Wij willen niet

(1931)–Henriette Roland Holst-van der Schalk– rechtenstatus



[pagina 24]
Tweede bedrijf Avond. Het tooneel is leeg. Dan gaan de blinde vrouw en verminkte langzaam over het tooneel. DE BLINDE VROUW Suja mijn liefje, slaap nu, kindje teer. Misschien zing ik in slaap je voor den laatsten keer. Ze zeggen, door de luchten schoot een roode ster: Ze zeggen, de dood is nu niet meer ver, niet meer ver voor ons allen... DE VERMINKTE Laat komen wat komen moet... Wat het leven bederft, maakt de dood niet goed, al smaakt het bitter, zoo smaakt hij niet zoet: den ondergang zijn we allen vervallen. (De nachtploeg, bestaande uit meisjes, vrouwen, jongens en enkele mannen, komt op.) EEN MEISJE Ze zeggen, dat er morgen weer drie groote spinnerijen gesloten worden. Dan komen er weer negen duizend arbeiders op straat. EEN ANDER MEISJE Ja, ik heb dat ook gehoord. Het zou verschrikkelijk zijn. Je begrijpt niet, waar het heen moet. EERSTE MEISJE Waar het heen moet? Wel, naar den oorlog natuurlijk, dat is duidelijk. Er wordt haast niet meer gewerkt. Het lijkt, of niemand meer iets wil koopen. Iedereen schijnt te wachten op wat gebeuren gaat. Alleen de fabrieken, die oorlogstuig maken of vliegtuigen en alles, wat voor den oorlog gebruikt kan worden, die werken dag en nacht. EEN DERDE MEISJE Ja, je moogt nu van geluk spreken, als je in de munitie-fabrikage werkt.
[pagina 25]
TWEEDE MEISJE (Marie) Van geluk spreken? En dat zeg jij, die aangesloten bent bij een jeugd-organisatie! Hoe kun je zoo iets vreeselijks zeggen? We zijn immers allemaal bezig, de dingen te maken, waardoor morgen misschien de hel over de aarde losgelaten wordt... DERDE MEISJE Dat weet ik ook wel, Marie, en ik vind het verschrikkelijk genoeg, dat we dat moeten doen. Daarom denk ik er zoo min mogelijk aan. Maar als je de ellende om je heen ziet, ben je al blij, als je zelf nog een stuk brood verdient. Ze kunnen thuis niet buiten mijn loon. EEN OUDERE VROUW Ik moet er dag en nacht aan denken, aan wat nu misschien gebeuren gaat. Ik weet ook heel goed, dat wat we doen verkeerd is. Maar mijn man is al een jaar werkloos en onze oudste jongen is nog nooit aan den slag geweest. En ik heb nog vier kinders tusschen 5 en 16 jaar. Wat er van ons zou moeten worden, als we mijn loon niet hadden, weet ik niet... MARIE Ja, ik weet ook, dat wat we doen verkeerd is. Maar als het werkelijk oorlog wordt, dan werk ik geen dag langer, dat weet ik wel... DE VROUW Och kind, als het oorlog wordt, dan komen wij direkt onder de krijgswet. Wat wil je dan nog doen? Als je ongehoorzaam bent, kunt je den kogel krijgen... MARIE Neen, daar mag je dan niet aan denken, dan moet je flink zijn en een voorbeeld geven... HET EERSTE MEISJE Waarom doe je dat dan nu niet, als je dat vindt?
[pagina 26]
MARIE Neen, nu niet, nu niet, ik kan het niet doen tegenover thuis. Vader zou vragen, of ik gek was geworden. HET ANDERE MEISJE Zal hij dat dan niet vragen, als je je vaderland in den steek laat en je blootstelt aan de vreeselijkste straf, wanneer de oorlog uitbreekt? MARIE Neen, dan niet, dan zal hij het begrijpen. Ik geloof niet, dat iemand van ons dan nog zal willen vechten. HET ANDERE MEISJE Zal ik je eens wat zeggen, Marie? Dat geloof je, omdat je het wilt gelooven, maar... EEN VROUW Och, schei jullie toch uit met dat gepraat. Daar wordt geen mensch wijzer van. We zitten in den molen en we worden gemalen, dat is alles. Het zou mij alles niet zooveel kunnen schelen, als we 's nachts maar niet behoefden te werken. Ik heb dat nooit gedaan in mijn leven, het maakt me gewoon kapot... EEN ANDERE VROUW Ja, als je nachtwerk niet van jongs af aan gewoon bent, dan maakt het je later kapot... EEN DERDE VROUW En als je dat wel bent, maakt het je vroeg kapot. DE EERSTE VROUW Den heelen nacht lang staan, dat is geen doen voor vrouwen: we kunnen immers niet slapen overdag, zooals de mannen. Dat mocht de regeering niet toelaten...
[pagina 27]
DE DERDE Ach, die laat nu immers alles toe... En de menschen doen ook alles. DE EERSTE Wat wil je? Ze zijn bang, op de keien te komen. DE ANDERE VROUW Ja, maar dat is het toch niet alleen. Ze maken de menschen gek met die geruchten over oorlog. Er zijn er nu genoeg, die denken, dat ze dit werk moeten doen om te zorgen, dat het land niet weerloos is, als hij begint. EEN DER MEISJES Dat zijn dan toch geen menschen van ons, die zoo denken, dat kunnen alleen nationalisten zijn. DE ANDERE VROUW Wel neen, er zijn er ook bij van ons... HET MEISJE Wat zijn dat dan voor menschen? lezen ze hun eigen kranten niet? Weten ze niet, dat de partij overal demonstraties houdt tegen den oorlog en dat onze heele fraktie tegen den toon van de laatste nota heeft geprotesteerd? EEN JONGE MAN Dat is alles in '14 ook gebeurd, maar nergens heb ik in onze pers gelezen, dat wij uit de fabrieken moeten loopen, niet enkel uit die munitie maken, maar uit alle, waarvan we denken, dat ze voor den oorlog worden ingericht...
[pagina 28]
EEN DER MEISJES Och kom, dat kan immers niet... EEN TWEEDE Dat willen alleen de anarchisten. DE JONGE MAN Nergens heb ik gelezen in onze pers, dat de transportarbeiders moeten weigeren, oorlogsmateriaal te vervoeren, dat we de machines in de munitiefabrieken moeten vernielen en de laboratoria in de lucht doen vliegen waar giftige gassen worden gemaakt. EEN ANDERE ARBEIDER Zeg, je bent geloof ik anarchist geworden... DE JONGE MAN Dat doet er niets toe wat ik ben... En ik heb ook nergens gelezen, dat we de radio moeten gebruiken, om aan onze makkers van over de grenzen duidelijk te maken hoe wij hier over den oorlog denken, en dat, zoo hij uitbreken mocht, velen van ons liever in de revolutie zullen sterven, dan zich te laten slachten voor het kapitaal. ARBEIDER VAN RECHTS Maar wij zijn toch voor de demokratie en de revolutie is niet demokratisch... ANDERE ARBEIDER VAN RECHTS Neen, je hebt de leiders niet goed begrepen! Wanneer alle andre middelen hebben gefaald, dan zijn wij ook voor de revolutie. Wij willen ook opstand tegen een regeering, waarvan zeker is, dat zij den oorlog wil...
[pagina 29]
STEMMEN VAN LINKS (hoongelach) Wel ja, dat zullen ze jullie zeggen! Jullie hebt den strop al om den nek en je merkt niets. Onnoozele halzen! (Het overige deel van de nachtploeg komt op en spreekt onder 't opkomen in koor.) SPREEKKOOR Motoren ronken, machines loopen, dag en nacht onverminderd hun vaart houdt aan. Allen de uren, de uren van den nacht kruipen voorbij als een lange klacht... En als ze zijn voorbij gekropen is weer een stuk van ons leven vergaan. DE EERSTE VROUW Ik ben zoo verschrikkelijk moe, ik geloof niet, dat ik het vannacht nog uithoud. ANDERE VROUW Zou je dan niet liever naar huis teruggaan? EERSTE VROUW Ik woon een uur ver en trams loopen er niet meer. Ik zal de opzichteres vragen, of ik een uurtje liggen mag... ANDERE VROUW Kun je begrijpen! Ze zal een bedje voor je spreiden! Van zoo iets zijn ze hier heelemaal niet thuis. (Marianne komt op.) MARIANNE Dag Katrien, Mina, Marie, Nele, Geertrui, Clara, dag allemaal, sta jullie nog te wachten? MARIE De deur zal zoo wel opengaan, Marianne. Maar waar ben je geweest? waarom ben je niet eerder gekomen?
[pagina 30]
ANDEREN We hebben je in geen dagen gezien. MARIANNE Ik heb over iets moeten denken, meisjes. Ik heb moeten denken over wat we moeten doen. Ik kon het niet eens worden met mezelf en ik wou niet weer bij jullie komen, eer ik goed wist wat we moeten doen... NELE Weet je het nu, Marianne? MARIANNE Ja, nu weet ik het... Ik moet jullie allemaal iets zeggen. STEMMEN Kameraden! Marianne wil ons iets zeggen! Komt hier, kameraden, ook de jongens en de vrouwen, komt, komt allen hier... (Er vormt zich om Marianne een groep.) STEMMEN Wat is er? wat gebeurt er? ANDEREN Stil, Marianne wil ons iets zeggen. STEMMEN Zij wil ons zeggen wat we moeten doen... ANDEREN Waarom is Michael niet hier? MARIANNE Michael spreekt voor andere kameraden, maar jullie weet: hij en ik zijn een. Kinderen! nu moet er een begin gemaakt! En dat begin, wij moeten het maken.
[pagina 31]
We vragen niet naar wat anderen doen, we vragen ook niet wat we zullen bereiken... We vragen maar één ding: mogen we werken voor den oorlog? We weten immers, dat we het niet mogen doen en daarom willen we het ook niet meer doen... We doen niets meer wat den oorlog kan dienen, we doen alles om hem te verhindren... En dit is nu het eerste wat wij doen: vanavond gaan wij de fabriek niet binnen, dezen nacht blijven we allen hier, en als de vroege ochtendploeg opkomt, probeeren we die over te halen om ook niet naar binnen te gaan... EEN DER MEISJES Maar als we nu niet naar binnen gaan, zullen ze ons gedaan geven en dan komen we er niet meer in... EEN ANDER MEISJE Bij een wilde staking geeft de bond geen uitkeering: ik heb een zieke moeder thuis, en ik kan het loon niet missen... TWEE VROUWEN Wij ook niet! Wij kunnen het ook niet missen.. Onze mannen zijn werkeloos. De kinderen moeten toch eten! MARIANNE Aan onze moeders mogen wij niet denken, aan onze kindren mogen wij nu niet denken, wij mogen enkel denken aan ons allen samen, wij mogen enkel denken aan alle menschen, wij mogen enkel aan den vrede denken, enkel aan vrede door 't socialisme: dan zijn we sterk en weten wat te doen...
[pagina 32]
EEN VROUW Marianne! we zouden het graag willen doen... We weten wel: wat we nu doen, is tegen het socialisme, we weten, dat we werken voor den oorlog, we weten, dat we werken voor den dood. Maar we zitten bekneld in een groote machine... We zijn niet vrij ons te bewegen... Wij kunnen niet... Neen, wij kunnen niet... ANDERE VROUW Het is niet enkel om het brood... Je begrijpt toch wat er zou gebeuren, als we de stad in trokken met een klein troepje, om de arbeiders uit de fabrieken te halen... Ze zullen ons najouwen, de fascisten zullen schreeuwen, dat we het land verraden, ze zullen ons uitschelden en ons slaan. MARIANNE Als ze jullie najouwen, moet het je niet kunnen schelen, omdat je denkt: ik doe het voor ons allemaal. Als ze je slaan, moet het je niet kunnen schelen, omdat je denkt: beter dat ze mij doodslaan dan dat millioenen menschen worden vermoord. DE VROUW Ze zullen zeggen, dat we ons land verraden... EEN JONGEN Zoo is het ook! Wie nu wegloopt van zijn werk, die verraadt zijn land, die verraadt zijn volk... Als jullie het hart hebt, om weg te loopen, dan krijgen jullie met ons te doen... EEN ANDERE JONGEN Jij en je maats wilt je klasse verraden, maar wij zijn er ook! en we zullen het jullie beletten!
[pagina 33]
Wij gaan werken (tot de meisjes). En jullie gaat ook werken. Maar we werken niet voor den oorlog der bezitters; we werken voor onzen eigen oorlog! We hebben zelf wapens noodig voor de sociale revolutie, we hebben àlles noodig, waarmee men vijanden vernietigen kan... MARIANNE Jullie weten niet wat je zeggen, en jullie weten niet wat je gaat doen. De ellende, die jullie leden, heeft jullie harten gevuld met wrok; de oogen maakt hij blind en verwringt het oordeel... We kunnen het alles en alles begrijpen, we hebben het alles doorgemaakt... Maar dit is niet de weg, neen, neen, dit is niet de weg, dit is niet de weg naar het heil... Oorlog voorkomt men niet door oorlog, oorlog bestrijdt men niet met oorlog, oorlog bestrijdt men alleen, door menschen te leeren, hem niet te willen; en niets te willen waaruit hij kan ontstaan. Ach, jullie weet het evengoed als ik, en jullie wilt het alles, net zoo als ik, in het diepste, allerdiepste; maar jullie hebt versperd den weg naar je diepste wezen en jullie hebt den toegang versperd tot je diepsten wil... Ik sloop de versperring met mijn woord; met mijn daad breek ik den toegang open... (Zij ziet enkelen aan.) Ik lees in je oogen, dat je twijfelt... Ik lees in je oogen, dat je het gaat doen... gaat doen wat je weet, dat nu moet gebeuren... EEN MEISJE Marianne! ik ga niet meer naar binnen...
[pagina 34]
EEN PAAR ANDERE MEISJES Wij ook niet, Marianne, wij gaan ook niet meer... MARIANNE Ik wist wel, dat jullie het niet zouden doen... TWEE VAKVEREENIGINGSBESTUURDERS (komen op) Wat is hier aan de hand? we krijgen bericht, dat er een paar meisjes bij de nachtploeg zijn, die weigeren te gaan werken... Dat gaat niet, meisjes... We houden ons aan het kontrakt... Als jullie grieven hebt, kunt je ze meedeelen aan den vertrouwensman, om ze te brengen in ons bestuur, waar ze hooren, dan zullen we met de direktie konfereeren en zien wat we kunnen doen... MEISJES Het gaat niet om grieven! Het gaat om veel meer. Het gaat om het leven zelf, ons leven en dat van millioenen menschen. Wij willen niet meer werken voor den oorlog. ANDEREN Wij willen niet meer werken voor het kapitalisme, wij willen werken voor den vrede, wij willen werken voor elkaar. VAKVEREENIGINGSBESTUURDER Zoo gestaakt moet worden tegen den oorlog, dan moet dat door een besluit van de organisatie, wilde stakingen dulden we niet... TWEEDE VAKVEREENIGINGSBESTUURDER In een tijd als nu, begrijp je wel, is meer dan ooit discipline noodig. EERSTE VAKVEREENIGINGSBESTUURDER Daarenboven: wat dachten jullie te bereiken?
[pagina 35]
TWEEDE VAKVEREENIGINGSBESTUURDER Met hoevelen zijn jullie eigenlijk, die niet naar binnen willen gaan? MARIANNE We zijn nu met z'n vijven, Gerbrandt. Morgen zullen we met honderden zijn en overmorgen niet meer te tellen! EERSTE VAKVEREENIGINGSBESTUURDER Met z'n vijven? 't Is wel de moeite waard! ze hadden ons waarachtig rustig kunnen laten slapen. (Tot Marianne.) Jij bent dat spelletje zeker begonnen; je hebt al meer van die dolle streken uitgehaald... EEN VROUW Je mag niets van Marianne zeggen! Marianne heeft gelijk: we moesten geen van allen naar binnen gaan. We durven niet, we zijn te angstig, maar dat ze gelijk heeft, weten we allemaal... VELE STEMMEN Ja ja, zoo is het: Marianne heeft gelijk... Je mag niets van Marianne zeggen. (Om de vakvereenigingsbestuurders vormt zich een dreigende groep.) INGENIEUR (komt op) Wat is er aan de hand, menschen? waarom schreeuwen jullie zoo? Waarom wachten jullie niet rustig, tot de middagploeg buiten komt? Jullie kunt meteen naar binnen... STEMMEN Wij gaan niet naar binnen, wij willen niet... ANDEREN Wij wel, maar we zullen zoo vrij zijn, met elkaar te praten tot de middagploeg buiten komt...
[pagina 36]
ANDEREN We zijn hier niet in de fabriek! We zijn hier vrij, te doen wat wij willen... (Om den ingenieur vormt zich een dreigende groep.) INGENIEUR Stil menschen... Ik kan jullie niet verstaan, als je allen door elkaar schreeuwt. Wat willen jullie eigenlijk? Wat is er gebeurd? MARIANNE Gebeurd? er is nog niets gebeurd, maar er gaat wat gebeuren, een gebeur is begonnen, waar niemand van kan zeggen, waarheen het voert... STEMMEN Wij willen strijden tegen den oorlog! Wij willen niet meer werken voor den oorlog! Wij gaan niet meer naar binnen! wij gaan niet meer naar binnen! INGENIEUR Dat is kontraktbreuk! Jullie breekt je kontrakt, acht dagen vooruit moet je opzeggen... dat weten jullie toch allemaal... EEN DER VROUWEN Het kontrakt kan ons niet schelen! Wat er met ons gebeurt, kan ons niet schelen! Wij zijn niet bang, op straat te staan... Het leven van onze mannen kan ons schelen! Het leven van onze kindren kan ons schelen! Het leven van de arbeiders van andre landen, het leven van de moeders van andre landen, het leven van ons allemaal! EEN ANDERE VROUW We zijn geen poppen, maar levende menschen met een hart en een wil en een verstand.
[pagina 37]
EEN DERDE VROUW We zaten ingeklemd tusschen vrees en sleur, maar we hebben ons losgemaakt: we zijn vrij. ANDEREN Marianne hielp ons, ons los te maken: er komen er nu meer, die zich los maken... Wij zijn de eersten hier, ja wij zijn de eersten... Wij zijn nu nog weinigen, maar morgen zullen wij velen zijn en overmorgen talrijk als de sterren... (De middagploeg komt naarbuiten.) MARIANNE Kameraden, wij die hier staan, besloten niet meer voor den oorlog te werken; wij gaan niet naar binnen en wij hopen, dat jullie morgen ook niet naar binnen gaat... EENIGEN Bemoei je met je eigen zaken: we weten zelf wel, wat we moeten doen... ANDEREN Dat is flink, wat jullie doen... Ja, we zullen jullie helpen... We gaan morgen ook niet naar binnen... We beloven jullie, niet naar binnen te gaan... (Gejuich, kreten, er komt meer aaneensluiting.) STEMMEN Leve de staking tegen den oorlog! Leve de vrede! leve de arbeiders van alle landen! Leve de Internationale! Weg met het kapitaal! Leve Marianne! Marianne heeft ons gewekt! Zij heeft ons den weg gewezen! (Zij heffen Marianne op hun schouders omhoog. Tumult. Kreten. Politie komt op en de direkteur.)
[pagina 38]
POLITIEKOMMANDANT Uit elkaar menschen, of we jagen jullie uit elkaar! De ploeg, die pas uit de fabriek kwam, gaat naar huis en de nachtploeg gaat direkt naar binnen... STEMMEN Wij gaan niet naar binnen, wij blijven hier. MARIANNE We blijven allemaal bij elkaar... We houden elkaar allemaal goed vast... Als alle arbeiders elkaar goed vasthouden over de geheele aarde, dan is het vrede en het socialisme komt... (Zij slaan de armen om elkaar heen en sluiten zich steeds nauwer aaneen.) POLITIEKOMMANDANT Uit elkaar, zeg ik, of wij gebruiken geweld... MARIANNE Wij zijn niet bang voor geweld. Wij zijn voor niets bang: het gaat nu om groote dingen, om grootere dan onze dood en ons leven, het gaat om een groote zegepraal... POLITIEKOMMANDANT Gehoorzaamt of wij chargeeren! uit elkaar! MARIANNE Wij gehoorzamen aan een hoogste wet: zij staat in onze harten geschreven: toen we haar schonden, waren we knechten; nu we haar gehoorzamen, zijn we vrij... POLITIEKOMMANDANT Neemt die vrouw gevangen en voert haar weg! STEMMEN Marianne! Jullie waagt het niet, Marianne aan te raken! Wij zullen haar met ons lijf beschermen.
[pagina 39]
Komt hier heen, allemaal hierheen: ze willen Marianne wegvoeren! Beschermt Marianne, kameraden... (Zij scharen zich om Marianne en de andere meisjes. Eenigen van de mannen heffen wapens omhoog, richten ze naar de politie.) Komt op, zoo je durft! We slaan je de hersens in... MARIANNE Geen geweld, kameraden, geweld is niet ons wapen. Wij hebben onze zaak op den geest gesteld van trouw aan elkaar en liefde tot menschen. Geweld zou nu alles bederven... Laat wie wapens heeft, ze mij geven, opdat niet worde geschaad onze zaak... (Enkelen van de jongens brengen Marianne een wapen.) Zoo is het goed... Bouwt een borstweer om mij met jullie lijven. Wijkt enkel voor geweld... (tot politiekommandant) Ziet hier: wij geven onze wapens af, we wachten jullie af met naakte handen: wij zijn immers jullie vijanden niet, wij strijden immers voor alle menschen, we strijden ook voor jullie... Jullie wilt toch geen oorlog? Er is toch niemand, die oorlog wil? Er is toch niemand, die niet wil leven in vrede, leven met makkers van alle landen, saam met hen maken het leven beter, saam met hen bouwen aan de gerechtigheid? Waarom zouden jullie ons uiteen jagen? Wij verzaamlen kracht, om voor allen te strijden. POLITIEMANNEN We moeten doen, wat hij ons beveelt... We staan immers onder eede... MARIANNE Een eed is niets dan een vorm, die werd gebouwd, om het groote leven te dienen
[pagina 40]
of te dienen een deel daarvan. Maar vele vormen, die eens dienden het leven, worden nu handlangers van den dood, klippen, waarop strandt het schip der menschlijke wording... Vormen moeten nu gebroken worden, eeden moeten gebroken worden, zoo dat schip niet wil vergaan... Wie nu zijn eed houdt van jullie, die werkt voor den oorlog, voor ondergang der menschheid; wie hem breekt, dient leven, dat streeft naar omhoog. ENKELE POLITIEMANNEN Zij heeft gelijk... wat die vrouwen doen, is goed... Ik laat mij niet tegen die vrouwen gebruiken... Wat zij doen, is goed: zij doen het ook voor ons... POLITIEKOMMANDANT Wat, jullie weigeren je plicht te doen? Past op, mannen: denk aan de gevolgen. EEN DER POLITIEMANNEN De gevolgen kunnen ons niet schelen. EEN ANDER Niets kan ons nu schelen dan helpen, dat het geen oorlog wordt. EEN DERDE Als het oorlog wordt, gaan we allemaal dood... INGENIEUR (tot kommandant) Zoudt u niet telefoneeren om troepen? POLITIEKOMMANDANT Ik heb straks al getelefoneerd; je weet nooit wat er kan gebeuren... STEMMEN (achter het tooneel) Soldaten... Pas op... Uit den weg... soldaten... Leve de soldaten... Ze zijn onze broeders...
[pagina 41]
POLITIEKOMMANDANT (tot kapitein) Kapitein, hier, deze vrouw stookt de arbeiders op, om kontraktbreuk te plegen, door te weigren naar binnen te gaan, en zij stookt de politie op, te weigeren haar plicht te doen. U zult weten, wat u te doen staat. KAPITEIN (tot soldaten) Mannen, arresteert die vrouw en voert haar weg... MEISJES Dan moeten jullie ons ook arresteeren... Wij doen hetzelfde als Marianne... ANDERE STEMMEN Gehoorzaamt niet, kameraden, gehoorzaamt niet... Wat we doen, doen we ook voor jullie... Jullie willen toch ook geen oorlog... We zijn toch allemaal menschen met elkaar. KAPITEIN Mannen, je hebt toch gehoord wat ik zei? Waar wachten jullie nog op? Neemt die vrouw gevangen! EEN DER SOLDATEN Ik doe het niet, ik vecht niet tegen vrouwen... EEN ANDER Mijn eigen zuster kan erbij zijn... ANDERE SOLDATEN De vrouwen hebben gelijk, niet te willen werken voor den oorlog... Wij zijn zelf ook tegen den oorlog... KAPITEIN Mannen, denkt aan de gevolgen... Ik ben ook tegen den oorlog, maar wie nu dienstweigert, komt voor den krijgsraad, daar kan ik verder niets aan doen.
[pagina 42]
EEN SOLDAAT Beter de kogel, omdat je je plicht deed als mensch, dan in een loopgraaf dagenlang te liggen kermen of uit te spugen je longen, die wegrotten door 't giftig gas... ANDERE SOLDATEN We willen niet tegen vrouwen vechten! We willen geen broedermoordenaars zijn... STEMMEN Leve de soldaten, onze broeders... (Een begin van verbroedering ontstaat tusschen fabrieksmeisjes, arbeiders, politie en soldaten.) DIRECTEUR Hier alle menschen van goeden wil... allen, die de orde willen redden... allen, die willen redden het vaderland... (Enkele van de soldaten komen in beweging.) Vijf honderd gulden loof ik uit voor wie die vrouw gevangen nemen... (Nog een paar soldaten komen in beweging: ze dringen op de jongens en meisjes toe, die om Marianne staan en drijven ze ruw uit elkaar. Marianne en de twee meisjes naast haar worden gegrepen, gebonden en weggevoerd. De kapitein heeft, toen de direkteur een prijs uitloofde voor wie de vrouwen gevangen nam, een beweging gemaakt, maar zich snel bedwongen Hij neemt van nu af geen deel meer aan de aktie, maar staart voor zich uit.) MARIANNE Geeft niet toe, kameraden! Zet door wat wij begonnen! STEMMEN Wees gerust, Marianne, wij zetten door, wij geven niet toe... MARIANNE (Onzichtbaar, men hoort haar stem en die der twee andere meisjes al meer uit de verte.) Geeft niet toe... Het geldt allen te redden... Geeft niet toe, geeft niet toe...
[pagina 43]
STEMMEN VAN JONGENS EN MEISJES Wees gerust, Marianne. Wij geven niet toe... wij geven niet toe. (De direkteur en de politiekommandant nemen de leiding: zij posteeren een deel van de politie en van de soldaten aan beide kanten van de poort: het andere deel mengt zich steeds meer onder de arbeiders. Er komt een gespannen stilte.) POLITIEKOMMANDANT De nachtploeg kan binnengaan... (Stilte. Niemand beweegt.) DIRECTEUR Nu, hooren jullie niet: de nachtploeg kan binnengaan. Niemand behoeft bang te zijn, gemolesteerd te worden... (Enkele oudere vrouwen en een paar meisjes sluipen met bedrukte gezichten naar binnen.) Weest nu niet dom, menschen: gaat naar binnen... Je zult er gauw genoeg berouw van hebben, als je het niet doet. We kunnen net zooveel arbeiders krijgen als we willen, dat weten jullie toch.... Nu, gaan jullie? EEN DER MEISJES Neen, we gaan niet... We werken niet voor den oorlog... ANDERE MEISJES We kunnen niet... JONGENS En we willen niet. DIREKTEUR Wie niet naar binnen gaat, is ontslagen en kan morgen zijn boekje halen bij den portier. POLITIEKOMMANDANT Uit elkaar! naar huis! Jullie hebben hier niets meer te maken! MEISJES We gaan niet naar huis! we wachten!
[pagina 44]
POLITIEKOMMANDANT Wachten? waarop wachten jullie? MEISJES We wachten op de ochtendploeg... DIREKTEUR Dit is onduldbaar... Kapitein, waarom beveelt u uw mannen niet, die menschen uit elkaar te jagen? U lijkt me een vreemde opvatting te hebben van uw taak... KAPITEIN (treedt langzaam op den direkteur toe) Ik kan niet... (luider) En ik wil niet. INGENIEUR En ik doe ook niet meer mee; Ik kan het niet meer verantwoorden. (Gejuich onder de soldaten, een deel van de politie en de arbeiders. Zwijgend blijft het andere deel de wacht houden bij de fabriekspoort. Het tooneel raakt langzaam leeg: flarden van liederen klinken; die op het tooneel zingen; andere stemmen lijken te antwoorden uit de verte.) DE BLINDE VROUW (met haar kindje komt op en loopt langzaam over het tooneel.) Suja mijn kindje, waar is je gezicht? Door mijn nacht breekt een straal, in mijn duister valt licht... Zacht zijn je wimpertjes, zacht is je wang... Nu slaap je niet lang meer... niet lang... niet lang... Word wakker, mijn hartje: in de wereld begint helder roepen van den morgenwind.

Vorige Volgende

Tweede bedrijf