Opwaartsche wegen

(1907)–Henriette Roland Holst-van der Schalk– rechtenstatus



[pagina 114]
Triomf van het Socialisme.
[pagina 115]
I. Gelijk een voorjaarswind wanneer nog stijf d' aarde ligt en het water zoo strakblauw schittert, voor geuren is het nog te vroeg, maar hij voelt in zich vreugd en moed genoeg alléén te wekke' al zoets en blijs van vrouw Lente: zoo zwol door hem haar zoete lijf; - en hij vangt aan, huppelt op uit het zuid, streelt de berken, strekt over 't starre veld en perst de lente met zulk zoet geweld uit al wat leeft: de kindren loopen uit en moeders volgen, 't kleinste op den arm, hanen maken de lucht vol schel gekraai, mensch en beest, wachtend in het zoel geaai voelen een nabijheid die niet bedriegt, hun hart wordt van verlangen vochtig-warm en zij ademen mildheid: tijding vliegt het land door: ‘Lente komt’ - Zoo gaat gij uit Socialisme dat het hart opensluit, wind van zoete verlangens half-vervuld, verlosser die ons hart zoo zacht ontroert met uw beloften; op wiens wiek de dauw der vroegte blinkt zoo teeder: waas omhult
[pagina 116]
nog uw gestalte, als het stralend blauw van d' ochtendlucht een nevel, reeds doorguld van 't zonneglansen dat hem straks opvoert en bindt tot wit gewolk: daarachter breidt zich uit eindlooze kelk van heerlijkheid. Zoo breekt door uw hulsels heen het licht der toekomst, in uw wijzen klinkt haar lach, als door sombere hallen van gedicht de glans breekt van den puren hemeldag waartoe het opstijgt. En uw adem kruidt krachtiger dan al liefs verganer dagen de geur der wonderbloem die in de lagen der toekomst, als op hooge bergen, spruit.
II. Zooals een zomerwind de liefste dingen meedraagt van die hij aanraakt, bloem en kruid: hun zoet aroma maakt zijn adem vol; en wat uit diepste zoetste kracht ontspringen komt kleeft zijn vleugels aan: de teedre buit van 't zaad, dat in diepte van bloemhart zwol.
[pagina 117]
Zoo stort vrucht van levensgeheimenis hij als kiem van komende levens uit: zijn zwerven is geurige heugenis van schoons vergaan en komend schoon ontluikt uit zijne tochten. Zulk een wind gelijkt Gij, levende adem die nu aanvaart door menschheid, die wij roepen met heldre stem, waarnaar wij heenbuigen verlangens oor ter aarde, vragend: ‘dreunt de grond van hem? Is dat nòg niet zijn ruischen wat ik hoor?’ O groote Stem die aanvaart door den tijd, gij ook voert mee geur van veel liefs vergaan, gij ook strooit uit het in verborgenheid gerijpte zaad dat spoedig zal opstaan. O gij die de slapers uit droomen wekt vol kwelling, als een moeder 't slapend kind dat woelt en rustloos met de leden trekt, met zachte taal, zeggend: ‘zie, dag begint met zon en vogels: wat in droom verschrikt is niets dan waan’ -
[pagina 118]
O gij wekkende wind van Socialisme, zoo zacht nu aanrakend als moeders hand der slapers aangezichten, - hoeveel geur van gedachte en zaad van lichte daad zweeft ons op uw wieken tegen, makend het heden geurig en de toekomst rijk! Hoeveel dorrende hoop, hoorend 't gestrijk van uwe vleugels, zucht, ‘hij komt die 'k wachtte altoos’ en sterft getroost: haar puurste krachten leve' in u voort. Gij, zulk een wind gelijk, hoeveel bloesems van eertijds draagt ge mede omstuwend als vlinders uw geurge vlucht, hoeveel heugnis van broederlijke zeden ademt gij uit, hoeveel gepuurd verleden herrijst in u tot zoete rijpe vrucht! Al wat in menschheid bloeide t' eeniger tijd: haar liefste droom, haar allerstoutst begeer, haar hoogste reiking, zij verschijnen weer in u, makend de lucht vol kostlijkheid; zij keeren weder gelijk dood loof doet dat aan zijn boom den krans van groene blaren vol en voller maakt door den loop der jaren
[pagina 119]
omdat het, vergaande, den bodem voedt.
III. O wind - er wordt geen wind uit geur van bloem en kruid geboren: wat hem diepst toehoort wat is zijns harten hart eigenste roem: kracht die hem drijft over de aarde voort, met wijdgespreide vleuglen vrijheids lied uitgalmend, kracht die meer dan geur of zaden: vermogen te verdelge' en te bevruchten, niet gewerd zij uit bloem hem niet uit vruchten; lieflijken hebben hem met gunst geladen maar zij bevleugelden den sterke niet. Verweg is hij gebore', in berggebied of wijde vlakte, of tusschen het klotsen van vloeden waar het oog geen eind aan ziet: daar kwam zijn kracht in hem, stond op uit botsen van hitte en koude aanstortend op elkaar, uit worsteling van onverzoenlijkheid. Daar sprong hij op als een jongling vol moed, vol lust tot zwerven, vol lust in gevaar, daar heeft hem voor het eerst de gaaf verblijd der kracht, en als een jonge reiger doet,
[pagina 120]
met breeden slag wierp hij zich in de breede velden der lucht en brak door wolke' een baan en sleepte hun flarden achter zich aan als zegeteekens op zijn tochten mede. Zoo ook ontstaat gij, nieuwe ademtocht van leven: niet uit zoetste heugenis noch uit lieflijkste hoop ontspringt uw kracht: in wreede botsing op een bitter veld wordt zij gebore', en veler droefenis is haar geboorte uit zulk droef geweld. Gij die alle somberten maakt tot licht en alle doodschheid tot geluid, uit vaal duister uw vlam omhoog slaat, gij die keert droefste ontluistering in blijdsten roem dat wie lang kroop in slaafschheid, 't aangezicht naar vrijheid opheft als naar zon een bloem, gij die alles doordringt als zongestraal - er is geen afgrond van verdoemenis dien gij niet komt te dempen; gij verteert heel den smaad der knechtschap als een vlam roest. Geen val van menschlijkheid kan zijn zoo diep of gij herstelt wat in 't hart werd verwoest
[pagina 121]
en wekt weer waardigheid die eeuwen sliep. Gij die van alles reinigt, die den stank der knechtschap als vuur delgt uit het gemoed, die daarin strooit de nieuwe deugden, blank en roode, gij die ze ontkiemen doet en groeien tot den boom, die eenmaal zal schaduwen heel het menschgeslacht, den boom kameraadschap -: nog verstomt dit hart wel dat ge waar zijt, Socialisme, en géén droom. Over de wijde aarde is nu geen oord waar eerwaardige zede wordt verstoord die door eeuwen heere' en knechten saambond en zoo zuivre balsem goot op de wond die heerschappij en knechtschap menschheid sloeg dat zij het smarten met een glimlach droeg - over de aarde wijd is nu geen streek waar roet en smook maakt het gefonkel bleek des hemels, 't schoon gelaat der aarde grauw, walm en onrust verdrijven al wat blauw en lieflijk, langen tijd om menschen hing, zacht voor hun zinnen, hun geest heiliging: de ongerepte stilte der natuur, en stiller zeden ongerepte duur
[pagina 122]
die door het duren goed en heilig scheen, en waarheid hoog gelijk een wal van steen om 't wankel hart des menschen; - niet verjaagt verandering alles wat hun hart schraagt of, nieuwe burcht van waarheid, rijst gij voor hen op; en nieuwe schoonheid fonkelt door u henen als licht heft door avonddamp over een grijs water, zijn gouden lamp. Er is geen spanne gronds nu, waarop rijst een wildernis van steen die als een beest het land vreet en vergruist tusschen zijn kaken beemden en weiland en het grazend vee en overdekt met warreling van daken de velden waar eertijds door 't gelend koren het lichte spelen van den wind heenglee - er is geen schoons ontwijd, geen schoons verloren, verwoest door doodlijke eenvormigheid of uit dien dorren schoot wordt gij geboren, Socialisme, stralende Idee. Er dreunt nu door het stil gesuis der lucht geen dreunend rytme waar stilte voor vlucht: het bonzen van het vurig hart van staal
[pagina 123]
der donkre gladde wereld van metaal dat diep tusschen muren als in diep bed haar duizend leden in beweging zet en kracht pompt door haar adren, slag bij slag; - er sliert nu door de grijsheid van den dag geen vonkengarve die de lucht doorsproeit zooals een zwerm goudvleugelige dieren; uit mond van hooge steenen kokers zwieren geen zwarte wolken opwaarts, vlamdoorgloeid door gloed van ondere laaiende vieren; morgens en avonds gilt geen schorre fluit over de landen rauw bevelen uit; geen stoompluim vliegt uit de machien omhoog houdt haar vaart bij, hangt in wolkigen boog achter haar aan, groeit als wolkige ring die groeiend d' aard met een wit band omknelt tot hij vervluchtigt in 't gestreepte veld der lucht en zich verliest in den dampkring; - neen er is niets levend, niets dat beweegt binnen den kring dien nu de arbeid trekt, die wast en wast tot hij heel d' aard bedekt en alle sap des levens in zich leegt - of gij zijt daar: in de dolle wentling der wiele', en in den vlamdoorgloorden smook
[pagina 124]
en in het gillend fluite', en in den ring van stoom, en in 't vonkgesproei zijt gij ook. Niet verschijnt nu op aard en groeit het ras van wezens als nog nooit op aarde was, met diepgeploegde ingezonken trekken en zonder glans van jeugd of majesteit van ouderdom, die zijn als donkre vlekken op uw zachtbloeiende gelaat, Menschheid; niet lang slentren hun lustelooze voeten morgen en avond om de poorten heen waarbinnen hun menschelijkheid verdween of uw stem rijst op uit den stommen steen; en uit het stalen hart wiens klop zij moeten volgen, die hun pols regelt naar zijn maat, komt uw stem op, die er doorhenen slaat. Niet buigt meer een geslacht over d' arbeid als over d' eenige inhoud, 't eenig feit des levens, daaglijks dieper tot het sterft, wanend ‘zoolang menschheid door de eeuwen zwerft verging het zóó en zal het zóó vergaan’, of voor die volgen komt de glorie aan, of voor hun kindren rijst gij als een gloed
[pagina 125]
die al dien boozen waan verbleeken doet en vult het hart en gansch verteert daarin 't erfdeel van duldzame' en gedweeën zin. Er leeft nu geen geslacht verworpnen meer of ge vaart bliksemend tusschen hen neer en òp weer, als een klare vlam uit hoop dor rijs in 't veld, en neemt uw zegeloop en straalt over hen heen een hel gestraal, Gedachte, Wil, Verlangen, Ideaal. Dit is het zoete wonder van den tijd: knechtschap maakt vrij, uit nood breekt heerlijkheid; door diepe donkers vloeit het licht opwaart, de schoot der ellende baart over de aard lente van heil, geluk dat niet verdort, en die krompen in vrees, staan moed-omgord.
IV. Zooals men naar de witte dampen staart die zich door 't weiland winden, als een slang in schemer - of aan 't zwerk volgt een gevaart' van wolken dat voorbijtrekt, urenlang
[pagina 126]
drijft het voort aan de kim, een zeekasteel in effen waters, - zooals men dan wel gedaanten ziet opkomen en verwisschen daarin - een beeld van de gestaltenissen des levens door het veld der eeuwigheid, - en ziet hoe schaduw in licht overglijdt, en licht in schaduwen, hoe vorm ontstaat uit vorm en weer tot anderen vergaat: kape' en torens en soms èén vreemd gelaat in strenge pracht gehouwen, scherpgekind, dieren die dreigend op elkaar instorten; en denkt hoe al die wislende kohorten zijn lucht en water, die één kracht saambindt. Of zooals men luistert naar het geraas der winden, wanneer zij met groot geblaas aanrollen op het huis als golvenrijen en luistert naar hun stemmen, die bij tijden aanheffen, stijgen en neervallen en terugkeere' elk voor zich of te samen, langgerekt gieren en woestbuldrend vlagen, en soms een fijn gesuis van ver gedragen als van over den grens der stormen been, en soms een plek van stilte, als voor dat een gaat spreken het woord dat duizenden wachten.
[pagina 127]
Zooals de storm is door de winternachten, zooals de wolkenvlucht in heemlen is, vol stemmen, vol gestalten ongewis van vorm en vol wisselende geluiden, vol wordingen en overgange' en luide uitbrekingen, vol wegduisterend licht, lichtend duister en zwaaromdreunde stilte en toch een machtig wezen van één wil de storm en het wolkgevaarte zijn - zoo zijt ook gij, veelstemmige, gestaltenrijke, Socialisme dat aanbruischt als een stroom over de aarde en in alle rijken den diepgewortelden, den reuzenboom Heerschappij nu ontwortelt voor altijd. Gij wolkgevaarte duizendvoud van vormen, geluid, veelvuldig als 't geluid der stormen, ik zie u aanvaren en zie een jacht van wisslende gestalten half verraden half verschole' in uw jagende gewaden ik hoor uw stem aanstorten door de nacht, en hoor door haar soms een blatend geschrei, en soms als van sterk man die worstelt hijgen, en soms fanfaren, ver en weer nabij,
[pagina 128]
en soms een ademloos en glanzend zwijgen. Gestalten die nu voor mij doemt, die schijnt uit haar gestalte, uit haar vaag omlijnd wezen te vloeien en terug daarin: o laat u vatten, blijft een oogwenk staan en o stemmen laat tot mijn hart ingaan de volheid van uw veel-doorvlochten zin. Uit welken afgrond rijst gij? welk verleen maakt uw trekken stomp, als van wie alleen kenden doffe onderwerping in gezwoeg? O doffe scharen, die meester saamjoeg als vee: vergeefs doorzoekt mijn tastend oog uw mond, uw voorhoofd, heel uw aangezicht, of daar iets trilde, of iets in u bewoog of op u viel een kleine glimp van licht. Vergeefs: de mist der tijden was te dicht. Donker zwijgen omstond u als een muur, een stem drong daardoor, scheen die der natuur zelve, zoo vast, zoo eeuwig - die stem sprak één woord altijd, dat maakte uw hart zwak
[pagina 129]
als een lang vasten: ‘dulden - dulden - dulden’ o woord dat klam al uw poriën vulde! Soms flikkerde, onzeker en van ver de wreede flikring van een roode ster: de roode wraak ging op voor uw dof oog en ging weer onder aan den hemelboog, ging onder zonder uw dor hart te laven, liet alles als voorheen: zoo kwam het end; ge stierft en hadt nooit andre droom gekend dan machtelooze bitterheid van slaven. De donkers scheuren: welk vergroeid geslacht doemt voor mij op uit duistre wolkenjacht, gekromd over de spade, aan den ploeg gekleefd van dat de eerste haan ze joeg ter bedde uit, tot zacht-aanflappende golf van schemer, verre eerst, dan ook bedolf nabije landen? - O gij met de aard' uw zorgenkind, saamgegroeid tot één wezen, die in haar donkren schoot de vrucht gegaard en van haar helder voorhoofd hebt gelezen, die ploegde, zaaide, wiedde, maaide, dorschte, - waarom hieft ge nooit op den vrijen blik tot haar, en tot haar schoon-gewelfde borsten?
[pagina 130]
Waarom leefden altijd in 't oogenblik bekneld, zij die u volgde' in al uw gangen, ononderbrokenheid des levens, stroom die nooit verzandt, Natuur? Wat maakte loom hun hart, en dood voor elk zonnig verlangen hun brein waar zon rijkste stralen op spoot? Het was de zorg, de armoe; 't was de nood. Gestalten die steeds aangroeit, schaduwen die de lucht donker maakt met uw zwermen, hoe dof zijn uw oogen! Welk een vaal bloed kruipt traag door uw traag hart! Geen golf van moed plant in uw wit gelaat zijn donkre vaan, geen branding van verzet gromt dreigend aan achter uw oog. Altijd, geslachten lang, dien schuwen blik, der deemoed nachtgezang, altijd buigen waar meester wenkt: de spil die uw levens doet wentlen is hun wil en hun wil de wind die den adem dooft des levens door uw lichaam, die u rooft het onuitspreeklijk-heilige, het zacht wonder der eeuwe': een oogwenk door de nacht te vlammen der oneindigheid, gekust door licht en kleur, door lijn en klank; bewust,
[pagina 131]
bewust van zichzelven en van 't heelal. Zij brachte' in u die heerlijkheid ten val, ontijdig; zij bluschten in donkre weeën die vlam. - O gij, die op meesters bevel uwe lieven verliet en uwe steeën en 't lief leven verspeelde in meesters spel: ik hoor uw kermen door de nacht, ik hoor liet bitter jagen van uw doodsgedachten als dor blad over grint, snerpe' in mijn oor, toen ge laagt, op de slagvelden, te wachten dood alleen nog, en tot hem riept, een vriend, een verlosser; ik zie in uw verglaasde oogen de vraag verstarren, de verbaasde om 't vreeslijke, onbegrepe' en onverdiend. Ik zie laatsten lichtstraal die leven schoot door u, eer alles zwart werd in den dood en uw mond verstijfde in eeuwgen wrok tot wat u blindlings in den afgrond trok. O menigten ontelbaar: trekt voorbij; verwijlt niet, bid ik u: ge maakt zoo zwaar de lucht om u met weeklage' en geschrei, de lucht is om u heen zoo dik en laag. - Haar hunne scharen volgt een andre schaar,
[pagina 132]
handwringend komen zij met rouw-geluiden: dat zijn de moeders en de droeve bruiden, die rijten de lucht open met geklaag om hun verloren levens, om hun schoot die niet zal bare' of baarde voor den dood. En daardoor rijst nog droeviger geween, klaaglijk als ooit hart hoorde: langs mij heen trekt een stoet jonge kindren met vroegwijze gezichten, afgeleefd als die van grijzen maar zonder der grijsheid milde avondvrede. O gij, geteekend vóór 't uur der geboort met teeken dat niet uit te wisschen is: het merk der ellende dat knot de leden, en den geest stuit, wezens van ander soort die schijnt uit onzalig rijk, diep beneden, waar alle aardsche vorm verwrongen is tot wangestalte vol ontsteltenis, O bloemen, die in knop een kanker vrat, gedoemd, u nooit t' ontplooien; afgevallen eer uw kleine kelk zich geopend had en zon gezogen en dauw - uw getallen klagend om het geluk dat hen vergat
[pagina 133]
trekken voorbij, trekken in lange risten als schapen dolen door de vale misten. Liefste, die mijn oog nu maar flauw meer ziet door dampen heen, gij die zoo stralend zijt: neen, hun gestalte is uw gestalte niet en het is niet uw stem die roept en schreit door hunne monden. Uit verledens graven rijzen zij op, maken uw luister vaal als donkre regenwolken maangestraal, hun gejammer dooft uw zilvren oktaven als de storm het gelui van zilvren klokken overstemt met gedreun en zware brokken geluid. O Liefste, wat zoo somber beurt vòòr uw glanzend gezicht die zwarte vanen, ik weet, het is de droefheid der vergane dingen, droefheid van dingen eens gebeurd op aard, en die geen god maakt ongedane. Het is leven verspild en uitgestort dat nooit weerom keert, nooit verzameld wordt; het zijn kiemen verdroogd en platgetreden van liefde en van geluk, mogelijkheden
[pagina 134]
van blinkende schoonheid in knop verdord. O droeve klank, die uit voorbijen tijd dringt als uit grijze nevels hoog geblaat, o droeve stem der onherstelbaarheid, o droeve deun: te laat - te laat - te laat. Er is geen zon meer en geen maan, het blauw des hemels wordt als een zee donkergrauw en alles is vol met dat luid geween die grondelooze droefheid om 't verleen. Ik wil, ik kan niet langer... bindt mijn oogen donker, mijn ooren doof: in mededoogen verbloedt mijn hart, wordt leeg en wit in mij: voorbij, verloren scharen, trekt voorbij. Een nieuwe stoet treedt uit de donkre wolk... ...een nieuwe pijn... hun oogen zijn een kolk van smart, bitterheid perst hun lippen saam... Maar op hun stroeve trekken welk verzet heeft fier zijn onverwelkbaar merk gezet? Hun slapen bloeden... Ziet: een nieuwe naam vlamt op hun voorhoofd in letters van vuur... Gestalten, verwijlt! verwijlt, broeders, hier. Ik ken u: mijn liefkoozende gedachten drongen tot u, eerbiedge kindren, heen,
[pagina 135]
van dat ik lag, een kind, door lichte nachten schreiend om wat mij 't allerschoonste scheen en allerdroefst op aard: het lichte donkre lot van wie voor u, vóór uw eerste flonkren vielen, Vrijheid, in 't vroeg kil schemeruur. Gestalten van die strijdend zijt gevallen eer dat haar zon door morgennevels brak, die haar niet zaagt dan als flauwe lichtplek door dikken damp, toen ge neerlaagt, van allen verlaten, bloedend, in ketens, gesmaad - toen uw mat oog voor 't laatst op het gelaat der wereld zocht haar helderte en niets vond dan kopren hemel die onwrikbaar stond en die toen hebt vertwijfeld en gedacht: ‘de Hoop sprak leugen: het blijft eeuwig nacht’ ik zie donkerte die toen overtoog uw hart, gelijk een hagelwolk de boog der lucht leikleurig maakt van end tot end, ik zie hoe gij 't gezicht hebt afgewend, blij te scheiden uit zulk een donkre slechte wereld van trotsche heeren, bange knechten, big nog in dood van een opperste blijheid
[pagina 136]
te sterven voor den gouden droom, de vrijheid. Gezichten van die naamloos zijt gezonken en gij die door den tijd al sterker ruischt als een stoet nadert: luid en luider bruischt het lied en vliegt aan, door de lucht gedronken; gij allen die dit weten sterkte: groot en heilig is het Leven, klein de dood; die dood zaagt, een vlekje zonder gewicht op Levens bloeiend eeuwigjong gezicht, en het leven van moeder Menschheid zaagt meer dan 't enkelleven, ras uitgevaagd: verheugt u, lichte dooden zonder naam, de Hoop sprak waarheid, de Droom krijgt lichaam. De misten scheuren, licht vloeit overal, Vrijheid stijgt, Vrijheid straalt: de wijde hal des levens schiet vol stralen; ziet, verblijdt u die in morgengrauw geboren zijt. Ziet hoe de kindren van den blijden dag die haar aanschouwen bij elke oogopslag, die brengen in haar warm-doorbrekend licht het zoete offer, en de zachte plicht vervullen in luwte die rond haar hangt,
[pagina 137]
ziet boe stille eerbied ze nu bevangt. Ziet hun liefdezware gedachten buigen naar wie rezen in verre schemering, en hun dank bewegen als geurge twijgen de roerloos-dichte lucht die u omhing. Hoort hoe zij uw levens- en stervensmaren roemen glansrijksten schijn, lieflijkst geluid dat komt over de watren aangevaren van tijd wiens stroom het oogenblik omsluit. Ziet, lichte dooden, onze handen kransen vlechten voor u, ziet door onze oogen glansen de vlam der geestdrift om uw verre daad. Ziet hoe de vreugde door het lied opslaat dat zoo lang, een zwart water, verder glee nu het u vindt, makkers, de donkre tijden scherend als witte meeuwe' een donkre zee; hoort hoe de strakke gang van 't lied in wijde golvingen u toewuift den welkomstgroet gelijk wachtende vrouw 't haar minnaar doet, het wuivend gaas brengt hem aan hare zij met éénen sprong: o waart gij ook nabij. Hoort, hoe duizend kelen in vreugd uitbreken door 't lied, als vogelkore' in d' ochtendzon
[pagina 138]
die zijn jong hoofd boven den horizon stralende heft; ziet hoe wordt gladgestreken twijfel, en 't lied in effen blijheid laat zooals een trek van pijn valt van 't gelaat en een voorhoofd ontspant in zaalge rust dat genezing met koele lippen kust. Hoort hoe door 't lied de fijne klokken luiden der vreugd, nu gij, de minnaars en de bruiden der Vrijheid verschijnt in den jongen dag; ziet aan de kim lachende Hoop uitspreiden haar zachte rozerood-en-groene vlag. Het licht klimt. D' ondere schimmen vervlieten, de stemmen van den storm zwijge', uitgeklaagd, de hemelen ringsom vol stralen schieten, gezang als van blijde jong-sterke maagd schalt door de luchten... dat is zij, dat is haar stem, haar lach, haar wezen... Lafenis mijn lippen, oogen-licht, liefste, mij meer dan menschen: Socialisme, ik heb u weer. De vale schaduwen die d' oude eeuwen opwierpen, zijn verzonken, en het schreeuwen der voorbije droefheden is verstomd:
[pagina 139]
nieuwe gestalten dansen als op stralen nu aan, lichte stoeten rijzen en dalen, liedren breken als knoppen uit hun mond. Een mannelijke blijheid stroomt mij tegen, een kinderlijke zin, een heldenlach, en uit der vrouwen diep oog komt gestegen verrukking om toekomst die 't diep hart zag. Adem van moed blaast de poriën open, hoop maakt de lucht geurenzoet als in Mei, laat wolkschaduw nog over d'aarde loopen, licht breekt door wolken: Vrijheid is nabij. Zooals men ontwaakt uit droom van verwarde droefheid, en d' oogen wendt, de nog benarde naar 't venster heen: open scheurt het gewolk der lichte hemelen, uit steile kolk zwemt de maan op en doorzilvert haar randen schept om zich heen teer-doorzichtige landen regenboogkleurig, parelmoer-doorgloeid, in toovergloed aan heemlen opgebloeid waar straks niets als de zwarte afgrond sliep: zoo stijgt het socialisme uit afgrond-diep leed, maakt het opgestapelde gewas des levens, dat een zwarte egaalheid was,
[pagina 140]
van glans doorzilverd en met licht omrand, zoo toovert het gloed door den bronzen band der nood, en dooradert met teeren glans der armoe somber veld, zoo drenkt het gansch het lichtloos diep met licht zoo blank, zoo mild dat den lichthonger der ellendgen stilt. Zooals men in de zon de oogen sluit, de witte voorjaarszon, zacht aan de huid: gelukkig als een bloem, drinkt het gezicht de zachte weldaad van het warme licht. Graankorrel voelt in donkren schoot die kracht, splijt en wringt zijn kiemen op uit de nacht, zoo is het socialisme: zulk een zon die pas zijn zegetocht door 't jaar begon, die men voelt zinken diep in het gemoed, en voelt hoe hij daar zachte wondren doet, krachten oneindig uit winterslaap wekt, een nieuwe oogst boven de aarde trekt; een nieuwe oogst: nog staan de halmen groen, maar socialisme zal ze rijpen doen. De vroege witte zon wordt sterk en geel, de aren buigen aan den broozen steel, over het veld hangt een rood-gouden gloed:
[pagina 141]
dan staat broederschaps tarwe rijp en zoet. Zooals uit koren glanzige sopraan zich losmaakt en omhoog snelt regelrecht naar hooge koepel die in vlamlicht gloort, gelijk in oude sagen na 't gevecht heldenziel opzweeft tot der zaalgen oord, zooals die stem met zich als in een kaan meetrekt de harten en in hen lossnoert wat laag en klein is: het zinkt en vergaat, en hen naar blinkende hoogte meevoert waarop zij zelf, een gouden heilge, staat. Zoo maakt zich nu uit uw bewogen koren glanzendste stem, o Socialisme, los, stijgend als deze en tot dit heil verkoren. Wij volgen haar gelijk de bijentros de koningin volgt door blauwgouden lucht, en voelen hoe ons hart de donkre sporen der oude droefheid afwerpt in zijn vlucht. Op broederschaps pure adem, blijden klank zweven wij op, herboren, zuiver, blank. Zooals wel in muziek door 't botsen wild van vijandlijke harmoniën, straalt
[pagina 142]
een kiem van melodie wier golving mild van reine vrede en komend heil verhaalt, dan zinkt en sterft: 't felle stort over haar; maar zij herrijst, dringender, meer bewust van zege: 't geschokt hart buigt over naar haar zoete belofte van zaalge rust; en ze wint en ze stijgt op de violen en verruimt zich en ze zwelt door de zaal, en giet over de harte' als uit fiolen haar zachten vollen glans van zegepraal. Zoo klinken nu door al uw strijdgeweld o Socialisme, heen de eerste maten van een onpeilbaar-zoete innigheid: zoo mild, zoo teer, zoo glanzend-zeker zwelt die nieuwe wijze door het botsend haten dat de ziel voorvoelt hoe zich vrede spreidt: tot dagen die nog niet geboren zijn draagt die klank haar omhoog, zoo vol en rein. O eerste straal opklaternd uit de wel der gouden uren, aanheffend voorspel, heil onuitsprekelijk ademt gij uit; wie 't eenmaal hoorde, zinkt het in de ziel dat zij door alle akkoordenwissling hiel'
[pagina 143]
de zekre streeling van dat nieuw geluid.
V. Adem van leven die mijn liedren draagt op wiens gespreide vleuglen zij uitzweven gelijk een vogel zich als op een steven op windeswiek boven wateren waagt: door alle landen trek, maak aard en hemel vol met uw stormgeluid, met het gewemel der scharen die hangen in uw gewaad; blaas aan alle ooren dat het wenden gaat; doe alle staten dreunen van uw leeuwen- tred, schreeuw gelijk verschrikte moeders schreeuwen; strooi uit in alle voren 't goed kiemkrachtig zaad waar gij, o moeder der Vrijheid, drachtig van zijt: vervul ons met uw koenheid, en uw lust om te vernietigen en te bevruchten, maak ons afkeerig van het zoet der rust gelijk gij rusteloos zijt, gij geduchte, en door 't web onzer ziele weef, o weef iets van den dagraad heen wiens glans doet blinken uw wieken, doe in haar een toon vóórklinken komender dagen, dat zij zalig leef.

Vorige Volgende

Triomf van het Socialisme.

I.

II.

III.

IV.

V.