De strijdmiddelen der sociale revolutie

[p. 59]

VIII.
De kansen der revolutionaire staking gedurende en na den wereldoorlog.

De kracht der massa-staking is geen vraag meer: reeds vele malen is zij gebleken.

Massale stakingen hebben de burcht der russische auto-kratie gesloopt en de almachtige geldkoningen der Vereenigde Staten van Amerika doen sidderen. Door massale stakingen hebben de engelsche transportwerkers het internationaal georganiseerde scheepvaart-kapitaal tot koncessies genoopt. Door massale stakingen hebben de ellendige italiaansche landarbeiders zich opgeheven uit hun ontzettende degradatie. In schier alle kapitalistische landen heeft de massa-staking hervormingen afgedwongen, regeeringen ten val gebracht, de harde koppen van multi-millionairs doen buigen, het onmogelijke mogelijk gemaakt. De massale staking heeft zich doorgezet zelfs daar, waar van haar voorbereiding en organisatie geen sprake kon zijn, waar vrijheid van woord en pers, van vereeniging en vergadering ontbrak. Geen oorlogstoestand, geen staat van beleg kan haar verhinderen, geen machtsontplooiïngen, geen geweld van tyrannieke regeeringen vermogen het proletariaat te beletten het wapen te hanteeren, dat uit zijn positie in het produktie-proces ontstaat en in kracht groeit naarmate het proletariaat zelf groeit in beteekenis.

En toch wordt thans onder den invloed van den oorlog opnieuw twijfel uitgesproken aan de kracht en geschiktheid der massale staking in de omstandigheden door den oorlog geschapen. Die twijfel wordt van twee zeer verschillende zijden geopperd. Ten eerste, natuurlijk, door de reformisten

[p. 60]

van alle schakeeringen, de sociaal-patriottische verraders der proletarische revolutie, de bondgenooten der bourgeoisie. In hun adviezen aan de arbeiders beginnen zij, met een beleefde buiging te maken voor de idee der massale revolutionaire staking, maar alleen om baar praktijk met des te meer klem te verwerpen. In een onbestemde toekomst, in geheel veranderde omstandigheden, ja dan zal de massa-staking misschien nuttig en noodig kunnen zijn. Thans echter, in dezen tijd van wereld-voedselnood, van verminderde produktie en gebrek aan goederen, zou zij onzinnig en misdadig zijn, Zoo redeneeren Vliegen en Polak en Troelstra, zoo redeneeren alle reformisten, alle openlijke of verkapte helpers der bourgeoisie. Zoo redeneeren de sociaal-patriotten in de neutrale en in de oorlogvoerende landen.

Omvangrijke stakingen, zeggen de sociaal-patriotten in de neutrale landen, zullen nu enkel de werking hebben het lijden der massaas nog te verergeren door de moelijkheden der voedselvoorziening te vergrooten. Waarschijnlijk zouden zij in die bedrijven waarin de produktie met allerlei bezwaren te worstelen heeft, voor vele ondernemers een welkome aanleiding zijn om hun fabrieken voor onbepaalden tijd te sluiten. Ook storingen in verkeer en vervoer zullen, nu het ekonomische leven overal toch reeds in hooge mate ontwricht en ontredderd is, nood en ellende nog doen toenemen. Door thans stakingen op touw te zetten, schaadt het proletariaat dus in de eerste plaats zichzelven en de kleine, burgerij, wier levensomstandigheden bijna nog moeilijker zijn dan de zijne.¹⁾

Hadden de revolutionaire klassen van eertijds naar dergelijke raadgevingen geluisterd, dan zou het nimmer in de wereldgeschiedenis tot een opstandige beweging gekomen zijn. Had het russische proletariaat op dergelijke gronden zich van revolutionair-politieke stakingen onthouden, dan zuchtte het nog heden onder het regiem van den knoet!

Revolutionaire bewegingen (en een stakingsbeweging, gelijk wij ze hier bedoelen, is niets anders dan de vorm der prole-

1) Beperkte, zuiver-ekonomische stakingen in bepaalde vakken blijven natuurlijk hier buiten beschouwing.

[p. 61]

tarische revolutie), revolutionaire bewegingen plegen doorgaans niet uit te breken in tijden van overvloed van werk en voedsel. Juist de verzwaring van den nood, de verscherping der klasse-tegenstellingen veroorzaken onder de arbeidende massaas de gisting, die zich ten slotte in oproerige bewegingen ontlaadt. Zeker kan de maatschappelijke ontwrichting die de politieke en sociale revolutie begeleidt, het lijden van de massaas tijdelijk verergeren, maar even zeker voert zij op den duur tot veranderingen, die aan dien nood een einde zullen maken.

De revolutionaire stakingsbeweging, waartoe de revolutionaire socialisten de massaas thans overal opwekken, is er op gericht, voor wat de onmiddellijke praktijk aangaat, een einde te maken aan den oorlog. De regeeringen hiertoe te dwingen is thans het eerste doel van elke revolutionaire massa-aktie. En ook het proletariaat der neutrale landen kan hiertoe bijdragen. Indien het zijn eischen van levensmiddelenvoorziening, herstel der burgerlijke vrijheden en demobilisatie op revolutionaire wijze weet door te zetten, beteekent dit een nederlaag voor de imperialistische klassen in het algemeen, en voert tot een versterking der revolutionaire stroomingen in de oorlogvoerende staten. En gelukt het deze de bovenhand te krijgen, wordt de vrede door de massaas langs wegen van strijd afgedwongen, dan is het imperialisme in zijn grondvesten geschokt en de baan tot verdere revolutionaire ontwikkeling staat open.

Elke beweging, elke strijd, elke staking moet nu zoowel op onmiddellijke praktisch-bereikbare oogmerken (sluiting der grenzen, inbeslagneming der levensmiddelenvoorraden, demobilisatie, enz.) als op algemeene revolutionaire doeleinden gericht zijn. En wanneer, ter wille van deze laatsten, het proletariaat nieuwe lasten op zich moet nemen, nieuw leed verdragen, dan moet het hiertoe bereid zijn, want zonder lasten en leed van alle soort op zich te nemen, zonder tallooze offers te brengen, zal het socialisme nimmer verworven worden.

Zich in deze tijden tegen een stakingsbeweging te verzetten omdat die nog enkele bittere droppels zou toevoegen aan de zee van ellende, die de massaas thans doorproeven -

[p. 62]

het is een uiting der gewone kortzichtige reformistische politiek, die enkel op het onmiddellijke en kleine belang let, nooit op de groote historische taak der arbeidersklasse.

Een politieke staking, zeggen de reformisten verder, zou een slag in de lucht zijn, nu in zoovele bedrijven groote werkeloosheid heerscht. Zij zou enkel de patroons ten goede komen. Wanneer dit zoo was, dan zou men zich over de ontwrichting van het ekonomische leven als het noodlottig gevolg der staking niet zoo bezorgd behoeven te maken! De reformisten weten echter zeer goed dat het niet zoo is; zij weten dat er bepaalde bedrijven zijn - men kan ze vergelijken bij aderennet en het zenuwstelsel van het menschelijke organisme - bedrijven als hei transportwezen te land en te water, de post, telegraaf, telephoon, de gemeentelijke diensten in de groote steden, waarin de werkeloosheid zich weinig of niet doel gevoelen. Uitgebreide stakingen in die bedrijven zullen altijd het ekonomische leven in hooge mate verstoren en het funktioneeren van den regeeringstoestel verlammen.

Wat Nederland aangaat: het is uitgesloten dat een revolutionaire staking die deze bedrijven niet omvat een eenigszins sterken druk op de regeering, de beurs en de openbare meening zou kunnen uitoefenen. Omvatte zij ze echter wèl, dan zou het feit, dat in een aantal industrieën een hoog percentage van werkeloozen voorkwam, haar kracht slechts weinig verzwakken. Natuurlijk is het wenschelijk, dat de arbeiders van alle bedrijven aan een revolutionair-politieke staking deelnemen: ook het aantal stakers is een faktor van den indruk dien deze maakt, van den dwang, dien zij vermag uit te oefenen. Echter, de hoofdfaktor ligt niet in het aantal: het meedoen der arbeiders van de bouwvakken, de metaal-industrie enz. zou hier voornamelijk demonstratieve beteekenis hebben. De dwingende kracht van een staking hangt voor ons land - ook in normale tijden, maar thans meer dan ooit - in de eerste plaats af van de stopzetting van verkeer en vervoer. Daarom moet de revolutionaire propaganda vooral trachten alle kategorieën van werkers, bij het transport van menschen, dingen en tijdingen betrokken (spoor- en trambeambten, schippers, havenarbeiders, zee-

[p. 63]

lieden, personeel van post, telegraaf en telefoon) te bereiken en tot besef van hun eervolle taak in den strijd tegen het imperialisme te brengen.

Zeker is die opvoeding moeilijk. Een groot deel van de arbeiders in het transportbedrijf is sterk verpolitiekt; zij verwachten alles van het stembiljet, den parlementairen strijd en de wetgeving; de banden, waarmee de onzalige dwangwetten van 1903 hen nu sedert vijftien jaar binden, hebben hen tot slaven gemaakt, die aan daadwerkelijk verzet niet durven denken. Een ander deel denkt en voelt nog geheel kleinburgerlijk, het ziet op de massa der handarbeiders neer als op menschen van minder soort. Wel is b.v. de ontevredenheid groot onder de post- en telegraafbeambten, de nood tot aan de lippen gestegen, maar zij uit zich slechts in moties, petities en protesten. Samen met de massa der arbeiders den revolutionairen strijd te beginnen, te breken met sleur en fatsoen: in staking te gaan - het komt in de hoofden nog niet op.

Maar de groote leermeesteresse: de nood, èn de propaganda, zij zullen te samen hierin verandering brengen. De waan en de vooroordeelen, het afzetsel van het verleden, zullen overwonnen worden door de krachten der sociale ontwikkeling. Het technisch geschoolde transport-personeel, de mannen van de haven en van het scheepvaartbedrijf zullen de kracht gaan beseffen die zij, vooral in verbond met de mijnwerkers, kunnen uitoefenen. Zij zullen gaan inzien dat hun vereende pogingen den kapitalistischen staat in 't hart kunnen treffen.

In de oorlogvoerende landen zijn het natuurlijk de arbeiders der oorlogsindustrieën - in de eerste plaats der munitie-fabrieken - die de spits zouden moeten afbijten in een revolutionairen strijd voor den vrede. Een staking in die bedrijven, internationaal, algemeen en krachtig volgehouden, zou met haar ontzaglijke werkingen op de millioenen soldaten aan het front, ongetwijfeld een einde kunnen maken aan den oorlog. Zij zou het eerste bedrijf der internationale proletarische revolutie inleiden. Wel zijn telkens en telkens weer - in Frankrijk, in Engeland, in Duitschland en Oostenrijk - gedurende de laatste jaren stakingen in de munitie-fabrieken uitgebroken,

[p. 64]

maar nog groeiden zij niet uit tot den éénen grooten brand van verzet, die alleen den brand van den wereldoorlog zou kunnen verslinden.

Daartoe is de moed te klein, het élan te zwak, de geestelijke zelfstandigheid der millioenen arbeiders en arbeidsters in de minutiebedrijven te gering, daartoe zijn de lafheid, sleurgeest, de slaafsheid en het egoïsme te groot, daartoe is de nationalistische waan te sterk die hen houdt bevangen. Enkel psychische faktoren - gebrek aan inzicht, aan karakter, aan durf, aan vertrouwen - houden het opkomen tegen van den reinigenden orkaan, die de imperialistische pestilentie zou kunnen wegvagen. Geen wapens zijn voor de staking noodig; voorbereiding en organisatie - Rusland heeft het bewezen - kunnen desnoods worden ontbeerd, zoo maar de geest van verzet krachtig genoeg opsteekt in de scharen, zoo maar de vonk van den revolutionairen hartstocht in ze slaat.

Dat weten de reformisten, de gehoorzame knechten van het kapitaal; daarom vreezen zij dien geest boven alles, daarom trappen zij die vonk waar ze maar kunnen uit.

Niet enkel van reformistische zijde wordt de stakings-idee thans voortdurend aangevallen, haar nut bestreden, haar kracht zoolang de oorlog woedt, of zelfs zoolang zijn werkingen zich doen gevoelen, ontkend. Ook in het revolutionaire kamp zijn er socialisten die twijfelen, of in het overgangstijdperk na den oorlog, de staking een krachtig wapen in handen der massaas zal kunnen zijn. De gewapende opstand, meenen zij, zal van veel meer gewicht zijn. Met andere woorden: door wapengeweld in de eerste plaats zal het proletariaat de vrijheid der menschheid moeten bevechten. Het ekonomische wapen zal vrijwel krachteloos zijn, want de grondstoffen zullen schaarsch wezen, er zal gebrek zijn aan werk, honderdduizenden zullen leegloopen. Wat kan de staking dan voor kracht uitoefenen?

Wij deelen deze twijfel aan de kracht der staking na den oorlog niet. Zeker zal er gebrek zijn aan grondstoffen, maar juist daarom zullen alle pogingen van het kapitaal er op gericht zijn, de productie daarvan te bevorderen. Enorme aantallen arbeiders zullen in de mijnen, de hoogovens enz. aan 't werk worden gesteld. Dag en nacht zal er gewerkt worden,

[p. 65]

de uitbuiting van den arbeid zal alle mate te boven gaan; de arbeiders zullen moeten staken, reeds uit zelfverdediging. In al deze bedrijven - dat wil zeggen in de produktie van produktiemiddelen, die de grondslag van alle verdere produktie is, - zal de staking niets van haar kracht hebben ingeboet. Evenmin zal zij dat in het transportwezen. Uit de landen van overzee, de tropische en subtropische gewesten, zullen enorme hoeveelheden grondstoffen en voedingsmiddelen (katoen, rijst, cacao, koffie, thee; petroleum enz.) naar het uitgemergelde Europa worden verscheept. Willen de havenwerkers en zeelieden hun macht gebruiken niet in imperialistischen maar in socialistischen geest, niet om bepaalde volken van de wereldmacht te weren en hun ekonomisch bestaan te ondermijnen, maar om het kapitaal te verzwakken, dan zullen zij daarvoor alle gelegenheid hebben. Ook de transportmiddelen in de verschillende landen zelf zullen tot het uiterste belast worden, de geproduceerde goederen zoowel als de ingevoerde grondstoffen zullen zoo spoedig mogelijk verder moeten worden vervoerd en verdeeld¹⁾. Het kapitaal zal reden hebben, voor stakingen aan de spoorwegen en waterwegen te vreezen! En naarmate met de kwantiteit der geproduceerde grondstoffen en productiemiddelen ook de voortbrenging van konsumptie-middelen toeneemt, worden voor de arbeiders de kansen gunstiger, om door staking het kapitaal te verzwakken. Mits - zij niet het oor leenen aan de raadgevingen der reformisten, die hen natuurlijk zullen pogen wijs te maken, dar de ononderbroken voortgang der produktie, de vorming van nieuwe voorraden, in die omstandigheden evengoed proletarisch als kapitalistisch belang is, en stakingen op dat oogenblik ook weer onzinnig en misdadig zouden zijn.

Helaas echter moeten wij vreezen, dat vele arbeiders dit aanvankelijk zullen gelooven. De voornaamste faktor, die het gebruik der staking als strijdmiddel tegen het uitheemsche²⁾ zoowel als tegen het inlandsche imperialisme na den oorlog zal

1) Men denke bv. aan den doorvoerhandel van Nederland naar Duitschland en omgekeerd, waarvoor het kapitaal zich thans reeds voorbereidt.

2) Zoo staakt thans (einde Juli) het spoorwegpersoneel in de Oekraine, een staking zoowel tegen de duitsche machthebbers als tegen de oekrainsche regeering die hun werktuig is gericht.

[p. 66]

belemmeren - zooals zij dat ook thans gedurende den oorlog doet - is niet te zoeken in de macht der omstandigheden, maar in de gezindheid der menschen. Het gebrek aan eenheid der massaas, de laffe slaafsche geest onder de vakbonden der geschoolden, het ingekankerde kollektieve egoïsme, dat hun leden de algemeene belangen der klasse geregeld doet achterstellen bij die hunner eigen groep, het prestige der leiders, - dit alles zal het vrije uitstroomen van de kracht tegenhouden, die het proletariaat in de staking bezit. De heldhaftige pogingen der minderheden, om door haar voorbeeld de massaas mee te krijgen, zullen nog vaak falen. Dit alles zal weer aanleiding geven tot bittere twisten in het proletariaat, en tot feilen strijd der stakende minderheid tegen de werkwilligen van alle soort. Geweld der arbeiders tegen elkaar zal bloeien, evenals geweld van het kapitaal tegen de revolutionairen.

Maar tenslotte zal de ‘nieuwe taktiek’ der onophoudelijke, direkte massale aktie overwinnen. De oude onwillige leiders zullen hun macht verliezen. De oude methoden van schikking en vergelijk, van kollektieve kontrakten en scheidsgerechten zullen ongebruikelijk worden. De strijdvormen zullen zich doorzetten, die de maatschappelijke krachten in het imperialisme voortbrengen - zij zullen zich doorzetten allen weerstand van het verleden ten spijt.

In de massale staking bezit het proletariaat een wapen van weergalooze kracht, al is die kracht natuurlijk niet in alle stadiën van den ekonomischen cirkelgang precies even groot. Ongunstige of min-gunstige ekonomische omstandigheden kunnen de uitwerking der staking verkleinen, maar niet haar opheffen. Zoo min als dwangwetten, spoorwegbrigades enz. haar kunnen verhinderen, al belemmeren zij haar somtijds.

Om de kracht der massale staking te vernietigen, zou het kapitaal het proletariaat zelf moeten vernietigen; het zou moeten maken, dat de arbeid ophield het fundament der maatschappij te zijn, het zou het rad der ekonomisch-sociale ontwikkeling vele slagen moeten terug draaien. Dit echter kan het kapitaal niet doen.

Evenals de massa-betooging mobiliseert de massa-staking de groote drommen van het proletariaat. Werkelijke revolutionaire

[p. 67]

stakingen uit elementaire, spontane beweringen der gansche massa geboren, wisschen met één streek de scheidingslijn tusschen geschoolden en ongeschoolden, georganiseerden en ongeorganiseerden uit. Massastakingen van dit soort doon den hoogmoedigen waan der arbeiders-aristokratie vervliegen, als zou zij alléén de strijdbare falanx der gansche klasse vormen. Zij wekken de diepste lagen van die klasse uit hun apathie en stompzinnige berusting, zij doen in de meest vernederde en vertrapte slaven van het kapitaal de vonken van zelfbewustzijn en zelfvertrouwen ontvlammen.

Alléén door de massa-staking wordt de strijdkracht der gansche massa, bij de produktie betrokken, gemobiliseerd tegen het kapitaal. In dit opzicht munt zij ver uit boven den gewapenden opstand, die tot dusver altijd enkel een kleine voorhoede van het proletariaat in de gevechtslinie bracht.

Nog in een ander opzicht wint de staking het verreweg zoowel van de betooging als van het straatgevecht. Deze beide strijdmiddelen zijn voor geen uitbreiding in den tijd vatbaar. De demonstratie kan slechts enkele uren, het straatgevecht op zijn best enkele dagen duren. De kracht der betooging vervliegt, zoodra zij die aan haar deelnamen, uit elkaar gaan. De volksopstand zet alles op de kaart van een plotselinge omkeer in de stemming der soldaten; zijn uitslag hangt aan de gunst van het oogenblik. De staking alléén heeft den tijd voor zich.

Over weken, vaak over maanden strekken de stakingsbewegingen der arbeiders in het imperialisme zich uit; nu staat deze dan gene kategorie van werkers in het middelpunt van den strijd; soms trekt zij al haar kracht samen in die enkele gewichtige bedrijven, wier normaal funktioneeren voor staat en maatschappij een levenskwestie is, dan weer breidt zij zich uit in het onmetelijke. De meest uiteenloopende arbeiderskategorieën worden opgeslorpt in haar stroom. De staking stelt het proletariaat in staat onafgebroken strijd te voeren tegen het kapitalisme, dit onophoudelijk aan te vallen en te verzwakken, al zijn natuurlijk niet al zijn afdeelingen, evenmin als dat bij een leger het geval is, voortdurend in den strijd gewikkeld. En juist het feit, dat door de staking de massa zelve rechtstreeks en onafgebroken

[p. 68]

den strijd voert tegen het kapitaal en tegen diens politiek centraal-orgaan: de staat, maakt haar tot een sociaal en revolutionair opvoedingsmiddel, waar geen ander strijdmiddel zich mee meten kan.

De staking als revolutionaire methode, die Beurs en Bank doet sidderen en de sterkste regeeringen aan 't wankelen brengt, stelt tevens de moreele meerwaardigheid der proletarische strijdwijze boven die van haar tegenpartij in het helste licht. Tegenover hun botte onderdrukking, hun ruw geweld, hun bajonetten en kogels, hun vreesaanjaging en hun schrikbewind stelt zij uitsluitend of bijna uitsluitend haar sociaal geweld, waarin het daadwerkelijke zich voor een groot deel heeft opgelost in het moreele, stelt zij de rustige volharding, de offervaardigheid, de eensgezindheid der massa. Als gevolg van dit verschil van methode doordringt het besef, dat de overwinning der arbeidersklasse een hoogere fase der menschelijke beschaving gaat inluiden, in den loop van den strijd steeds meer niet enkel die klasse zelve, maar dringt het ook tot tal van elementen uit de tusschenklassen door.

Het gebruik der massale staking als wapen in de worsteling der massaas tegen het imperialisme is pas in zijn begin; het moet nog groeien, eer het al zijn mogelijkheden ontplooien kan. Het moet groeien met de nationale en internationale bewustwording van het proletariaat. In tegenstelling tot het gebruik van het stembiljet, dat het proletariaat van elken staat als politieke eenheid isoleert van dat aller andere staten, zal de revolutionaire staking in den loop van dien groei de arbeiders van alle kapitalistische landen en werelddeelen vereenigen. Dit zal ten eerste gebeuren wanneer de arbeiders van eenzelfde bedrijfssfeer, de mijnwerkers en de zeelieden, de havenarbeiders en de spoorwegmannen, hun krachten vereenigend samen optrekken tegen hun uitbuiters, hetzij deze al dan niet in trusts en kartels aaneengesloten zijn. Maar ook zal het gebeuren wanneer de arbeiders van bepaalde landen opstaan om hun makkers van over de grenzen te hulp te komen, door het imperialisme dier landen aangevallen of bedreigd. Geen proletariaat kan met de wapenen aan andere proletariaten de vrijheid brengen, maar het proletariaat dat de verborgene of openbare imperialistische lusten zijner heer-

[p. 69]

schende klassen met de algemeene staking beantwoordt en zoo haar plannen doorkruist, werpt zijn kracht in den strijd voor de algemeene bevrijding van den arbeid en van de menschheid. Pas als internationale methode zal de massale revolutionaire staking haar grootste kracht ontwikkelen, als internationale methode zal zij het wereldkapitaal ondermijnen en ten slotte ten val brengen. Internationaal toegepast kan de staking echter alleen worden, zoo de arbeiders, behalve hun beperktheid van inzicht, hun vrees en hun lijdelijkheid, ook in zichzelven elke nationale gevoeligheid en elke kleine beduchtheid voor eigen lot en leven overwinnen; zoo zij zich storten in den strijd zonder te vragen ‘wat zullen de makkers van over de grenzen doen’; zoo hun daden worden ingegeven door subliem vertrouwen en grenzelooze offervaardigheid.

Zoo blijkt de mate waarin de revolutionaire staking ook op internationale maatstaf wordt toegepast, tevens een graadmeter van de geestelijke zelfstandigheid en de moreele, politieke en sociale rijpheid der arbeidersklasse. Pas wanneer deze in haar geheel dit nieuwe wapen met volle kracht zal hanteeren, zal zij gereed zijn het juk van het imperialisme af te werpen en de baan vrij te maken voor een samenleving die zoowel op de hoogere ontwikkeling der technische en organisatorische krachten als op hoogere zedelijke waarden berust.

Door de staking zal het proletariaat zoowel de macht van het kapitaal breken als de kiem der nieuwe maatschappelijke organisatie in het leven roepen. Terwijl het streeft, de middelen van productie en vervoer zooveel mogelijk te desorganiseeren, zal het tevens trachten deze te reorganiseeren voor de doeleinden der revolutie. Niet als een louter-passief kruisen der armen, gelijk de anarchisten dit vroeger droomden, zal de revolutionaire staking overwinnen! Integendeel zal zij op iedere strook van het ekonomische gebied, dat zij den vijand ontrukt, de vaan planten van eigen werkzaamheid ten bate der massaas. Hoe meer het proletariaat er in slaagt, de staatkundige en ekonomische organisatie van het kapitaal te verlammen, hoe meer het diens vroegere ekonomische en politieke funkties overnemen zal.