Sterft, oude vormen en gedachten!

Een beschouwing over den strijd der oostenrijksche arbeiders

IV.

Door de voortdurende geniepige aanvallen der regeering werden de arbeiders tenslotte tot verzet genoodzaakt, wilden ze niet even roemloos ondergaan als hun westelijke naburen. Dollfuss vermeed frontaanvallen; listig ging hij te werk, elke dag legde hij een paar passen af naar het doel: de uitschakeling der demokratie en de volledige fasciseering van den staat.

Eerst werd het parlement op zij geschoven, toen de begrooting door middel van een noodverordening doorgezet, ver-

[p. 7]

volgens de Schutzbund ontbonden (in 't geheim bestond hij natuurlijk voort), gewichtige maatschappelijke rechten als vrijheid van vereeniging, van vergadering en van drukpers werden beperkt; het roode gemeentebestuur van Weenen werd zoozeer gehandicapt in zijn finantieele hulpbronnen, dat het de mogelijkheid verloor om zijn kultuurarbeid voort te zetten. Tenslotte werd bij verschillende openbare bedrijven de vrije vertegenwoordiging der arbeiders opgeheven; ook het zelfbestuur der sociale verzekering was bedreigd.

Men kan begrijpen, wat onder deze omstandigheden van die korporatieve organisaties terecht gekomen zou zijn, die Dollfuss wilde invoeren. Dwang-organisaties naar italiaansch model zouden ze geweest zijn. Toch probeerde Otto Bauer nog (in de ‘Kampf’ van Januari) een brug te bouwen tusschen dergelijke korporaties, als belangen-vereenigingen van de kleine boeren en kleine burgers, en de onafhankelijke vakbeweging. Men ging in inschikkelijkheid wèl tot het uiterste - te ver waarschijnlijk. De arbeiders werden langzaam murw.

Intusschen was van regeeringswege bekend gemaakt, dat de bestaande grondwet door een ‘overgangswet’ vervangen zou worden, die bijna met een diktatuur gelijk zou staan. De aanstaande ontbinding der vakbonden en hun vervanging door organisaties, die voor de helft ‘staatsbonden’ zouden zijn, werd eveneens in Januari bekend. Tevens liet de regeering huiszoekingen verrichten; oorlogsmateriaal en andere kompromitteerende dingen werden in beslag genomen. In een provoceerend regeerings-communiqué werden die wapens een bewijs genoemd voor het bestaan van ‘een komplot van marxistisch-bolschewistische misdadigers tegen de veiligheid van den staat.’ In Weenen zelf en in de provincie werden sedert de eerste dagen van Februari telkens leiders van de Arbeidersweer (Schutzbund) gevangen genomen. Daarover ontstak een deel der arbeiders in woede. Zij wilden geen dag langer wachten. Te lang, zeiden zij (en terecht waarschijnlijk) hadden de leiders gewacht. Aldoor getalmd, onderhandeld - met welk resultaat?

Te Linz begon het verzet. Daar grepen de arbeiders den 12den Febr. naar aanleiding van de arrestaties van eenige lokale leiders naar de wapenen. Te Floridsdorf in het industrie-gebied van Weenen gingen zij dien zelfden dag tot een protest-staking over. Zoo min deze staking, welker omvang tamelijk beperkt bleef, als de opstand, die onmiddellijk uit haar voortkwam, waren het gevolg van een lastgeving van het partijbestuur. Dit achtte het oogenblik voor massaal verzet nog steeds niet gekomen. Het wilde het resultaat afwachten van de onderhandelingen

[p. 8]

tusschen Dollfuss en de regeeringen der bondslanden, die Maandag hun beslag zouden krijgen. Het verzekert - en er is geen reden, de waarheid van die verzekering in twijfel te trekken - Zondag nog gewaarschuwd te hebben tegen eigenmachtig verzet. Staking en opstand ontstonden als de spontane, hoe dan ook verlate reaktie van een betrekkelijk klein deel der sociaaldemokratische arbeiders tegen de elkaar in steeds sneller tempo opvolgende fascistische maatregelen der regeering-Dollfuss. Men krijgt den indruk, dat, zoo deze radikale elementen niet eigenmachtig tot verzet waren overgegaan, de kans groot is, dat de oostenrijksche arbeidersklasse op een goeden morgen aan de muren der openbare gebouwen de dekreten had kunnen lezen, die de partij, de onafhankelijke vakbeweging enz. ophieven, een einde maakten aan het ‘roode’ Weensche gemeentebestuur en de nieuwe fascistische staatsregeling invoerden. Zou het dan nog tijd zijn geweest voor verzet? Men moet dit sterk betwijfelen. Zooals de vredesbeweging verloren is, die wacht op de mobilisatie om het verzet te ‘ontketenen’ (d.w.z. tot zij de ketenen al om den hals heeft), zoo de antifascistische beweging, die wacht tot het fascisme zich in den staat heeft geïnstalleerd. Het is naar alle waarschijnlijkheid een kleine minderheid van daadkrachtigen, ten deele ook van desperado's, die voorkomen heeft, dat de oostenrijksche sociaaldemokratie in Februari '34 even smadelijk zou ondergaan als de duitsche een jaar te voren.