Sterft, oude vormen en gedachten!

Een beschouwing over den strijd der oostenrijksche arbeiders

[p. 5]

III.

De eene ongunstige faktor van buiten-af, waaraan de oostenrijksche sociaaldemokratie tenslotte bezweken is, is de abnormaliteit van den staat-Oostenrijk, zooals de verdragen van Versailles hem opzettelijk in het leven riepen tot een verminkt, krachteloos bestaan.

De andere is: de instelling der bewapende korpsen, die pest (niet de eenige, maar wel een der ergste), die de wereldoorlog achterliet. De oostenrijksche Heimwehren hebben verschillende stadiën doorloopen, maar het is duidelijk, dat zij in elk stadium een bedreiging vormden van de arbeidersklasse, doordat zij vervuld waren van anti-socialistischen geest. En daar ook de arbeidersklasse sedert den oorlog met de wapens vertrouwd was, was het gevaar van burgeroorlog nooit van de lucht; somtijds latent, dan plotseling opvlammend, al naar de omstandigheden.

Het strekt de oostenrijksche sociaaldemokratie tot eer, dat zij alles gedaan heeft, wat in haar vermogen was, om den burgeroorlog te vermijden. En dit volstrekt niet enkel uit taktiek, maar ook uit sociaal gevoel en moreele afkeer. De oostenrijksche arbeiders hadden in den oorlog ontzaggelijk geleden. Zij waren het bloedvergieten beu, zij voelden weerzin bij de gedachte, het bloed van land- en volksgenooten te vergieten. Hoe groot de klassetegenstellingen ook waren, hoe fel de klassenhaat soms oplaaide, - er leeft óók in het oostenrijksche volk een zekere gemoedelijkheid, die voor het uiterste terugdeinst.

De leiders der partij hebben telkens opnieuw de ontwapening van de arbeidersweer voorgesteld, mits ook de Heimwehren ontwapenden of ontwapend werden. Vijf maal, zeggen zij, hebben ze, hetzij aan Dollfuss zelf of aan zijn voorgangers, voorstellen in dezen geest gedaan. Vijf keer werden die voorstellen afgewezen.

Men kan gerust aannemen, dat hun voorstellen eerlijk gemeend waren. Immers de mogelijkheid, dat de arbeidersklasse in een botsing met de wapens de overwinning zou behalen niet alleen, maar daarvan ook werkelijk de vruchten zou kunnen plukken, werd al kleiner en kleiner en verdween tenslotte geheel.

Men stelle zich de situatie van Oostenrijk goed voor! Ten zuiden begrensd door het fascistische Italië. In het oosten, met uitzondering enkel van Tsjecho-Slovakijë, door louter militaire diktaturen, de eene nog brutaler en bruter dan de andere. Op Sovjet-Rusland konden de oostenrijksche arbeiders hun hoop niet stellen! Immers, Sovjet-Rusland voert al sedert jaren een nationale politiek van voorzichtige terughouding.

[p. 6]

En in het westen, sedert ruim een jaar: Hitler en de oceaan van het nationaalsocialisme. Dit alles maakte het zoo goed als uitgesloten, dat het oostenrijksche proletariaat, zoo het de macht al veroverde, zich een week lang zou hebben kunnen handhaven. Zijn greep van de macht had slechts het sein gegeven tot een veldtocht tot zijn politieke en militaire vernietiging. Daarom kon het niet anders doen, dan probeeren, zich in de oude posities zoo goed mogelijk te handhaven, tot de nationale en internationale konstellatie wat minder ongunstig werd. Oók de nationale konstellatie: immers de zegepraal van Hitler had de oostenrijksche nazi's, die tot voor twee jaar heel weinig te beteekenen hadden, plotseling den wind in de zeilen gegeven. Een kleinburgerlijk nationaalsocialisme, van buiten geïmporteerd, lokte vele werklooze, hopelooze, gedemoraliseerde intellektueelen, studenten, leeraars, artiesten, aan. Hun partij wilde dóórzetten tot elken prijs, met alle middelen, ook de slechtste. Zij werd een gevaar voor de openbare orde. Toen Dollfuss haar verbood, ging zij in de illegaliteit en werd nog gevaarlijker. De arbeidersklasse had feitelijk een strijd te voeren op drie fronten: tegen de semi-fascistische regeering (gesteund door de hooge bank, het grootgrondbezit, de kerk); tegen de kleinboersche Heimwehren; en tegen de steedsche kleinburgerlijke Nazi's. De leiding der partij was van meening, dat men posities moest prijsgeven: een eerste en desnoods een tweede linie, om zich terug te trekken op de hoofdstelling. Die hoofdstelling was: de onafhankelijkheid der vakbeweging, die van de partij, het behoud der demokratische rechten en de autonomie der stad Weenen. Dit alles te samen vormde de sleutelpositie der sociaal-demokratisch-georganiseerde arbeiders. Zij kon niet één deel daar van opgeven, zonder dat alles ineenstortte.

Aan den anderen kant rekende de leiding er op, dat de aanranding van deze sleutelpositie door de reaktie, de geheele arbeidsklasse spontaan in beweging zou brengen, dat zij als één man zou opstaan tot den strijd.