyne verbolgenheid, hem voor die schandelyke handelwyze strafte. Ik vrees dat de zwarte ridder zyne prooi niet zal laten schieten: ook zou hy aen vaders wraek nimmer ontsnappen, daer deze by Mynheer St-Joris gezworen heeft, den schaker zyner vrouw den schedel te verbryzelen.’ - Onnoodig is het, jonkvrouw!’ ant- | |
[pagina 62]
| |
woordde Walter, - my iets rakende deze zaek te melden: Mynheer Arnold heeft my alles toevertrouwd; laet ons met de ontdekking uwer moeder begaen; wees blyde en moedig, gelyk ik u daer zoo even zag, en misschien zal de burgvrouw...’ Een zucht, dien Walter loosde, belette hem zyne gedachte uit te drukken. Als ware hy over deze zinafbreking tevreden geweest, gaf hy eene andere wending aen het gesprek, en Oda, die deszelfs strekking hoe langer hoe meer begon te ontdekken, bad hem by haren vader te gaen. - Vóór myne aenkomst alhier,’ sprak de ridder met bevalligheid, - heb ik Mynheer Arnold mynen eerbied betoond; 't is hy, die my aenzocht zyne lieve Oda een bezoek in den tuin af te leggen, en gy denkt wel, jonkvrouw! dat ik het my niet heb doen herhalen. Aenstonds kwam ik tot u, doch vertraegde myne stappen, in de vrees van u in uwe bezigheden te stooren. Het jammert my waerlyk dat ik uwe eenzaemheid niet geëerbiedigd heb; maer weet dat ik zwygen kan: niets van uwe briefwisse- | |
[pagina 63]
| |
ling zal ik aen uwen vader vertellen.’ - Denkt gy, Mynheer Walter! dat ik iets doe zonder zyne wete en toestemming? Om de onvoegzame gedachte, tegen my opgevat, te vernietigen, moet ik u zeggen dat het opschrift van dit parkement op vader spreekt. Jonker Ackerman handelt er in van den eerbied, dien hy voor ons gevoelt: hy meldt, heer ridder! dat hy de huwelyksbeschikkingen, waerover reeds gehandeld is, hier zal komen vaststellen. Het beleg van Gent is de eenigste oorzaek dat wy... dat vader het genoegen niet heeft gehad hem te ontvangen.’ De ridder stond als verslagen by het vernemen dat Oda reeds verloofd was: hy gevoelde dat de wyze, waerop hy zich ten haren opzichte gedragen had, de geschikste niet was om hare gunsten te verwerven, en toonde zich weêr zoo bevallig mogelyk. Vermeenende dat zy geen acht had geslagen op de uitleggingen, die hy, rakende het geluk des huwelyks gedaen had, kwam Walter er ongevoelig op terug, en hield de oogen op die der maegd gevestigd, om | |
[pagina 64]
| |
te zien wat uitwerksel zyne woorden tewege bragten. Hy had besloten Oda zyne liefde te verklaren: wat hy eens besloten had werd gedaen; en, zonder zich verder van het doel te verwyderen, waerop hy mikte, zegde Walter met eene verwarde stem dat de maegd dezelfde plaets in zyn hart gevonden had, die hare moeder er vroeger in bekleedde. Deze stellige liefdeverklaring verschrikte Oda uitermate; en, niettegenstaende haer vast voornemen om Walters eischen af te slaen, kon zy geen enkel woord vinden ter uitdrukking harer gedachten. - Zoodanig beefde zy, dat hare lippen tegen elkander sloegen, en haer hoofd viel op den boezem van Walter neder. Walter dacht dat hy deze ontsteltenis misschien aen den voordeeligen indruk zyner liefdewoorden te danken had, en waegde het zyne lippen op Odas hand te drukken. Dan, zy wrong hare vingeren uit die des ridders, en de stilzwygendheid afbrekende, waerin beide verkeerden: - Laet ons by vader gaen,’ stamelde zy, zich oprigtend. | |
[pagina 65]
| |
De Vryheer van Herzeele, die, alvorens hare gedachte te kennen, zich van haer niet afrukken wilde, zette zich op de zodenbank neder; en aenzocht Oda plaets aen zyne zyde te nemen. Zy gehoorzaemde werktuigelyk, en de blos harer wangen veranderde in eene vale kleur. Walter begon te verschrikken: hy sprak met eene overtuigende stem: - Oda! gy weet dat ik in den ruimen zin des woords, de vriendschap uws vaders verworven, zyne drukkende smarten gelenigd heb, en dat hy u steeds aen my, als aen eenen broeder heeft toevertrouwd. Alles heb ik gedaen om u te behagen, Oda! en, myne gevoelens tot u niet kennende, hebt ge my dikwerf van uwe liefde jegens jonker Ackerman onderhouden. O! wist gy, hoe zeer die bekendmaking myn hart heeft gewond, en hoe vaek ik het geluk uws verloofden benyd heb!... Nu is het zwygen my een last geworden: dag en nacht zweeft uw beminnelyk beeld voor myne oogen, en zonder u ware het leven my onverdragelyk. Oda! zeg, aenvaerdt gy de liefde die ik u toedraeg, en wilt gy die met wederliefde | |
[pagina 66]
| |
beantwoorden? Spreek, Oda! een woord van u, een enkel woord, en myn geluk is verzekerd.’ Nu plaetste de Vryheer van Herzeele den regter knie op den grond, en hield Odas handen tegen zyn hart gedrukt. De maegd vond de kracht niet om zich aen die streeling te onttrekken; hare blik ontmoette den vlammenden blik heurs aenbidders, en deze, hoogst met zynen persoon ingenomen, meende nu vast dat Oda van hare liefde tot Ackerman zou afzien, om hem dezelve te schenken. Zyn hart klopte min hevig. - Oda, die eerst de houding des heeren van Herzeele gewaer werd, poogde andermael zich te verwyderen: Walter weêrhield ze; al de aengenaemheden, die zyn genootschappelyke stand verschaffen kon, werden aengehaeld, en hy vroeg op een spytigen toon, of zy, in belooning van de diensten door hem aen haer huis bewezen, zyne hand zou verstooten. Oda voelde zich gedwongen te antwoorden: zy verzekerde den Vryheer van hare vriendschap, en voegde er by dat het haer | |
[pagina 67]
| |
onmogelyk was zyn verzoek in te stemmen, ingezien zy door hare beloften aen Ackerman verbonden was. Om de eischen van den ridder des te beter af te slaen, maekte zy hem met al de onderhandelingen bekend, die er tusschen haer en haren verloofden, nopens hunne aenstaende echtverbindtenis, geweest waren. Walter deed eene misnoegde beweging, en was op het punt Oda voor eene ondankbare te doen doorgaen, ware de gedachte dat hy ze misschien nog tot zynen kant zou overhalen, hem niet te binnen gekomen. De berisping stierf op zyne lippen, en nu weêr een bevalligen toon aennemende, wilde hy het eenigste middel, dat hy nog kende om Odas zwakke zyde aen te tasten, werkstellig maken. - Jonkvrouw!’ zuchtte hy, - zou een ridder, die u aen de zegeningen eener teêrgeliefde moeder zou wedergeven, in erkentenis van dit uitstekende liefdebewys, uw hart niet kunnen bekomen?’ Verwonderd staerde de maegd Walter aen: op hare beurt drukte zy diens handen in de hare, en vroeg smeekend of het verblyf harer moeder hem bekend was. | |
[pagina 68]
| |
Daer de ridder gewaer werd te veel gezeid te hebben, sloeg hy deze vraeg behendig af, welke de maegd met nieuwe belangstelling herhaelde. - Ik deed dit voorstel, lieve Oda!’ vervolgde Walter, - om te zien of niets u van jonker Ackerman kon doen afzien. Ik veronderstel dat uwe moeder, die nu slechts veertig jaren kan bereikt hebben, niet overleden is: wierd uwe hand haren redder geschonken, geene voetstappen zouden my te moeijelyk zyn om de ongelukkige op te zoeken. Myne fortuin, myne rust, myne gezondheid, alles zou ik in de waegschael stellen.’ Alvorens Walter deze laetste woorden uitgesproken had, was Oda voor zyne voeten neêrgezegen. De hoop van zich aen de liefkozingen harer moeder terug te zien schenken, had een diepen indruk op haer gevoelig hart gemaekt, en stamelend riep zy uit: - Ach! ridder, ridder! heb medelyden met myn rampspoedigen vader, - met my; o! zeg my toch waer moeder is: myne erkentelykheid, myne vriendschap zullen u eeuwig byblyven.’ | |
[pagina 69]
| |
- Zult ge my uwe liefde schenken?’ was de onverbiddelyke vraeg van Walter. - Ware het in myne mogelykheid er over te beschikken, heer ridder! ja; maer gy zyt te edelmoedig om iets te vergen, dat ik niet kan toestaen. Ik zal u beminnen als eenen broeder; vader zal zyne zegeningen over u storten; ik zal voor u bidden, maer...’ - Uwe liefde zult ge my niet schenken, niet waer, Oda? Gy verstoot de hand eens edelen ridders; gy ziet zonder medelyden op myne folteringen, waeraen gy alleen heeling kunt brengen; gy veracht den vriend uws vaders, my, wien er niets te moeijelyk zou vallen om uw geluk te verzekeren. Ik offer u rust, fortuin en leven op, en - uwe verachting is myn eenigste loon.’ - Ridder! o!... houd op van myn hart door die onverdiende berisping te doen bloeden: gy kent slecht myne gevoelens van vriendschap, van hoogachting, - want er valt my ook niets te zwaer om uw heil te bewerken. Welnu, luister: 'k gevoel wel dat ik u alles moet verklaren. 't Is waer, ik heb Ackerman voor God trouw beloofd, maer - | |
[pagina 70]
| |
misschien zou ik kunnen gedwongen worden van hem af te zien...’ Deze gedachte viel Oda zoo bitter, dat zy niet verder spreken kon. - Walter, die het geheimzinnige van haer gezegde niet begrepen had, smeekte de maegd zich te verklaren, en kon aen hare afgebrokene woorden verstaen, dat Arnold van Schoorisse voor Ackermans medewerking in den opstand der Gentenaers beducht was, en hy Odas minnaer zou noodzaken vaerwel aen de hand zyner dochter te zeggen, kwame het Ackerman ooit in de gedachte 's Graven magt te helpen ondermynen. Zacht klonken deze woorden in de ooren van Walter van Herzeele!
* * *
Wy vermeenen het hier de plaets te zyn, den lezer een staeltje van Walters karakter te geven, welke, schalk en verraderlyk van aert, uit de openhartige bekentenis van Oda party dacht te trekken. Door de valsche rol, die hy zoo behendig kon spelen, was Walter in de gunsten des | |
[pagina 71]
| |
Graven, even als in die der opstandelingen gedrongen: de geheimen der beide gezindheden doorgrondde hy: de belangen van den Prins, even als die der Gentenaers, werden door hem in schyn verdedigd; en nauw was de eene of andere maetregel genomen, of hy werd aen de vyandlyke benden overgebriefd, welke van wederzyden steeds hunne besluiten verydeld zagen. Nu wist Walter ook dat de Graef in vredeonderhandelingen met de Gentenaers stond te geraken: er bleef hem geenen tyd overig om zyne opgevatte gedachte uit te voeren, en daer hy de tydsomstandigheden er zeer geschikt toe vond, besloot hy zich tot Vlaenderens hoofdstad te wenden om het verderf zyns medevryers, verderf dat Oda zoo bitterlyk duchtte, onverwyld te bewerken. Dit ontwerp had hem een oogenblik de snikken der maegd doen vergeten. Nu veinsde hy het grootste medelyden met haer te hebben, en: - Oda! hoor, ween zoo niet,’ sprak hy, - want uwe tranen doen my leed. Versterk uw gemoed tegen de verklaringen, die ik, ofschoon zy hart- | |
[pagina 72]
| |
grievend voor u zyn, genoodzaekt ben te doen. Ja, van Ackerman zult gy moeten afzien: de Gentenaers hebben een nieuwen hoofdman gekozen, en Ackerman is op het punt als een hunner aenleiders op te treden. Alsdan zal hy den spot dryven met uwe liefde en zweren het bloed uws vaders met yver na te jagen.’ - O! dit zal hy niet doen, heer Walter! dit zal hy niet doen!’ riep de maegd, met fierheid het hoofd oprigtend, als was zy overtuigd geweest dat de Vryheer van Herzeele haer wilde bedriegen; - er stroomt te veel edel bloeds door de aderen van Ackerman, dan dat hy ooit de vriendschap, die hy vader, de liefde, die hy my draegt, zou vergeten.’ Walter meende te antwoorden, doch Arnold, die zich tot hem wendde, belette zulks; en omdat de Vryheer van Schoorisse de oorzaek van Odas ontsteltenis niet zoude kennen, aenzocht Walter haer naer het slot te gaen, de belofte, afvergende dat ze, noch aen haren vader, noch aen haren minnaer, iets nopens hunne onder- | |
[pagina 73]
| |
handeling kenbaer zou maken. Oda beloofde het, en daer zy de noodzakelykheid gevoelde alleen met hare gedachten te zyn, sloot zy zich in haer slaepvertrek, en bad des Hemels zegen over het hoofd haers minnaers af. - Vriend!’ sprak Walter, die aen Arnold van Schoorisse den tyd niet liet om de oorzaek van Odas spoedige verdwyning af te vragen, - vriend! de tegenwoordigheid van den wapensmid heeft my belet u met het doel myner onverwachte aenkomst bekend te maken. De opstand zal misschien zoo haest nog niet eindigen, want die helsche muiters steken meer dan ooit het hoofd op. Zy gaen zoo verre dat ze 's Graven voorstel van vrede verstooten, en den spot met de belegering van Gent dryven! - Wel! wel! gy vergist u, Walter! Allen waren zoo ontmoedigd dat ik geenszins twyfelde of zy zouden met vreugde hunne poorten voor de magtige legerscharen van onzen geduchten Graef geopend hebben, wilde deze het leven aen de voornaemste belhamels schenken. | |
[pagina 74]
| |
- Velen meenden het met u, vriend Arnold! Ofschoon de Gentenaers in hunne uitvallen tegen den Graef eenige standaerts op hem overmeesterd hebben, die zy met fierheid op hunne muren ten toon stellen, viel de dood hunner Kapiteinen hun pynlyk, en zy begonnen van een al te langen opstand vermoeid te worden. De tweedragt maekte plaets voor die groote verstandhouding, welke vroeger onder hen bestaen had; 's Graven partygangers wonnen, door myn toedoen, hoe langer hoe meer, veld, en vóór eenige dagen zyn er zeven duizend burgers op de Groote Merkt verzameld, ten einde middelen te beramen om eene overeenkomst met den Graef te maken. Maer Pieter Van den Bossche, die de byzonderste twistdryver is, verzette zich er tegen, en deed gevoelen dat er, om het heil der volksklas te bewerken, slechts een vernuft en kloek man gevorderd werd, aen wien men het staetsbewind zou toevertrouwen. ‘Philips van Artevelde scheen aen Van den Bossche des te meer geschikt om 't Ruwaerts- | |
[pagina 75]
| |
ambt te bekleeden, daer men nog dagelyks over het goede bestuer der zaken onder het gebied van Arteveldes vader spreekt, en in ieder oogenbiik van gevaer uitroept: - O! leefde onze Ruwaert nog, hoe gemakkelyk zouden deze beroerten gesust, en de vrede naer onzen wensch gemaekt worden!... Van den Bossche, die in vriendschappelyke onderhandelingen met Philips van Artevelde verkeerde, ging tot dezen, vleide zyne eigenliefde met hem de vrome daden zyns vaders te herinneren, en zegde dat hy, Philips, alleen geroepen was om het heil van Vlaenderen te bewerken. Artevelde, die zich over de ondankbaerheid der Gentenaers nopens zynen vader beklaegdeGa naar voetnoot(1), deed geene beloften, doch | |
[pagina 76]
| |
liet zien dat hy als derzelver opperhoofd optreden wilde, indien de wensch des volks met Van den Bossches gezegde overeenkwam. Nauw was deze laetste tot de verzamelde menigte weêrgekeerd, of de rust werd hersteld: en eene stem, die in den mond van duizende opstandelingen weêrgalm vond, liet nogmaels de spyt hooren dat Vlaenderens Ruwaert overleden was. 't Is niet zonder reden, edele burgers van Gent!’ riep Van den Bossche met geestdrift, - 't is niet zonder reden, dat gy Jacob van Artevelde beweent: hem, die met zooveel beleg en schranderheid de hoofdstad en het land van Vlaenderen bestuerde. Nooit zyn onze regten beter gewaerborgd geweest; nooit hebben wy in zooveel luister en geluk verkeerd als onder het bewind van dien grooten man. Welnu! | |
[pagina 77]
| |
het opperhoofd, dat op uw verzoek den teugel des gebieds in handen wil vatten, de eenigste, die ons nog kan redden, is de zoon van onzen ouden beschermer, van dien welke ons de Hertogen van Braband en Gelderland, den Graef van Henegouwen en den Koning van Engeland tot bondgenooten schonk! - Dat hy onze bevelhebber zy!’ riep de menigte als met ééne stem; en Van den Bossche, welke met mynen oom Galterus van Herzeele, Pieter de WinterGa naar voetnoot(1), en twaelf dekens der neeringen, gevolgd door duizende opstandelingen, ter woon van Artevelde optrok, groette in dezen den opperbevelhebber van Vlaenderen! ‘Onmiddelyk daerna droeg men Philips, onder een uitzinnig gejuich, ter Merkt, alwaer hy als Ruwaert werd uitgeroepen, en de eer en de voorregten des volks zwoer te bewerken en te verdedigen, of voor dezelve te sneuvelen. Hy ontving op zyne beurt | |
[pagina 78]
| |
den eed van de bestuerders der stede, van de dekens der neeringen en ambachten, alsook van het volk, dat hem als eenen god aenziet, al zyne hoop in 's mans bestuer stelt, en de straten van Gent door het geroep van: Leve Philips van Artevelde! doet weêrgalmenGa naar voetnoot(1).’ Hier staekte Walter zyn verhael, dat Arnold van Schoorisse met schrik en nieuwsgierigheid had afgeluisterd. - Meermalen hadden de lippen van den laetstgemelden eene beweging gedaen om in scheldwoorden tegen de opstandelingen uit te varen, doch het belang dat Arnold in deze gebeurtenissen stelde, had hem tot stilzwygen genoopt. Hy ondervroeg zynen vriend breedvoerig over de kleinste byzonderheden te Gent voorgevallen; Walter deed er de uitlegging van, welke een ruimen tyd duerde, doch vaek onderbroken werd, totdat de Vryheer van Herzeele behendiglyk het gesprek op Ackerman bragt. Nu verklaerde Arnold | |
[pagina 79]
| |
stellig aen Walter al wat deze reeds vernomen had, nopens de mogelykheid dat Odas verloofde in den opstand der Gentenaers deel zou nemen. Walter zocht een uitvlugtsel om het slot van Schoorisse te verlaten. - Gelukkige tyding!’ dacht hy, zoodra de valbrug achter hem weêr opgehaeld was, - gelukkige tyding! nu ken ik het middel om Ackerman door Schoorisses Vryheer te doen vervloeken. Ha! ha! ha! die fiere Oda zal niet lang meer met myne liefde den spot dryven: ik zal ze noodzaken my te beminnen, en nimmer, o! dit zweer ik by den levenden God, nimmer zal zy de bruid van Ackerman wezen; van Ackerman, wiens verlies ik wil bewerken. Oda! Oda!’ vervolgde hy met drift, - hebt gy met de moedermelk misschien de onverschilligheid van Isabella van Ghistele tegen my ingezogen?... Weet, meisje, dat gy nooit straffeloos aen mynen wil weêrstand zult bieden. Myn besluit staet vast; gy zult myne hand aenvaerden; zoo niet, zal myne wraek u treffen!... Ik kan beminnen, Oda! maer | |
[pagina 80]
| |
ook, wanneer ik myne liefde verstooten zie, kan ik my onverbiddelyk wreken.’ Zoo sprak Walter in zich zelve, en zyn ros rende zoo dapper, dat hy in een omzien de heirbaen van Schoorisse naer Herzeele bereikt had. Nauw had Oda zich in haer vertrek gesloten, alwaer zy rypelyk het gezegde van den valschaert overwoog, of zy stamelde treurig: - Mynheer Walter kent het goedig harte van Ackerman niet; Frans heeft gezegd, en zyne woorden zyn waer als het H. Evangelie, dat hy niets buiten myne hand op aerde meer verlangt, en geene koningskroon tegen my zou verruilen. O Walter! gy hebt gedacht my te misleiden; gy hebt van myne moeder, van de waerschynlykheid harer verlossing gesproken; gy hebt myn woord gevergd dat ik niets van onze onderhandeling zou melden, en waerom, waerom? Ja, daer schuilt iets listigs in uwe woorden; ik heb ze een oogenblik geloofd, omdat ik gewoon ben met vader, met Ackerman om te gaen! Maer nu weet ik alles: neen, ik zal uwe eischen om myne hand | |
[pagina 81]
| |
te bekomen, of uw gezegde nopens myne moeder, aen niemand veropenbaren; doch ik wil op myne hoede zyn tegen uwe listen en lagen!... ‘Gy zoudt my, uit liefde tot u, van Frans willen afrukken, van Frans, die zoo diep in myne gunsten staet, dat niets bekwaem is om my onverschilligheid tegen hem te doen opvatten. Ik!... Ackerman verlaten! God! geboodt Gy zulk eene opoffering? Liever... Maer, waerom die tranen? ben ik van Ackermans woord niet verzekerd? Walter! Walter! ja, gy zyt een bedrieger!... Vader zou my kunnen noodzaken om van jonker Frans af te zien, doch om u te beminnen... nooit!’ Odas gemoed begon zich langzamerhand te verhelderen, en nauwelyks had zy den Vryheer van Herzeele het slot zien uitryden, of zy ging tot haren vader, kuste zyn somber voorhoofd, en vroeg naer de diepe aendoening, die zy in hem bemerkte. - Ik heb heden eene belangryke zaek met den Graef te verrigten, kind!’ was het bondige antwoord: - Houd u eenige uren in uwe bidkamer op; doorblader het Leven | |
[pagina 82]
| |
der Heiligen, en kom my, met het vallen van den avond, wedervinden... Arm meisje,’ vervolgde de Vryheer, zoodra de maegd verdwenen was, - de vriend uws verloofden is aen het hoofd des opstands, en Ackerman zal zich misschien ook laten misleiden!’ Hier zweeg Arnold, leunde met de ellebogen op de tafel, en liet moedeloos het hoofd in zyne handen vallen. |
|